Latem i zimą, w słońcu i w pochmurny dzień – promienie UV wciąż oddziałują na naszą skórę. Nawet w samochodzie nie jesteśmy od nich w pełni bezpieczni. O tym, jak działa promieniowanie UVA i UVB, oraz jak skutecznie się chronić, opowiada dr Karolina Kozera-Wojtan, dermatolożka i ekspertka medycyny estetycznej z grupy LUX MED.
Gabriela Fedyk, Strona Zdrowia: Czym właściwie jest promieniowanie UV?
dr Karolina Kozera-Wojtan, dermatolożka i lekarka medycyny estetycznej grupy LUX MED: Promieniowanie ultrafioletowe (UVR) jest to niewidzialne promieniowanie elektromagnetyczne, emitowane głównie przez słońce, ale także przez inne sztuczne źródła światła (np. kabiny opalające, światła halogenowe, lampy bakteriobójcze, niektóre lasery).
UVR jest odpowiedzialne za opalanie, a czasem niestety oparzenia skóry, powoduje nieestetyczne przebarwienia i przyspieszone starzenie się skóry, może wpływać na uszkodzenie narządu wzroku oraz jest jednym z głównych czynników zewnątrzpochodnych zwiększających znacząco ryzyko rozwoju nowotworów skóry, w tym czerniaka.
UVR przy niewielkiej ekspozycji ma też korzystne efekty, ponieważ wspomaga produkcję witaminy D w skórze oraz ma modulujące działanie na choroby zapalne skóry np. łuszczycę czy atopowe zapalenie skóry, zmniejsza ryzyko depresji.
UVR jest klasyfikowane według długości fali, która mieści się w zakresie od 100 do 400 nm.
Jakie są rodzaje promieniowania UV i jakie skutki dla skóry może mieć długotrwałe narażenie na nie?
Wyróżniamy trzy rodzaje promieniowania UV:
UVA to promieniowanie o długości fali 315-400 nm, przechodzi przez całą atmosferę i stanowi 95 procent promieniowania UV docierającego do powierzchni Ziemi. Przenika przez naskórek człowieka i przenika do skóry właściwej. Przyczynia się do starzenia się skóry i raka skóry poprzez uszkodzenia oksydacyjne (tworzenie się wolnych rodników). UVA nie wywołuje rumienia skóry, stymuluje oksydację melaniny i jej produkcję, opala skórę. Promieniowanie UVA odpowiada za reakcje fototoksyczne i fotoalergiczne. Jest produkowane praktycznie w takim samym natężeniu przez cały rok niezależnie od pory roku czy pogody – przenika przez chmury, mgłę, wodę i szyby.
UVB to promieniowanie o długości fali (280-315 nm). Większość promieniowania UVB jest filtrowana przez atmosferę. Penetruje w naskórek człowieka, ale nie w skórę właściwą, uszkadza DNA komórek naskórka, stymuluje produkcje melaniny. UVB wyzwala rumień na skórze, jest główną przyczyną poparzeń słonecznych i niektórych nowotworów skóry. Nasilenie promieniowania UVB jest zmienne w ciągu roku (w Polsce największe jest latem pomiędzy godziną 11 a 16). Promieniowanie UVB jest pochłaniane przez chmury, szyby okienne lub samochodowe, tak więc w pochmurne dni oraz podczas pobytu w pomieszczeniach lub samochodzie dociera do nas mniejsza dawka promieniowania UVB.
UVC to promieniowanie o długości fali krótszej niż 280 nm. UVC emitowane przez słońce jest całkowicie absorbowane przez atmosferę i nie dociera do powierzchni Ziemi. UVC może być emitowane przez sztuczne źródła promieniowania (np. lampy bakteriobójcze w szpitalach). Pomimo słabej penetracji przez skórę narażenie na UVC może prowadzić do powierzchownych, ale bardzo poważnych oparzeń słonecznych w krótkim czasie.
Czy promieniowanie UV przenika przez szyby samochodu? Czy przednia szyba chroni tak samo jak boczne i tylne?
Promieniowanie UVB nie przenika przez szyby samochodu, więc nie możemy się poparzyć czy mieć rumienia na skórze po długiej jeździe autem, ale promieniowanie UVA przenika przez szyby samochodowe, tak więc w dalszym ciągu narażamy naszą skórę na negatywne działanie promieni UV, uszkodzenia posłonecznego skóry i zwiększenie ryzyka nowotworów skóry.
Czy przednia szyba chroni tak samo jak boczne i tylne?
Przednia szyba w aucie zwykle jest wykonana ze szkła laminowanego, które w dużym stopniu blokuje przenikanie UVA, natomiast szyby boczne i tylne zwykle są wykonane ze szkła hartowanego, które nie ma takich właściwości.
Czy promieniowanie UV jest groźne tylko latem?
Nie. Promieniowanie UVA i UVB dociera do nas przez cały rok i przez cały rok jest zalecana skuteczna fotoprotekcja, natomiast ilość promieniowania UVB jest zmienna względem pór roku – większe promieniowanie UVB jest w Polsce latem, stąd większe ryzyko poparzeń słonecznych właśnie wtedy.
Czy krem z filtrem jest potrzebny podczas jazdy samochodem, nawet w pochmurny dzień? Jakie filtry SPF najlepiej stosować w takim przypadku?
Tak, nawet w pochmurny dzień przez szyby samochodu częściowo przenika promieniowanie UVA (oczywiście ilość jest zależna m.in. od producenta szyb, dodatkowego przyciemnienia czy folii), dlatego też krem z filtrem powinno się stosować przez cały rok, nawet podczas jazdy samochodem. Najlepiej wybierać kremy z filtrem, które na etykiecie wydanej przez producenta mają zaznaczoną ochronę UVA.
Czy przyciemniane szyby lub folie UV mogą zastąpić krem z filtrem?
Myślę, że jest to zależne od producenta – nie każde folie UV czy przyciemniane szyby będą w stanie nam zapewnić naprawdę bardzo dobrą fotoprotekcję całkowicie eliminującą potrzebę zastosowania kremów z filtrem.
Jakie najważniejsze zasady powinni zapamiętać kierowcy w kontekście ochrony skóry przed UV?
Kremy z filtrem, odzież ochronna, jeżeli jest możliwa to inwestycja w dobre szyby, folie, przyciemnianie szyb.
