Cynk może chronić przed chorobą Parkinsona. To nowy trop w badaniach tej wciąż niezrozumiałej formy demencji. Na czym polega jego działanie?

Choroba Parkinsona to zaburzenie neurologiczne, dla którego typowe są cztery typy objawów: drżenie w spoczynku, sztywność mięśni, spowolnienie ruchów i zmiany w postawie ciała.

Charakterystyczne drżenie początkowo dotyczy jednej strony ciała, później obu. Oprócz kończyn może obejmować też twarz. Szczególnym wyzwaniem dla pacjentów z parkinsonem jest chodzenie, a z powodu braku stabilności ciała częste są upadki chorych, często powodujące powikłania.

Zobacz: Ta choroba pustoszy mózg. Zdiagnozowano ją u wielu znanych osób, w tym aktorów, muzyków i polityków. Cierpiał na nią też papież Jan Paweł II

Jedną z głównych przyczyn tych zmian jest gromadzenie się w mózgu białka o nazwie alfa-synukleina, która zbijając się, formuje tzw. ciała Lewiego. Te zaburzają pracę komórek nerwowych i prowadzą do ich dysfunkcji. Dotyczy to przede wszystkim wydzielania dopaminy, która jest kluczowym neuroprzekaźnikiem.

Tylko 5-10 proc. przypadków choroby ma podłoże genetyczne – w pozostałych jej bezpośrednia przyczyna jest nieznana. Aby wreszcie dowiedzieć, co powoduje tworzenie się toksycznych agregatów białkowych, naukowcy szukają alternatywnych teorii. Jedna z najbardziej przełomowych dotyczy roli metali, a w szczególności cynku.

W badaniach nad rozwoju choroby Parkinsona i innych form demencji naukowcy zwrócili uwagę na znaczenie pierwiastków metalicznych. Oprócz toksycznych metali ciężkich są to też jednak elementy naturalnie występujące w organizmie, takie jak żelazo, miedź i cynk, przy czym ich przemiany są ze sobą związane.

Metale te są znajdowane w płytce amyloidowej u osób z chorobą Alzheimera, która jest najczęstszą postacią demencji. W drugiej kolejności jest parkinson – w tym schorzeniu również grają rolę, przy czym uwaga naukowców od kilku lat skupia się na cynku. Coraz częściej pojawiają się dowody, że może mieć on dwojakie działanie: ochronne lub powodujące postęp chorób neurodegeneracyjnych.

Według badaczy z Uniwersytetu w Cambridge, którzy studiowali cząsteczki alfa-synukleiny, przyleganie tego białka do komórek nerwowych zależy od składu lipidowego (tłuszczowego) błon występujących w tych komórkach. Wysunęli oni wniosek, że wpływając na kompozycję tych tłuszczów, można zapobiegać zmianom w mózgu. Skład ten związany jest natomiast m.in. z rodzajem stosowanej długoterminowo diety.

Od przemian tłuszczów zależy też działanie białek albuminowych w osoczu krwi, która wiąże cynk i w prawidłowo działających procesach zapobiega jego akumulacji w mózgu. Poniżej wyjaśniamy, jak to działa.

Cynk może wspomagać zdolność albumin osocza krwi do zapobiegania kumulacji szkodliwego białka w mózgu, jednak wymaga to specyficznych warunków. Tak stwierdzili w nowym badaniu eksperci z King Abdullah University of Science and Technology w Arabii Saudyjskiej, którzy opisali je na łamach „International Journal of Biological Macromolecules”.

Ich teoria może być przełomem w badaniach nad chorobą Parkinsona, która zmieni kierunek dalszych prac. Nie istnieje bowiem jednomyślny wniosek co do jej przyczyn, a doszukiwanie się go w samej alfa-synukleinie może być błędem. Podobnie było z alzheimerem, gdy setki badań dowiodły braku skuteczności terapii skierowanych na szkodliwe białko w mózgu (w tym przypadku złogi beta-amyloidu).

Siłą badania była obserwacja procesów zachodzących między wspomnianymi składnikami w warunkach, które maksymalnie naśladują te fizjologiczne. Jak podkreślają jego autorzy, albuminy, synukleiny i cynk są obecne obok siebie zarówno we krwi, jak i w płynie mózgowym. Nie można więc analizować ich niezależnie.

Doniesienia na temat potencjalnej ochrony mózgu przez cynk należy traktować z ostrożnością:

– W cząsteczce albuminy osocza miejsce najsilniejszego przyłączania się cynku jest blokowane przez obecność we krwi długołańcuchowych kwasów tłuszczowych – powiedział współautor badania i doktorant Samah Al-Harthi. – Gdy zawartość tych kwasów jest podwyższona z powodu intensywnej aktywności fizycznej, poszczenia albo chorób takich jak cukrzyca, w poznany sposób zaburza to łączenie się cynku z albuminą.

W rezultacie cynk nie jest wiązany i jako wolny pierwiastek powoduje reakcje uboczne oraz stres oksydacyjny, który jest przyczyną patologicznych zmian w mózgu. Właśnie w ten sposób poziom lipidów we krwi wpływa na dystrybucję cynku, zmieniając normalne procesy fizjologiczne w nieprawidłowe.

To kolejny dowód na to, jak ważna w prewencji długo rozwijających się chorób jest zdrowa i zbilansowana dieta. Dla utrzymania prawidłowego lipidogramu szczególnie ważny jest jadłospis ograniczający tłuszcze zwierzęce i przetworzone oraz cukry i oczyszczone węglowodany. Naturalne posiłki powinny być regularne, a aktywność – umiarkowana.

W profilaktyce nie można polegać natomiast na suplementach diety, które jako wyizolowane składniki powodują zachwianie naturalnej równowagi w ich gospodarce i często nie mają oczekiwanego działania. Ponadto w naturalnych produktach spożywczych obok cynku występują też inne cenne składniki, które przyczyniają się do utrzymania zdrowia mózgu.