AMH – czym jest hormon antymullerowski? Normy stężenia hormonu we krwi i wskazania do badania AMH. Co oznacza niskie AMH?

AMH, czyli hormon antymüllerowski, jest wytwarzany w organizmie kobiet (w jajnikach, przez komórki ziarniste pęcherzyków) i mężczyzn (w jądrach, przez komórki Sertolego). W życiu płodowym ta glikoproteina jest jednym z głównych czynników, determinujących płeć.

AMH, w przypadku płodów żeńskich, nie jest produkowany. Jego poziom zaczyna gwałtownie rosnąć w czasie pokwitania, kiedy jajniki zaczynają dojrzewać. W wieku około 25 lat poziom hormonu antymüllerowskiego zaczyna spadać, aż do menopauzy.
W przypadku płodów męskich hormon AMH jest wytwarzany już na wczesnym etapie życia płodowego (od 5-tego tygodnia), kiedy gonady różnicują się w jądra.

Sprawdź: Szczepionka na menopauzę z hormonem AMH – prace trwają

Hormon antymüllerowski doprowadza do zahamowania rozwoju przewodów Müllera (które różnicują się w żeńskie narządy płciowe), co w konsekwencji prowadzi do ich zaniku. Dzięki temu hamowany zostaje rozwój kobiecych narządów rodnych, zewnętrznych i wewnętrznych. Jednocześnie jest to przyczyna wskazująca na brak wydzielanie tego hormonu u płodu żeńskiego – brak go umożliwia rozwój narządów płciowych damskich.

U płci męskiej w życiu płodowym stężenie AMH jest wysokie i maleje wraz z procesem rozwojowym, by ulec obniżeniu w momencie uzyskania dojrzałości płciowej. Odwrotna sytuacja ma miejsce w przypadku kobiet.

W przypadku płodu żeńskiego AMH nie jest wydzielane, a w miarę rozwoju płodu i uzyskiwania dojrzałości przez dziewczynę, stężenie tego hormonu zwiększa się. Szczyt osiąga w okresie pokwitania, natomiast po menopauzie – spada.

AMH – wskazania do badania
AMH, u kobiet w okresie rozrodczym, umożliwia dokonanie oceny folikulogenezy, czyli dojrzewania pęcherzyka jajnikowego. Na tej podstawie oceniana jest płodność, możliwość zajścia w ciążę oraz szansa na powodzenie zajścia w ciążę w wyniku zapłodnienia pozaustrojowego.

Najważniejszym wskazaniem do oznaczenia poziomu hormonu antymüllerowskiego w surowicy krwi, jest określenie rezerwy jajnikowej (liczby rosnących pęcherzyków jajnikowych). Zapas komórek jajnikowych kształtuje się już w momencie narodzin, a ulega zmniejszeniu wraz z wiekiem i każdą miesiączką.

W jajnikach noworodka znajduje się od jednego do dwóch milionów komórek jajnikowych. W okresie pokwitania, ich liczba spada do około 500 tysięcy, a nawet do 300 tysięcy, z czego dojrzewa zaledwie 1 na 10 komórek.

Badanie AMH pozwala określić, czy pozostała liczba prawidłowych komórek jajowych umożliwia zajście w ciążę. Niski poziom hormonu może oznaczać, że kobieta wchodzi w okres okołomenopauzalny. W trakcie menopauzy, stężenie AMH jest na tyle niskie, że oznaczenie poziomu hormonu często nie jest możliwe – wskazuje to na wejście kobiety w fazę klimakterium.

Jako wskaźnik oceny płodności kobiety, badanie AMH odgrywa istotną rolę w procesie zapłodnienia metodą in vitro. Na podstawie wykonanej oceny, określana jest szansa powodzenia zapłodnienia pozaustrojowego.

Badanie wykonywane jest też celem przeprowadzenia prognozy przedwczesnego wygaśnięcia czynności jajników. Wskazane jest u dziewcząt i kobiet, które chorowały na zaburzenia odżywiania – szczególnie anoreksję lub bulimię.

Badanie AMH jest wykorzystywane w kontrolowaniu procesu leczenia nowotworów jajnika, a w przypadku mężczyzn – nowotworów jądra.

Stężenie AMH oznacza się też u chłopców przed okresem dojrzewania, gdy zachodzi konieczność oceny funkcjonowania tkanki jądrowej (m.in. w sytuacji, gdy występują wady wrodzone układu rozrodczego, jak wnętrostwo, zanik jąder alby dysgenezja gonad).

AMH oznaczane jest we krwi pobranej z żyły łokciowej. Próbkę krwi pobiera się z żyły łokciowej (sterylną, jednorazową igłą), po uprzednim zdezynfekowaniu skóry w obszarze dołu łokciowego. Po pobraniu próbki, miejsce wkłucia igły powinno być uciskane jałowym gazikiem, przez około 10-15 minut. Trzymanie ręki w pozycji  opuszczonej zapobiegnie powstaniu zasinienia.

Nie wymagane jest specjalne przygotowanie się do badania, gdyż na wiarygodność wyniku nie wpływa spożycie posiłku lub jego pominięcie. Nie ma także znaczenia dzień cyklu miesiączkowego, w którym pobierana jest próbka krwi.

Należy wiedzieć, że nie wszystkie laboratoria diagnostyczne mogą przeprowadzić takie badanie. Oznaczenie poziomu AMH najczęściej wymaga wizyty w ośrodku specjalizującym się w leczeniu niepłodności.

Badanie nie podlega finansowaniu ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia. Jego koszt to ok. 150 złotych. Cena może różnić się od podanej w zależności od cennika placówki, w której przeprowadzane jest badanie. Wyniki są dostępne po około 14 dniach.

AMH osiąga różne stężenie, w zależności od wieku kobiety:

• 22-24 lata: 1,22-11,70 ng/ml,
• 25-29 lat: 0,89-9,85 ng/ml,
• 30-34 lata: 0,58-8,13 ng/ml,
• 35-39 lat: 0,15-7,49 ng/ml,
• 40-44 lata: 0,03-5,47 ng/ml,
• 40-50 lat: 0,01-2,71 ng/ml.

Podane wartości mają charakter orientacyjny. Większość lekarzy, za prawidłowe stężenie AMH u kobiet w wieku rozrodczym uważa przedział od 1,0 do 3,0 ng/ml.

W okresie menopauzalnym hormon jest niewykrywalny lub jego stężenie kształtuje się na poziomie poniżej 1,0 ng/ml.
O podwyższonym stężeniu AMH należy mówić wówczas, gdy poziom hormonu jest wyższy niż 3,0 ng/ml. Taki wynik badania może wskazywać na nowotwór jajnika (guz składający się z komórek ziarnistych).

Do podwyższenia stężenia hormonu antymüllerowskiego dochodzi w zespole policystycznych jajników. W takim przypadku poziom AMH najczęściej zamyka się w przedziale 1,86-18,9 ng/ml.

Stężenie powyżej 3,0 ng/ml, jeżeli nie wynika ze stanu chorobowego, daje szanse na powodzenie w procesie zapłodnienia pozaustrojowego in vitro. Wskazuje bowiem na znaczną ilość komórek jajowych, zdolnych do zapłodnienia. Wyższe stężenie hormonu antymüllerowskiego wskazuje też na większe szanse na urodzenie dziecka.

Niski poziom AMH, czyli poniżej 1,0 ng/ml jest naturalny tylko dla kobiet w okresie menopauzalnym. Jeżeli występuje u kobiety w wieku rozrodczym niewielką ilość pęcherzyków jajnikowych, co może świadczyć o przedwczesnym wygaśnięciu czynności jajników.

AMH w zbyt wysokim stężeniu nie jest podstawą do rozpoznania schorzenia. Diagnostyka wymaga przeprowadzenia dodatkowych badań laboratoryjnych i obrazowych, właściwych dla danej jednostki chorobowej, dlatego w każdym przypadku, konieczna jest konsultacja ginekologiczna.

Niskie AMH wskazuje na małą rezerwę jajnikową (ilość komórek jajowych zdolnych zapłodnienia), co zmniejsza szanse na powodzenie zapłodnienia in vitro. Może też wskazywać na przedwczesne wygasanie czynności jajników, co stanowi podstawę do skonsultowania się ze specjalistą z dziedziny leczenia niepłodności.

Badanie AMH jest też przeprowadzane w celu kontroli postępów leczenia, aktywnych hormonalnie nowotworów jajnika. Obniżone stężenie hormonu antymüllerowskiego nie stanowi w tym przypadku powodów do zmartwień. Świadczy bowiem o pozytywnej reakcji na prowadzone leczenie.

Inaczej wygląda sytuacja, gdy badanie ujawni zbyt wysoki poziom hormonu AMH. W takim przypadku wynik prawdopodobne wskazuje na nawrót choroby. Jeżeli zajdzie takie podejrzenie, konieczne będzie przeprowadzenie dodatkowych badań. Na podstawie ich wyników, o dalszym postępowaniu decyduje lekarz prowadzący.