Ospa wśród dzieci to już epidemia. Lekarze alarmują, by szczepić dzieci. To jedyny sposób, by uniknąć ciężkiego zachorowania

Koniec roku to czas, gdy łatwo zarazić się odpą. Najwięcej zachorowań przypada bowiem na miesiące zimne, a szczyt ma miejsce na przedwiośniu. Niestety, w tym roku zachorowań jest więcej niż w analogicznym okresie przed dwunastoma miesiącami.

Według danych NIZP PZH – PIB od 1 stycznia do 31 października 2023 roku ospę wietrzną potwierdzono u 170 231 osób, a zapadalność wynosiła 450,02 na 100 tysięcy ludności.

Czytaj także: Czai się w organizmie wiele lat, atakuje zwykle po 50. Ból może trwać nawet do końca życia

Tymczasem w okresie 1.01-15.10.2022 r. było 139 829 przypadków zakażenia ospą, czyli aż o 21 procent więcej. Zachorowalność wynosiła natomiast 369,65 na 100 tys. osób.

Ospa wietrzna jest zaliczana do chorób wieku dziecięcego, jednak nie musi na nią oczywiście zachorować każde dziecko. Najmłodsi zazwyczaj przechodzą ospę wietrzną łagodnie, ale niestety zdarzają się przypadki, gdy przebieg choroby u dziecka jest ciężki i praktycznie nieprzewidywalny. A w takiej sytuacji niezbędna jest już hospitalizacja. U młodzieży i dorosłych, którzy nie byli szczepieni na ospę wietrzną, ma ona z reguły ostrzejszy przebieg. Tak naprawdę, im pacjent jest starszy, tym ciężej przechodzi tę chorobę, a ryzyko wystąpienia groźnych powikłań staje się większe.

Szczepionka na ospę wietrzną to jedyny sposób na ochronę przed zachorowaniem lub jego ciężkimi objawami i powikłaniami. To pozwala uniknąć hospitalizacji, która dotyczy około tysiąca pacjentów rocznie.

Skuteczność szczepionki, która jest podawana w 2 dawkach, czyli ochrona przed umiarkowanym i ciężkim przebiegiem wynosi 98-99 procent. Jej działanie wystarcza na całe życie.

Szczepienie przeciwko ospie wietrznej dla pewnych grup ludzi jest nie tylko bezpłatne, ale też obowiązkowe. Dotyczy to dzieci, które często nie przechodzą zakażenia w sposób ostry, ale w ponad 5,5 proc. przypadków dochodzi do komplikacji.

Szczepionka na ospę zawiera w swoim składzie żywy szczep wirusa, który zostaje jednak osłabiony, tak by nie wywoływać u zdrowej osoby choroby. Obecnie w Polsce dostępne są dwa rodzaje tej szczepionki, które zawierają ten sam szczep wirusa ospy wietrznej i półpaśca (szczep OKA). Preparat podawany jest w formie zastrzyku podskórnego lub domięśniowego.

Do zakażenia ospą wietrzną najczęściej dochodzi drogą kropelkową lub przez bezpośredni kontakt z osobą chorą. Zarazić można się jednak również poprzez kontakt z przedmiotami, na których znalazła się wydzielina z dróg oddechowych chorego.

Do najważniejszych objawów ospy wietrznej należą:

• wysypka grudkowo-pęcherzykowa i swędząca, występuje na tułowiu, twarzy, owłosionej skórze głowy, kończynach i błonach śluzowych chorego,
• podwyższona temperatura ciała,
• ból głowy,
• ból mięśni,
• powiększenie węzłów chłonnych,
• spadek samopoczucia.

Do najważniejszych powikłań ospy wietrznej, przed którymi również chroni nas szczepionka należą:

• ropne zakażenie skóry (spowodowane paciorkowcami lub gronkowcami),
• śródmiąższowe zapalenie płuc,
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
• zapalenie móżdżku,
• zapalenie wątroby,
• zapalenie nerek,
• zapalenie stawów,
• zapalenie mięśnia sercowego,
• zapalenie trzustki,
• zapalenie najądrzy,
• ostra małopłytkowość,
• nieestetyczne blizny po zmianach skórnych.

Warto także pamiętać, że nawet po przechorowaniu ospy wietrznej wirus nie zostaje usunięty z organizmu, ale cały czas się w nim znajduje w postaci utajonej. Pozostaje on ukryty w zwojach nerwowych pnia mózgu oraz rdzenia kręgowego. W związku z tym, jeśli w którymś momencie życia pacjenta nastąpi znaczące osłabienie jego odporności, wirus ten może się ponownie uaktywnić, tym razem doprowadzając do rozwoju półpaśca.

Tak jak już wspomniano, szczepienia na ospę są w Polsce jedynie zalecane. Istnieją jednak przypadki, w których jest ono wykonywane obowiązkowo i nieodpłatnie. Dotyczy to:

Dzieci do ukończenia 12. roku życia:

• z upośledzeniem odporności o wysokim ryzyku ciężkiego przebiegu choroby,
• z ostrą białaczką limfoblastyczną w okresie remisji,
• zakażone wirusem HIV,
• w okresie przed leczeniem immunosupresyjnym lub chemioterapią.

Dzieci do ukończenia 12. roku życia, które są narażone na zakażenie ze względów środowiskowych. Chodzi tu przede wszystkim o dzieci, które czasowo lub na stałe przebywają w:

• zakładach opiekuńczo-leczniczych,
• zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych,
• regionalnych placówkach opiekuńczo-terapeutycznych,
• placówkach opiekuńczo-wychowawczych,
• domach dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży,
• rodzinnych domach dziecka,
• interwencyjnych ośrodkach preadopcyjnych,
• domach pomocy społecznej,
• żłobkach i klubach dziecięcych.

Szczepienie przeciwko ospie jest szczególnie zalecane kobietom, które planują zajść w ciąże, a nie chorowały jeszcze na ospę wietrzną. Jest to spowodowane tym, iż wirus ospy jest niezwykle groźny dla dziecka.

W sytuacji, gdy do zachorowania dojdzie w 1 lub 2 trymestrze ciąży, może to spowodować:

• poronienie,
• porodem martwego płodu,
• przedwczesnym porodem,
• urodzeniem dziecka z niską masą ciała,
• deformacją kończyn dziecka,
• zaburzeniami wzroku u dziecka,
• defektami ośrodkowego układu nerwowego u dziecka,
• bliznami na skórze dziecka,

Zarażenie wirusem ospy wietrznej na około 5 dni przed porodem lub 2 dni po nim zwiększa także ryzyko wystąpienia ciężkiej postaci choroby u noworodka, czego skutkiem może być nawet śmierć dziecka.

Szczepienie na ospę wietrzną zabezpiecza pacjenta nie tylko przed objawami, ale również przed powikłaniami wywołanymi przez tę chorobę. Po podaniu pierwszej dawki, ochrona na podstawie objawów klinicznych zaczyna się po około 3 tygodniach i wynosi około 77-86 proc. Podanie drugiej dawki szczepionki podnosi jej skuteczność do około 92 proc.

Nawet, jednak jeśli pacjent zachoruje na ospę wietrzną, przechodzi chorobę bardzo łagodnie. Szczepionkę można również podać pacjentowi w czasie do 72 godzin po tym, jak miał on kontakt z wirusem. Wówczas zapobiega ona ciężkiemu przebiegowi choroby. Szczepienie znacząco obniża również ryzyko rozwoju półpaśca.

Szczepionka na ospę może być podawana zdrowym dzieciom od 9. miesiąca życia, choć jeśli to możliwe zaleca się wykonywanie szczepienia po 12. miesiącu życia. Aby ochrona była pełna, należy przyjąć dwie dawki szczepionki w odstępach wynoszących przynajmniej 6 tygodni. Szczepionka może być podawana jednocześnie z innymi szczepionkami lub też w formie szczepionki skojarzonej.

Szczepionka na ospę wietrzną jest bezpieczna i bardzo dobrze tolerowana przez większość pacjentów. Powikłania po szczepieniu występują w związku z tym niezwykle rzadko i należą do nich:

• powiększenie węzłów chłonnych,
• zapalenie gardła,
• zakażenie górnych dróg oddechowych,.
• ogólne zmęczenie,
• złe samopoczucie,
• małopłytkowość,
• ból głowy,
• ból brzucha,
• bóle stawów i mięśni,
• kaszel,
• katar,
• zmiany skórne (np. pokrzywka),
• półpasiec,
• rumień wielopostaciowy,
• drgawki,
• mdłości i wymioty,
• biegunka,
• gorączka,
• zapalenie spojówek.
• reakcja anafilaktyczna,
• zapalenie mózgu lub móżdżku,
• incydent naczyniowo-mózgowy,
• czasowe zaburzenia chodu i koordynacji ruchowej,
• zapalenie naczyń (np. zespół Kawasakiego lub plamica Schonleina-Henocha).

Należy się wstrzymać ze szczepieniem pacjenta przeciwko ospie, gdy:

• zostanie stwierdzona nadwrażliwość na składniki szczepionki oraz substancje wykorzystywane w samym procesie ich produkcji i obecne w nich w ilościach śladowych,
• po wcześniejszych szczepieniach pojawiły się reakcje uczuleniowe,
• pacjent jest po leczeniu krwią, osoczem, immunoglobulinami lub innymi preparatami krwi,
• kobieta jest w ciąży,
• zostały stwierdzone zaburzenia odporności,
• u pacjenta zdiagnozowano chorobę przebiegającą z gorączką.