Luteina w ciąży (progesteron) – charakterystyka i działanie hormonu. Normy we krwi luteiny w ciąży oraz w poszczególnych fazach cyklu

Luteina w ciąży to hormon niezbędny do jej podtrzymania. Luteina to również nazwa żółtego, roślinnego barwnika należącego do grupy ksantofili, który jest wykorzystywany w celu poprawy ostrości wzroku oraz jako profilaktyka zwyrodnienia plamki żółtej związanego z wiekiem (AMD).

Luteina w ciąży (progesteron) jest kobiecym hormonem płciowym, którego głównym zadaniem jest umożliwienie zagnieżdżenia się zarodka w błonie śluzowej macicy, poprzez jej rozwój oraz utrzymanie ciąży. W pierwszych tygodniach ciąży luteinę wytwarza ciałko żółte, a w późniejszych stadiach funkcję tę przejmuje łożysko.

Luteina to hormon płciowy produkowany w organizmie kobiety nie tylko podczas ciąży. Progesteron wytwarzany jest przez komórki ciałka żółtego w drugiej fazie cyklu menstruacyjnego tzw. fazie luteinizującej i jego rolą jest stymulowanie przyrostu błony śluzowej macicy (endometrium), aby ta była zdolna do przyjęcia zarodka. Gdy nie dojdzie do zapłodnienia, ok. 28 dnia cyklu następuje gwałtowny spadek poziomu luteiny we krwi, co skutkuje złuszczaniem się błony śluzowej macicy, a u kobiety dochodzi do krwawienia menstruacyjnego.

Stężenie progesteronu we krwi u kobiety na przestrzeni miesiąca nie jest stałe. Jego poziom ulega ciągłym wahaniom, ponieważ jest ściśle uzależniony od dnia i fazy cyklu menstruacyjnego. W pierwszej fazie cyklu tzw. fazie folikularnej, stężenie luteiny we krwi jest niskie. Zaczyna wzrastać dopiero w 14 dniu cyklu, kiedy dochodzi do owulacji. Poziom luteiny stopniowo narasta, czemu towarzyszy przyrost błony śluzowej macicy (endometrium), a gdy nie dojdzie do zapłodnienia, stężenie hormonu gwałtownie spada i następuje krwawienie miesiączkowe.

Czy wiesz: Czym jest owulacja i którym momencie cyklu występuje?

Luteina w ciąży to niezbędny hormon do jej utrzymania. Receptory odpowiedzialne za działanie luteiny umiejscowione są w organizmie kobiety w macicy, gruczołach sutkowych, ośrodkowym układzie nerwowym oraz w przysadce mózgowej. Działania luteiny na narządy rodne w ciele kobiety są następujące:

• ułatwione jajeczkowanie (owulacja),
• rozwój endometrium macicy, umożliwiający przyjęcie zarodka,
• następowanie cyklicznych zmian w nabłonku jajowodów, szyjki macicy oraz pochwy,
• okresowe zagęszczanie śluzu szyjkowego, mające na celu zmniejszenie przepustowości dla plemników.

Połączenie działania luteiny w ciąży, oraz estrogenów umożliwia oddziaływanie na gruczoł sutkowy. Powoduje to wzrost komórek gruczołu sutkowego oraz nabłonka przewodów mlekowych i powstawanie receptorów niezbędnych do laktacji, czyli produkcji mleka kobiecego.

Luteina w ciąży ma istotny wpływ na proces utrzymania ciąży:

• stopuje wytwarzanie oksytocyny, która ułatwia zapłodnienie i stymuluje laktację,
• umożliwia produkowanie mleka przez gruczoł sutkowy,
• hamuje czynność skurczową macicy, zapobiegając przedwczesnemu porodowi,
• uniemożliwia odrzucenie płodu przez odpowiedź autoimmunologiczną organizmu matki,
• pobudza śluzówkę jajowodów oraz macicy do wydzielania substancji odżywczych niezbędnych dla płodu.

Badanie poziomu luteiny we krwi w ciąży umożliwia ocenę rozwoju płodu i funkcji łożyska, zdiagnozowanie ciąży pozamacicznej, bądź poronienia. Ocena poziomu progesteronu we krwi zalecana jest również kobietom jako element diagnostyczny:

• problemów hormonalnych – szczególnie dotyczących hormonów płciowych,
• nieregularnego lub zatrzymania miesiączkowania,
• trudności w zajściu w ciążę,
• niewyjaśnionych poronień,
• niepłodności.

Oznaczenia stężenia progesteronu we krwi dokonuje się poprzez kilkukrotne pobranie krwi w różnych fazach cyklu u kobiet. Badanie wykonywane jest również u mężczyzn, przy czym jest to jednorazowy pobór próbki krwi z żyły łokciowej. Materiałem wykorzystywanym do badania stężenia luteiny jest surowica. Pacjent do badania powinien przystąpić na czczo. Na wynik czeka się zwykle jeden dzień roboczy.

Polecamy przeczytać szerzej: Co oznacza niedobór i wysoki poziom progesteronu?

Stężenie progesteronu we krwi ulega ciągłym wahaniom, a warunkuje je zmienna działalność jajników podczas przebiegu cyklu menstruacyjnego kobiety. Najniższe stężenie jest charakterystyczne dla fazy folikularnej, po owulacji następuje wzrost, a błona śluzowa macicy przygotowywana jest do zagnieżdżenia się zapłodnionej komórki jajowej i rozwoju zarodka. Jeśli nie dojdzie do zapłodnienia, poziom luteiny gwałtownie się obniża, a błona śluzowa ulega złuszczaniu (obserwowanym w postaci krwawienia miesiączkowego).

Stężenie luteiny we krwi u zdrowych kobiet powinno mieścić się we wskazanych normach:

• I faza folikularna (1-12 dzień cyklu menstruacyjnego): 0,057-0,893 ng/ml,
• II faza owulacyjna (13-15 dzień cyklu menstruacyjnego): 0,121 – 12,000 ng/ml,
• III faza lutealna (16-28 dzień cyklu menstruacyjnego): 1,83 – 23,90 ng/ml.

Stężenie luteiny we krwi u kobiet po przekwitaniu, jest podobne do ilości hormonu we krwi dziewczynek przed okresem dojrzewania płciowego i kształtuje się na poziomie niższym niż 0,050-0,126 ng/ml.

Normy luteiny dla kobiet ciężarnych to:

• I trymestr: 11,0-44,3 ng/ml,
• II trymestr: 25,4-83,3 ng/ml,
• III trymestr: 58,7-214 ng/ml.

Norma referencyjna stężenia progesteronu u mężczyzn wynosi 0,2-1,38 ng/ml.

Nadmiar we krwi luteiny w ciąży może sugerować ciążę bliźniaczą (ciąża mnoga). Drugim powodem nadprodukcji progesteronu jest wystąpienie powikłań w przebiegu ciąży np. ciąża powikłana zaśniadem groniastym. Nadprodukcję progesteronu obserwuje się także podczas przebiegu zaburzeń, takich jak:

• torbielowatość jajnika,
• wrodzony przerost nadnerczy,
• zespół policystycznych jajników (PCOS),
• zespół nadnerczowo-płciowy,
• guzy nadnercza, jąder oraz jajników,
• niewydolność wątroby,
• choroba nowotworowa jajników,
• gruczolaka przysadki u mężczyzn.

Ilość wytwarzanej luteiny w ciąży przez ciałko żółte i łożysko, w przebiegu ciąży pozamacicznej lub poronienia może być niewystarczająca. Taka sytuacja zaobserwowana w późnym okresie ciąży, sugeruje zatrucie ciążowym lub stan przedrzucawkowy. Niski poziom luteiny w ciąży może być też związany z zaburzeniami funkcji łożyska i niewykształceniem się zawiązki jajnika, bądź jądra. U mężczyzn niedobór progesteronu może wskazywać na niewydolność przysadki mózgowej.
Przewlekły niedobór progesteronu we krwi przyczynia się do:

• wypadania włosów,
• przesuszenia skóry całego ciała,
• niepłodności,
• wahań poziomu insuliny we krwi,
• problemów z nadwagą,
• nasilania się objawów napięcia przedmiesiączkowego,
• zaburzeń miesiączkowania i niepłodności.

Znaczne spadki luteiny charakterystyczne są dla kobiet w przebiegu klimakterium (menopauzy). Powoduje to występowanie napięcia nerwowego, obniżonej perystaltyki jelit, zatrzymywania wody w organizmie, kołatania serca, bólów piersi i głowy, nieregularnych, obfitych miesiączek i obniżonego libido, któremu towarzyszy suchość w pochwie.

Leczenie niedoboru luteiny we krwi powinno być ściśle związane z leczeniem przyczyny, która go spowodowała. Nierozłącznie wiąże się to z koniecznością wykonania szeregu dodatkowych badań diagnostycznych, umożliwiających jej ustalenie.

W przypadku występowania w przebiegu ciąży nietypowych plamień lub krwawień, bólów podbrzusza i skurczy macicy, zaleca się stosowanie luteiny w ciąży (w postaci leku), która umożliwia odpowiednie ukrwienie śluzówki niezbędne dla prawidłowego rozwoju płodu. Luteina bez recepty nie jest dostępna – ten lek może przepisać wyłącznie lekarz ginekolog. Hormon przyjmowany jest także przez kobiety cierpiące na niewydolność szyjki macicy, oraz profilaktycznie w przypadkach wcześniejszych poronień i przedwczesnych porodów. Poza okresem ciąży, progesteron zalecany jest kobietom skarżącym się na bolesne krwawienia miesiączkowe, zaburzenia hormonalne oraz zahamowanie menstruacji.

Luteina dopochwowa, w postaci zastrzyków lub doustnych tabletek to trzy dostępne formy leku, możliwe do stosowania przy niedoborze luteiny w ciąży, u kobiet starających się o dziecko i przy nieregularnych miesiączkach. Luteina dopochwowa to lek wydawany włącznie na receptę po przepisaniu wyłącznie przez lekarza ginekologa. Korzyścią ze stosowania tej formy środka medycznego jest ochrona wątroby i nerek, łatwość stosowania oraz zwiększone wchłanianie przez błony śluzowe wyściełające waginę.

Aplikacja luteiny dopochwowej to nieskomplikowana czynność, podobna do stosowania globulek dopochwowych. Po wyjęciu z opakowania tabletki, należy umieść ją głęboko w pochwie za pomocą palca lub dołączonego aplikatora.

Możliwe skutki uboczne przyjmowania luteiny dopochwowej lub w innej formie to:

• stany depresyjne,
• podrażnienie pochwy,
• świąd i upławy,
• bóle i zawroty głowy,
• nadmierna senność,
• zaburzenia koncentracji.