LH, czyli lutropina. Kiedy oznaczyć poziom hormonu luteinizującego? Normy i interpretacja wyników

LH to skrót stosowany w odniesieniu do hormonu luteinizującego, nazywanego też lutropiną. LH to cząsteczka zbudowana a z dwóch podrzędnych jednostek – alfa i beta – oraz części glikoproteinowej, produkowana przez przedni płat przysadki mózgowej, a konkretnie jej komórki gonadotropowe. Wytwarzanie LH jest kontrolowane przez hormon gonadoliberynę (GnRH) wydzielaną przez podwzgórze, a także przez krążące we krwi hormony płciowe tj. testosteron oraz estradiol.

Wbrew pozorom LH hormon jest istotny dla obu płci. Jego stężenie we krwi nie jest stałe, gdyż zależy od wieku, płci oraz stanu zdrowia. U niemowląt i dzieci stężenie hormonu luteinizującego stopniowo wzrasta, by w okolicach 12-24 miesiąca u dziewczynek i 6 miesiąca u chłopców, osiągnąć stały poziom. Ponowny wzrost stężenia LH następuje u obu płci między 6-8 rokiem życia poprzedzając okres dojrzewania płciowego i rozwoju drugorzędowych cech płciowych. Po okresie pokwitania stężenie hormonu LH u mężczyzn utrzymuje się na stałym poziomie. U kobiet waha się zależnie od dnia cyklu menstruacyjnego, a po menopauzie osiąga stałą wartość.

U kobiet wpływ na poziom hormonu luteinizującego ma faza cyklu miesiączkowego. W pierwszej i drugiej fazie poziom LH powinien być na podobnym poziomie, natomiast najwyższe stężenie notuje się na 24 godziny przed owulacją (jajeczkowanie), czyli 12-13 dniu cyklu. W okresie menopauzy LH utrzymuje się na niezmiennym poziomie, co wynika z wygasania funkcji jajników.

W organizmach kobiet hormon luteinizujący pełni następujące funkcje:

• stymuluje syntezę estrogenów,
• kontroluje dojrzewanie pęcherzyka jajnikowego,
• kontroluje owulację,
• uczestniczy w powstawaniu ciałka żółtego (po uwolnieniu komórki jajowej),
• odpowiada za podtrzymanie funkcji wydzielniczej ciałka żółtego, które produkuje progesteron.

W organizmach mężczyzn hormon LH odpowiada za:

• pobudzenie komórki śródmiąższowych (komórki Leydiga) do produkcji testosteronu,
• reguluje rozwój plemników w jądrach.

Oznaczanie w krwi poziomu hormonu LH ma znaczenie w diagnostyce zaburzeń dotyczących funkcjonowania układu rozrodczego. Wskazaniem do wykonania tego badania jest poszukiwanie przyczyn niepłodności u kobiet i u mężczyzn, ponieważ w przypadku kobiet zaburzenia wydzielania LH skutkują nieprawidłowym przebiegiem cyklu miesiączkowego, a u mężczyzn – zaburzają wydzielanie testosteronu i mogą wpływać na jakość i ilość plemników znajdujących się w spermie.

U kobiet badanie poziomu LH we krwi znajduje zastosowanie również:

• w diagnostyce zaburzeń miesiączkowania, szczególnie wtedy, gdy zachodzi podejrzenie, że są one następstwem chorób tarczycy, nadnerczy i innych problemów hormonalnych,
• by określić przyczynę hipogonadyzmu,
• w diagnostyce chorób przysadki mózgowej lub podwzgórza,
• przy podejrzeniu guza produkującego hormon luteinizujący,
• w celu rozpoznania przedwczesnego lub opóźnionego dojrzewania płciowego,
• w celu określenia terminu owulacji,
• celem potwierdzenia menopauzy.

Nadmierne stężenie hormonu LH, pojawiające się w fazie folikularnej cyklu (czyli w fazie, w której dojrzewają pęcherzyki jajowe), może być przyczyną nieprawidłowości w obszarze zapłodnienia komórki, jej implantacji lub nieprawidłowego rozwoju ciąży

U mężczyzn badanie LH wykonywane jest w celu:

• zdiagnozowania przyczyn hipogonadyzmu,
• potwierdzenia andropauzy,
• zdiagnozowania chorób przysadki mózgowej lub podwzgórza.

Materiałem do badania poziomu hormonu LH jest surowica. Próbka krwi pobierana jest na czczo (8-12 godz. od ostatniego posiłku) za pomocą jednorazowej próżniowej strzykawki z żyły łokciowej. Ponieważ u kobiet w wieku rozrodczym poziom LH podlega zmianom w trakcie cyklu miesiączkowego, krew do badań należy oddać w odpowiednim momencie. Zwykle wykonuje się kilka badań w różnych dniach cyklu.

Najwyższe stężenie hormonu luteinizującego występuje w trakcie owulacji, dlatego wykonując badanie w tym dniu, można sprawdzić, czy owulacja występuje. Celem monitorowania jajeczkowania, poziom LH we krwi oznacza się w środkowej fazie cyklu (ok. 12-14 dnia cyklu, licząc od pierwszego dnia ostatniego krwawienia).

W rutynowej diagnostyce, której celem jest określenie prawidłowości funkcjonowania kobiecego układu rozrodczego, panie powinny zgłosić się na badanie w pierwszej połowie cyklu. Optymalne jest wykonanie badania w 2-5 dniu od wystąpienia krwawienia.

W niektórych sytuacjach oznaczenie poziomu LH przeprowadza się po stymulacji gonadoliberyną. Badanie tego typu ma dwa etapy. Pierwszy z nich polega na pobraniu próbki krwi od pacjenta zaraz po przyjściu do punktu pobrań. Następnie pacjent zostaje poproszony po zażycie gonadoliberyny, a po upływie określonego czasu, zostaje pobrana kolejna próbka krwi. Wskazaniem do wykonania takiego testu jest rozróżnienie, czy schorzenie ma charakter pierwotny i dotyczy gonad, czy dolegliwości są wtórne, a więc wynikają ze schorzeń przysadki mózgowej lub podwzgórza.

Stężenie hormonu luteinizującego we krwi u kobiet zależy od fazy cyklu miesiączkowego, a także wieku. U pań w wieku rozrodczym, czyli przed menopauzą prawidłowe wartości mieszczą się w następujących zakresach:

• 5-30 IU/l w fazie folikularnej,
• 75-150 IU/l w okresie owulacji,
• 3-40 IU/l w fazie luteinowej.

U kobiet po menopauzie norma LH zamyka się w przedziale 30-300 IU/l, natomiast u mężczyzn w zakresie 6-23 IU/l.

Poziom hormonu luteinizującego we krwi może odbiegać od zakresów uznanych za prawidłowe, przyjmując zbyt niskie, bądź zbyt wysokie stężenie.

Wysoki poziom lutropiny może wskazywać na następujące schorzenia:

• gruczolak przysadki mózgowej,
• niedoczynność gonad,
• obecności pozaprzysadkowego nowotworu, o czynności wydzielniczej,
• zespole Turnera lub Klinefeltera,
• zespole policystycznych jajników (PCOS),
• u kobiet stały poziom LH podczas cyklu miesięcznego może oznaczać menopauzę lub świadczyć o niewydolności jajników i wygasaniu ich czynności,
• u mężczyzn wysoki poziom może towarzyszyć chorobom autoimmunologicznym, infekcjom wirusowym, być konsekwencją urazów lub chemioterapii.

Zbyt wysoki poziom hormonu luteinizującego może też wynikać z przyjmowania niektórych leków, w tym leków stosowanych w terapii napadów drgawkowych.

Obniżone stężenie hormonu luteinuzującego może:

• towarzyszyć zaburzeniom odżywiania,
• wynikać z długotrwałego stosowania niskoenergetycznej diety,
• być efektem stosowania niektórych leków, takich jak digoksyna, doustne środki antykoncepcyjne i leki hormonalne,
• oznaczać mechaniczne uszkodzenie przysadki mózgowej lub podwzgórza,
• wskazywać na niewydolność przysadki mózgowej lub podwzgórza,
• świadczyć o wtórnej niewydolność jajników lub jąder.