Czkawka u noworodka – przyczyny problemu i sposoby na częste czkawki u niemowlaka. Kiedy czkanie wymaga konsultacji lekarza?

Czkawka u noworodka może wywołać spory niepokój u świeżo upieczonych rodziców, zwłaszcza jeśli występuje z dużą częstotliwością. Jest jednak zjawiskiem całkowicie naturalnym i przeważnie nie stanowi objawu problemów ze zdrowiem. Można przy tym zaobserwować, że dla samego bobaska czkawka jest wyjątkowo interesująca, przynajmniej początkowo, kiedy nie zdołał jeszcze dokładnie poznać tego zjawiska.

Czkawka u noworodka to podobnie jak u osób dorosłych powtarzające się rytmicznie mimowolne skurcze przepony i mięśni oddechowych, które są zlokalizowane w obrębie klatki piersiowej. Na skutek skurczów równocześnie z wdechem dochodzi do zamknięcia głośni, co skutkuje wydawaniem charakterystycznego odgłosu czkania.

Czkawka najczęściej ustępuje samoistnie i sama w sobie nie stanowi poważnej dolegliwości. Główną przyczyną jej występowania jest nadmierne lub zbyt szybkie wypełnianie żołądka – również powietrzem.

Gdy czkanie utrzymuje się dłużej niż przez 48 godzin, mówi się o czkawce przewlekłej. Jej skutkiem jest zmęczenie organizmu, a często również brak możliwości przyjmowania pokarmu. Gdy sytuacja często się powtarza, z czasem może dojść do redukcji wagi, a dyskomfort związany z czkaniem prowadzi do bezsenności.

Czkawki przewlekłej nie należy traktować jako zjawiska fizjologicznego. W takiej formie wskazuje na stan chorobowy, czasami stanowiący znaczne zagrożenie dla życia pacjenta.

Czkawka u noworodka może pojawić się nawet kilkanaście razy dziennie. Im dziecko jest starsze, tym rzadziej występuje czkanie, aż w końcu zanika niemal całkowicie. Dla rodziców jest to znak, że rozwój dziecka przebiega w sposób prawidłowy.

Czkawka u niemowląt może mieć różne przyczyny. Pod względem fizjologicznym wynika z niedostatecznego rozwoju układu nerwowego. Zaobserwowano przy tym, że u wcześniaków czkawka występuje z większą częstotliwością niż u dzieci, które przyszły na świat w prawidłowym terminie.

Najpowszechniej występującym rodzajem czkawki jest czkawka pokarmowa. Jak wskazuje na to sama nazwa, pojawia się tuż po nakarmieniu dziecka. Nie jest niebezpieczna dla zdrowia malca, ale bardzo męcząca, ponieważ trudno ją zatrzymać. Z tego właśnie powodu należy przykładać szczególną uwagę do sposobu karmienia niemowlaka.

Najczęstszą przyczyną czkawki pokarmowej noworodka jest jego przepełniony brzuszek. Aby temu zapobiec, tuż po karmieniu należy nosić pociechę na rękach do momentu, aż jej się odbije. Sama czkawka nie jest groźna, ale przekarmianie – już tak. Układ pokarmowy noworodka wciąż jeszcze znajduje się w fazie rozwoju, a podawanie zbyt dużych ilości pokarmu nie sprzyja temu procesowi.

Czkawka po jedzeniu może pojawić się też w sytuacji, gdy maluch je zbyt łapczywie. Wówczas wraz z pokarmem połyka powietrze. Winą można obarczyć również niewłaściwy chwyt brodawki sutkowej lub smoczka. Czkawkę pokarmową może wywołać ponadto niewłaściwie dopasowany smoczek.

Czkawka u niemowląt może być efektem zbyt niskiej temperatury otoczenia i niedostosowania ubioru dziecka do panujących warunków. Należy bezwzględnie pamiętać, że dziecko nie powinno przebywać w niedogrzanym pomieszczeniu. Jeżeli utrzymanie właściwej temperatury w pokoju jest trudne, np. w okresie bezpośrednio poprzedzającym sezon grzewczy, trzeba ubrać malca w cieplejsze śpioszki. Jest to niezwykle istotne, nie tylko ze względów zdrowotnych.

Często można też zaobserwować, że czkawka u niemowlaka pojawia się, gdy malec głośno się śmieje, np. podczas zabawy. Przyczyną jest połykanie powietrza, więc wszelkie obawy są zbędne. Po kilku chwilach czkanie najczęściej ustępuje samoczynnie.

Czkawka u niemowlaka ma różne podłoże, więc by móc właściwie zareagować, trzeba wiedzieć, z jakiego powodu wystąpiła.

Najtrudniejsza do opanowania jest czkawka pokarmowa. W takiej sytuacji można spróbować sprowokować odbicie, o ile nie zadbaliśmy o to jeszcze przed wystąpieniem czkawki. Należy wziąć dziecko na ręce i nosić aż do uzyskania pożądanego rezultatu. Warto pamiętać, że brzuszek i główka malca powinny być przytulone do tułowia rodzica. Taki zabieg sprawi, że pozycja dziecka będzie stabilna, a co za tym idzie – bezpieczna. Sprawi też, że szybciej mu się odbije.

Noszenie może pomóc, gdy wraz z jedzeniem dziecko nałykało się powietrza. Jeżeli jednak czkawka wynika z przejedzenia, można spróbować podać malcowi trochę ciepłej przegotowanej wody. Jeżeli i to nie pomoże, trzeba po prostu poczekać, aż pokarm przedostanie się do dalszych partii przewodu pokarmowego.

Jeżeli czkawka jest efektem wychłodzenia, należy przykryć malca kocykiem i zadbać o prawidłową temperaturę pomieszczenia. Pomocne okaże się też podanie dziecku piersi lub ciepłej wody. Wychłodzenie nie zawsze wynika ze zbyt niskiej temperatury. Aby dziecku zrobiło się chłodno, wystarczy przemoczona pieluszka. Należy zatem sprawdzić, czy malec ma sucho.

W sytuacji, gdy czkawka pojawiła się wraz z głośnym śmiechem, postępujemy tak samo, jak w przypadku czkawki pokarmowej – przytulamy malca i nosimy go, aż mu się odbije.

Należy pamiętać, że żaden ze sposobów, którymi pozbywamy się czkawki u dorosłych, nie jest odpowiedni w przypadku małego dziecka. Straszenie? Obracanie malca głową do dołu? Wstrzymywanie oddechu? Nic z tych rzeczy! Może to zagrażać zdrowiu, a nawet życiu bobaska!

Czkawka u niemowlaka może być niegroźnym zjawiskiem fizjologicznym, ale może też wskazywać na stan chorobowy. Jeżeli czkanie pojawia się na tyle często, że uniemożliwia spokojne karmienie maluszka lub zakłóca jego sen, warto skonsultować się z pediatrą.

Jeżeli napady czkawki trwają długo – około godziny lub dłużej, czkanie może być objawem refluksu żołądkowo-przełykowego. W takiej sytuacji, czkawce towarzyszą inne symptomy. Należą do nich:

• rozdrażnienie,
• ulewanie pokarmu,
• odpluwanie posiłków,
• zaburzenia połykania,
• nocne duszności,
• utrata apetytu,
• redukcja wagi, będąca efektem niechętnego przyjmowania pokarmu.

Żadnego z tych objawów nie należy bagatelizować, bowiem nieleczona choroba refluksowa może być przyczyną innych, znacznie poważniejszych zaburzeń. U dziecka może rozwinąć się wtedy m.in.:

• kaszel,
• wymioty z zawartością krwi i/lub żółci,
• stan zapalny przełyku,
• zapalenie oskrzeli,
• niedokrwistość,
• zachłystowe zapalenie płuc.

Refluks żołądkowo-przełykowy jest dość powszechnym zjawiskiem wśród noworodków, za co odpowiada niewydolność dolnego zwieracza przełyku.

Wśród innych przyczyn czkawki u niemowląt należy wymienić m.in.:

• dolegliwości ze strony układu pokarmowego,
• choroby neurologiczne,
• zaburzenia metabolizmu,
• zapalenie płuc,
• uraz klatki piersiowej.

Wszystko to brzmi poważnie, ale należy podkreślić, że wymienione nienaturalne przyczyny czkania występują rzadko, a każdej z nich towarzyszą inne wyraźne objawy, które wskazują na pogorszenie stanu zdrowia malucha.

ZOBACZ: Czym jest kangurowanie dziecka po porodzie i dlaczego jest takie ważne dla jego zdrowia? Ekspert: Joanna Kiełbasińska, położna, Warszawski Uniwersytet Medyczny