Szczepienie na ospę wietrzną – zalecenia, przeciwwskazania, skutki uboczne. Czy warto szczepić się przeciw ospie?

Szczepionka na ospę zawiera w swoim składzie żywy szczep wirusa, który zostaje jednak osłabiony, tak by nie wywoływać u zdrowej osoby choroby. Obecnie w Polsce można nabyć dwa rodzaje tej szczepionka. Są to szczepionki monowalentne, które chronią wyłącznie przed ospą wietrzną, oraz szczepionki poliwalentne, czyli skojarzone, które zawierają żywe wirusy ospy, odry, świnki oraz różyczki. Niezależnie jednak od jej rodzaju, szczepionka jest podawana w formie zastrzyku podskórnego lub domięśniowego.

Ospa wietrzna to choroba zakaźna, którą wywołują wirusy ospy wietrznej oraz półpaśca. Jest zdecydowanie jedną z najbardziej zaraźliwych chorób zakaźnych, a do zakażenia wirusami, które ją powodują dochodzi najczęściej drogą kropelkową lub przez bezpośredni kontakt z osobą chorą. Zarazić można się jednak również poprzez kontakt z przedmiotami, na których znalazła się wydzielina z dróg oddechowych chorego.

Do najważniejszych objawów ospy wietrznej należą:

• Wysypka grudkowo-pęcherzykowa i swędząca, występuje na tułowiu, twarzy, owłosionej skórze głowy, kończynach i błonach śluzowych chorego.
• Podwyższona temperatura ciała.
• Ból głowy.
• Ból mięśni.
• Powiększone węzły chłonne.
• Spadek samopoczucia.

Ospa wietrzna jest zaliczana do chorób wieku dziecięcego, jednak nie musi na nią oczywiście zachorować każde dziecko. Najmłodsi zazwyczaj przechodzą ospę wietrzną łagodnie, ale niestety zdarzają się przypadki, gdy przebieg choroby u dziecka jest ciężki i praktycznie nieprzewidywalny. A w takiej sytuacji niezbędna jest już hospitalizacja. U młodzieży i dorosłych, którzy nie byli szczepieni na ospę wietrzną ma ona z reguły ostrzejszy przebieg. Tak naprawdę, im pacjent jest starszy, tym ciężej przechodzi tę chorobę, a ryzyko wystąpienia groźnych powikłań staje się większe.

Do najważniejszych powikłań ospy wietrznej, przed którymi również chroni nas szczepionka należą:

• Ropne zakażenie skóry (spowodowane paciorkowcami lub gronkowcami).
• Śródmiąższowe zapalenie płuc.
• Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
• Zapalenie móżdżku.
• Zapalenie wątroby.
• Zapalenie nerek.
• Zapalenie stawów.
• Zapalenie mięśnia sercowego.
• Zapalenie trzustki.
• Zapalenie najądrzy.
• Ostra małopłytkowość.
• Nieestetyczne blizny po zmianach skórnych.

Warto także pamiętać, że nawet po przechorowaniu ospy wietrznej, wirus nie zostaje usunięty z organizmu, ale cały czas się w nim znajduje w postaci utajonej. Pozostaje on ukryty w zwojach nerwowych pnia mózgu oraz rdzenia kręgowego. W związku z tym, jeśli w którymś momencie życia pacjenta nastąpi znaczące osłabienie jego odporności, wirus ten może się ponownie uaktywnić, tym razem doprowadzając do rozwoju półpaśca.

Tak jak już wspomniano, szczepienia na ospę są w Polsce jedynie zalecane. Istnieją jednak przypadki, w których jest ono wykonywane obowiązkowo i nieodpłatnie.

Dzieci do ukończenia 12. roku życia:

• Z upośledzeniem odporności o wysokim ryzyku ciężkiego przebiegu choroby.
• Z ostrą białaczką limfoblastyczną w okresie remisji.
• Zakażone wirusem HIV.
• W okresie przed leczeniem immunosupresyjnym lub chemioterapią.

Dzieci do ukończenia 12. roku życia, które są narażone na zakażenie ze względów środowiskowych. Chodzi tu przede wszystkim o dzieci, które czasowo lub na stałe przebywają w:

• Zakładach opiekuńczo-leczniczych.
• Zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych.
• Regionalnych placówkach opiekuńczo-terapeutycznych.
• Placówkach opiekuńczo-wychowawczych.
• Domach dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży.
• Rodzinnych domach dziecka.
• Interwencyjnych ośrodkach preadopcyjnych.
• Domach pomocy społecznej.
• Żłobkach i klubach dziecięcych.

Szczepienie przeciwko ospie jest szczególnie zalecane kobietom, które planują zajść w ciąże, a nie chorowały jeszcze na ospę wietrzną. Jest to spowodowane tym, iż wirus ospy jest niezwykle groźny dla dziecka.

W sytuacji, gdy do zachorowania dojdzie w 1 lub 2 trymestrze ciąży, może to skutkować:

• Poronieniem.
• Porodem martwego płodu.
• Przedwczesnym porodem.
• Urodzeniem dziecka z niską masą ciała.
• Bliznami na skórze dziecka.
• Deformacją kończyn dziecka.
• Zaburzeniami wzroku u dziecka.
• Defektami ośrodkowego układu nerwowego u dziecka.

Zarażenie wirusem na około 5 dni przed porodem lub 2 dni po nim zwiększa także ryzyko wystąpienia ciężkiej postaci choroby u noworodka, czego skutkiem może być nawet śmierć dziecka.

Szczepienie na ospę wietrzną zabezpiecza pacjenta nie tylko przed objawami, ale również przed powikłaniami wywołanymi przez tę chorobę. Po podaniu pierwszej dawki, działanie ochronne zaczyna się po około 3 tygodniach i wynosi około 80 proc.. Podanie drugiej dawki szczepionki podnosi jej skuteczność do około 95%. Nawet, jednak jeśli pacjent zachoruje na ospę wietrzną, przechodzi chorobę bardzo łagodnie. Czas utrzymywania się odporności wynosi około 10 lat. Co ciekawe, szczepionkę można również podać pacjentowi w czasie do 72 godzin po tym, jak miał on kontakt z wirusem. Wówczas zapobiega ona ciężkiemu przebiegowi choroby. Szczepienie znacząco obniża również ryzyko rozwoju półpaśca.

Szczepionka na ospę może być podawana zdrowym dzieciom od 9. miesiąca życia, choć jeśli to możliwe zaleca się wykonywanie szczepienia po 12. miesiącu życia. Aby ochrona była pełna, należy przyjąć dwie dawki szczepionki w odstępach wynoszących przynajmniej 6 tygodni. Szczepionka może być podawana jednocześnie z innymi szczepionkami lub też w formie szczepionki skojarzonej.

Szczepionka na ospę wietrzną jest bezpieczna i bardzo dobrze tolerowana przez większość pacjentów. Powikłania po jej podaniu występują w związku z tym niezwykle rzadko i należą do nich:

• Powiększenie węzłów chłonnych.
• Zapalenie gardła.
• Zakażenie górnych dróg oddechowych.
• Ogólne zmęczenie.
• Spadek samopoczucia.
• Małopłytkowość.
• Ból głowy.
• Ból brzucha.
• Bóle stawów oraz mięśni.
• Kaszel.
• Nieżyt nosa.
• Zmiany skórne (np. pokrzywka).
• Półpasiec.
• Rumień wielopostaciowy.
• Drgawki.
• Mdłości i wymioty.
• Biegunka.
• Gorączka.
• Zapalenie spojówek.
• Reakcje anafilaktyczne.
• Zapalenie mózgu lub móżdżku.
• Incydent naczyniowo-mózgowy.
• Czasowe zaburzenia chodu.
• Czasowa ataksja.
• Zapalenie naczyń (np. zespół Kawasakiego lub plamica Schonleina-Henocha).

Grypa: czy warto się szczepić?

Należy się wstrzymać ze szczepieniem pacjenta przeciwko ospie, gdy:

• Zostanie stwierdzona nadwrażliwość na składniki szczepionki oraz substancje wykorzystywane w samym procesie ich produkcji i obecne w nich w ilościach śladowych.
• Podczas wcześniejszych szczepień pojawiły się reakcje uczuleniowe.
• Pacjent jest po leczeniu krwią, osoczem, immunoglobulinami lub innymi preparatami krwi.
• Kobieta jest w ciąży.
• Zostały stwierdzone zaburzenia odporności.
• U pacjenta zdiagnozowano chorobę przebiegającą z gorączką.