100 procent ochrony przed HIV. Nowy lek podawany tylko dwa razy w roku w postaci zastrzyku to przełom w walce z HIV/AIDS

Nowy lek przeciwko wirusowi HIV z powodzeniem spełnia też funkcje ochronne przed zakażeniem. Podawany jako profilaktyka przedekspozycyjna (PrEP) dwa razy w roku wykazał 100-procentową skuteczność, co potwierdzono na podstawie badań z udziałem dziewcząt i kobiet afrykańskich.

Wyniki badania leku lenakapawir zaprezentowano na łamach pisma „New England Journal of Medicine”, a także dyskutowano podczas 25. Międzynarodowej Konferencji nt. AIDS w Monachium, która odbywa się w dniach 22-26 lipca 2024 r. Badanie sfinansowane producenta – firmę Gilead, przyniosło tak dobre wyniki, że podjęto decyzję o wcześniejszym jego zakończeniu i zaproponowaniu terapii wszystkim uczestniczkom.

– Obserwowany poziom ochrony jest oszałamiający – powiedział Salim Abdool Karim, dyrektor Centrum ds. Badań nad AIDS w Durbanie w RPA, który nie brał udziału w badaniu.

Według najnowszego raportu UNAIDS skala epidemii HIV/AIDS maleje, jednak co roku na świecie wirusem wciąż zakaża się ok. 1,3 mln ludzi, a umiera 600 tys. osób. Problem dotyczy zwłaszcza Afryki, jednak nie tylko. Wzrost liczby przypadków HIV obserwuje się także w Europie Wschodniej, Ameryce Łacińskiej oraz na Bliskim Wschodzie.

Dostępne obecnie metody profilaktyki zakażeń HIV to stosowanie prezerwatyw albo codzienna PrEP w tabletkach (w Polsce to emtrycytabina z dizoproksylem tenofowiru). Stanowi to jednak spory problem zwłaszcza dla mieszkanek Afryki. Jak zbadano, procent pacjentek stosujących doustną terapię regularnie spada z upływem czasu.

Dostępne są też inne preparaty PrEP w formie iniekcji podskórnych z lekiem o nazwie kabotegrawir. Stosuje się go raz na dwa miesiące. Choć został zarejestrowany w niektórych krajach, m.in. Afryki, roczny koszt terapii szacuje się na 180 dolarów na pacjenta. Niestety, ta cena w większości krajów rozwijających jest zbyt wysoka.

Nowy lek lenakapawir podawany w zastrzykach podskórnych został zarejestrowany m.in. w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie i w krajach Europy, ale tylko do leczenia infekcji HIV. Eksperci i działacze walczący z HIV/AIDS wyrażają nadzieję na przystępną cenę lenakapawiru, podkreślając jego potencjał w zmianie oblicza epidemii.

– Gilead ma narzędzie, które może zmienić bieg epidemii HIV – podkreśliła Winnie Byanyima, dyrektor wykonawczy agencji ONZ ds. AIDS.

Badanie lenakapawiru przeprowadzono w ośrodkach w RPA, Ugandzie i Stanach Zjednoczonych z udziałem 5338 dziewcząt i młodych kobiet afrykańskich, z których początkowo żadna nie była zakażona wirusem HIV. Podzielono je na trzy grupy. W jednej (2134 osób) podano nowy lek, w drugiej (2136 osób) stosowano codzienną doustną terapię skojarzoną (emtrycytabiną i alafenamidem tenofowiru), a uczestniczki z grupy kontrolnej (1068 osób) przyjmowały codziennie emtrycytabinę z dizoproksylem tenofowiru jako standardową terapię PrEP.

Po 26 tygodniach wśród kobiet przyjmujących lenakapawir nie odnotowano żadnej infekcji HIV. W grupie tych stosujących emtrycytabinę i alafenamid tenofowiru stwierdzono 39 infekcji HIV (1,8 proc. grupy), natomiast w grupie ze standardową PrEP było 16 zakażeń HIV (ok. 1,5 proc.).

Jak podkreśliła Winnie Byanyima, długofalowej profilaktyki przedekspozycyjnej na świecie najbardziej potrzebują właśnie kobiety i dziewczęta, które padają ofiarami przemocy domowej. Jak pokazują dane UNAIDS, kobiety i dziewczęta w Afryce są trzykrotnie bardziej narażone na infekcję HIV niż mężczyźni. Inną grupą potrzebujących są homoseksualni mężczyźni w krajach, gdzie relacje intymne z osobami tej samej płci są uważane za przestępstwo.

Stosowanie PrEP przez młode kobiety jest często ukrywane przed partnerami i członkami rodziny, co utrudnia im codzienne zażywanie pigułek – zwróciła uwagę Olwethu Kemele z Desmond Tutu Health Foundation. Dwa zastrzyki rocznie mogłyby znacznie zwiększyć liczbę osób korzystających z PrEP, spowalniając szerzenie się wirusa.

W ramach dyskusji wyników badania Andrew Hill z Uniwersytetu w Liverpoolu przedstawił wyliczenia ceny lenkapawiru. Sugerują one, że gdyby jego produkcja wzrosła tak, by móc leczyć 10 mln ludzi, cena mogłaby spaść do 40 dolarów na terapię. Możliwe jest zatem znaczne obniżenie kosztów leku i ułatwienia dostępu do niego w najbardziej potrzebujących krajach.

Firma Gilead zobowiązała się do realizacji programu, który umożliwi produkcję leku przez wybranych producentów generycznych, jednak szczegóły dotyczące ceny wciąż nie są ustalone.

W obliczu rosnącej liczby zakażeń HIV na świecie i ciągłej potrzeby innowacyjnych rozwiązań w profilaktyce, lenakapawir prezentuje się jako obiecująca opcja, która może zmienić zasady gry w walce z HIV/AIDS, pod warunkiem, że zostanie uczyniony dostępnym dla wszystkich, którzy go potrzebują.