Borelioza i neuroborelioza są coraz częstsze – świadczą o tym nowe dane. Jakie są objawy infekcji układu nerwowego przy chorobie z Lyme?

Borelioza to choroba bakteryjna przenoszona przez kleszcze, która jest wyjątkowo trudna w leczeniu i bywa przyczyną skomplikowanych powikłań, w tym dotyczących układu nerwowego i związanych z rozwojem nieuleczalnych chorób autoimmunologicznych.

W tym sezonie aktywność kleszczy zaczęła się bardzo wcześnie, czego efektem jest większa liczba przypadków boreliozy niż w analogicznym okresie rok temu.

Jak podaje Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny od początku roku do 15 maja 2022 r. odnotowano 1980 przypadków boreliozy, podczas gdy w 2021 r. były to 1828 przypadków, czyli o 152 mniej.

Natomiast od początku roku do końca lipca 2022 r. wykryto już 6435 przypadków boreliozy, a w analogicznym okresie rok temu – 9 333 przypadków. Oznacza to, że w ciągu 2,5 miesiąca przybyło aż 4 455 chorych! Jeśli taka tendencja się utrzyma, w bieżącym roku może być więcej zakażeń boreliozą, choć wiele zależy od pogody.

W całym 2021 r. wywołujące chorobę krętki Borrelia burgdorferi stwierdzono u 12 427 osób, podczas gdy w 2020 r. było ich o 507 więcej.

Szczególnie niebezpieczną dla pacjentów formą infekcji jest neuroborelioza, którą do lipca 2022 r. zdiagnozowano już u 109 osób. Do połowy maja było ich 60 osób, natomiast w pierwszym półroczu 2021 roku odnotowano tylko u 66 osób.

Według aktualnych danych w kraju na boreliozę zapada 17,94 osób na 100 tys. ludności, a na neuroboreliozę – 0,29 osób na 100 tys. W ubiegłym roku wskaźniki te były niższe i wynosiły odpowiednio 14,16 oraz 0,17 osób na sto tysięcy.

Najwięcej przypadków boreliozy wykrywa się ich na terenie Mazur i Suwalszczyzny oraz województwa zachodniopomorskiego i podlaskiego.

Ugryzienie kleszcza często wywołuje objaw skórne w postaci wędrującego rumienia, na podstawie którego można je łatwo zauważyć. Drugą najczęstszą w Europie postacią choroby jest borelioza układu nerwowego, czyli neuroborelioza. Do zajęcia układu nerwowego może przy tym dojść we wczesnym, rozsianym stadium choroby, jak i w tym późnym.

Po zakażeniu boreliozą układu nerwowego objawy neurologiczne pojawiają się w okresie 1-3 miesięcy po ukąszeniu pajęczaka. Mogą być przy tym jedynymi i niezbyt widocznymi oznakami zakażenia, np. możliwa jest niewielka zmiana symetrii twarzy.

Krętki Borrelia mogą atakować obwodowy układ nerwowy, powodując bóle neuropatyczne w obrębie czaszki, np. neuropatie nerwów czaszkowych i zespoły korzeniowe związane z zapaleniem korzeni nerwowych. Natomiast neuroborelioza ośrodkowego układu nerwowego obejmuje zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (w 5-15 proc. przypadków w ciągu kilku miesięcy od zakażenia), rzadko także mózgu i rdzenia kręgowego. Może też przebiegać ze zmianami w układzie obwodowym.

Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (a w konsekwencji także mózgu i rdzenia kręgowego) jest też powikłaniem innej choroby odkleszczowej – kleszczowego zapalenia mózgu, wywoływanego przez wirusy TBEV.

Objawy neuroboreliozy opon mózgowych są takie same, jak zapalenia wywołanego przez wirus KZM. Obejmują ból głowy, gorączkę, nadwrażliwość na światło. Występują także objawy oponowe – odruchy sprawdzane przez lekarza, m.in. związane ze sztywnością karku w leżeniu na płaskim podłożu.

Początek boreliozy układu nerwowego może być jednak mniej nagły niż rozwój zapalenia mózgu wywołanego przez enterowirusy i nie wywoływać nasilonych czy ciągłych symptomów. Nie musi też występować gorączka czy silne objawy oponowe. W przypadku neuroboreliozy mogą też jednak występować inne objawy zakażenia bakterią.

W Polsce stwierdza się przy tym znacznie mniej przypadków KZM niż boreliozy, bo zaledwie 200-300 każdego roku. Prawie połowa z nich dotyczy Podlasia, natomiast Warmia i Mazury to źródło 1/4 wszystkich zakażeń.

Ze strony kleszczy grożą nam jeszcze inne choroby odzwierzęce, których pasożyty te są nosicielami. Lepiej więc nie ryzykować i chronić się przed nimi za pomocą ubioru okrywającego wszystkie skrawki ciała, repelentów i rygorystycznych oględzin skóry, w tym również głowy. W przypadku znalezienia kleszcza trzeba bezpiecznie usunąć go ze skóry.

Warto także pamiętać, że szczyty aktywności kleszczy przypadają na miesiące maj-czerwiec i wrzesień-październik oraz określone pory dnia: od porannej rosy do południa oraz od godz. 16 do zmroku.

Źródło danych: Zachorowania na wybrane choroby zakaźne w Polsce od 1 stycznia do 31 lipca 2022 r. oraz w porównywalnym okresie 2021 r. Zakład Epidemiologii Chorób Zakaźnych i Nadzoru NIZP PZH - PIB