Mały bohater, wielkie wyzwania. Wszystko, co musisz wiedzieć o wcześniaku. Poradnik dla rodziców

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wcześniak to dziecko urodzone pomiędzy 22. a 37. tygodniem ciąży. Poród w tym czasie określa się jako przedwczesny. Natomiast jeśli poród następuje przed 22. tygodniem, mówi się o poronieniu, gdyż szanse na przeżycie są minimalne.

Wcześniactwo klasyfikuje się ze względu na czas ciąży oraz wagę urodzeniową, co ma kluczowe znaczenie dla rokowania:

• ekstremalnie skrajne wcześniactwo – dzieci urodzone pomiędzy 22. a 27. tygodniem ciąży,

• skrajne wcześniactwo – pomiędzy 28. a 31. tc,

• późne wcześniactwo – pomiędzy 32. a 37. tc.

Wcześniaki można również podzielić pod względem wagi urodzeniowej:

• ekstremalnie niska urodzeniowa masa ciała (ELBW) < 1000 g,

• bardzo mała urodzeniowa masa ciała (VLBW) < 1500 g,

• mała urodzeniowa masa ciała (LBW) < 2500 g.

Szansa na przeżycie rośnie z każdym dniem przebywania dziecka w łonie matki: skrajny wcześniak urodzony po 28. tygodniu ciąży ma już 98 proc. szans na przeżycie. Dzięki rozwojowi neonatologii, nawet te ekstremalnie skrajne (22.-27. tc) mają dziś realną szansę na normalny rozwój.

Rozwój wcześniaka ocenia się za pomocą wieku skorygowanego, a nie urodzeniowego:

• wiek urodzeniowy liczony jest od daty porodu,

• wiek skorygowany liczony jest od planowanego terminu porodu (odejmuje się liczbę tygodni, o które dziecko urodziło się wcześniej).

Przykład: Dziecko urodzone w 30. tc (8 tygodni za wcześnie), w wieku 5 miesięcy będzie miało wiek skorygowany 3 miesiące. To norma rozwojowa dla tego dziecka.

Oznacza to, że dziecko przedwcześnie urodzone jest niejako młodsze od swoich rówieśników, rozwija się w innym tempie. Dlatego rodzice nie powinni porównywać swojego dziecka przedwcześnie urodzonego z rówieśnikami urodzonymi w terminie. Ich maluch będzie osiągał kroki milowe w swoim czasie. Dobra wiadomość jest taka, że zwykle w późniejszym okresie czasu większość wcześniaków „dogania” swoich rówieśników, dzięki czemu nie widać między nimi tak dużych różnic w tempie rozwoju.

Przyczyny przedwczesnego porodu często są nieznane, a większość czynników ryzyka jest poza kontrolą matki. Można je podzielić na medyczne i społeczne.

Przyczyny medyczne to m.in.:

• wady macicy, niewydolność szyjki,

• ciąża mnoga, łożysko przodujące,

• zakażenie dróg moczowych i płciowych,

• choroby matki (nadciśnienie, cukrzyca, anemia, niedoczynność tarczycy),

• choroby zakaźne (różyczka, odra, toksoplazmoza),

• przebyty wcześniej przedwczesny poród,

• wcześniejsze poronienie w II trymestrze,

• wady wrodzone płodu,

• sączenie wód płodowych, wielowodzie,

• długie stosowanie glikokortykosteroidów.

Przyczyny społeczne, na które w dużej mierze matka ma wpływ to:

• palenie papierosów, alkohol, narkotyki,

• niedożywienie,

• krótka przerwa między ciążami,

• przepracowanie, duży wysiłek fizyczny, duży stres,

• wiek matki (poniżej 16. roku życia lub powyżej 36. roku życia).

Wcześniak nie jest po prostu mniejszą wersją noworodka. Jego organizm jest niedojrzały.

• wygląd – nieproporcjonalnie duża głowa, chude kończyny, długi tułów, bardzo cienka, przezroczysta skóra (widoczne naczynia krwionośne). U skrajnych wcześniaków ciało może być pokryte meszkiem płodowym (lanugo). U chłopców poniżej 37. tygodnia ciąży jądra jeszcze nie zstąpiły, więc nie znajdują się w mosznie, ale w brzuchu.

• problemy zdrowotne – niedojrzałość płuc (najczęstszy problem z oddychaniem), nierozwinięty układ nerwowy, pokarmowy i krążenia. W późniejszym życiu możliwe są opóźnienia w rozwoju psychoruchowym i umysłowym, wady wzroku czy słuchu.

Każdy wcześniak do czasu osiągnięcia wieku urodzeniowego, czyli do czasu wyznaczonego w czasie ciąży terminu porodu musi przebywać w inkubatorze pod opieką neonatologa. Mimo trudności, rodzice pełnią kluczową rolę i powinni spędzać z dzieckiem jak najwięcej czasu:

• kangurowanie (kontakt skóra do skóry) – nowe zalecenia WHO pozwalają rodzicom trzymać dziecko w ramionach i kangurować już od pierwszych chwil, co najmniej 2 godziny po porodzie. Regularne kangurowanie jest niezbędne!

• karmienie – mama powinna odciągać pokarm, aby pobudzić laktację, a mleko jest podawane dziecku za pomocą sondy lub strzykawki,

• ostrożność i cisza – wcześniak jest wrażliwy na każdy bodziec zewnętrzny. Należy dbać o ciszę, delikatne światło i nie wybudzać dziecka ze snu,

• pozycja – zaleca się układanie dziecka w pozycji embrionalnej (np. w specjalnych kokonach), aby przypominała warunki w łonie matki,

• termoregulacja – wcześniak potrzebuje pomocy w utrzymaniu odpowiedniej temperatury ciała, dlatego wymaga starannego otulania np. w otulaczu i przykrywania grubszym kocykiem czy kołderką.