Kora dębu pomaga nie tylko na hemoroidy. Poznaj jej właściwości lecznicze. Na co jeszcze pomaga i jak zrobić nasiadówkę z kory dębu?

Kora dębu (Cortex Querci) to surowiec pozyskiwany z drzew z rodzaju dąb (Quercus), które rosną powszechnie w strefie umiarkowanej Europy i Ameryki Północnej. W Polsce kora pozyskiwana jest głównie z dębów szypułkowego lub bezszypułkowego, choć możliwy jest również jej zbiór z dębu omszonego. Kora ta wydziela słaby zapach i ma postać rynienek lub rurek do 3 milimetrów grubości. Pozyskuje się ją od późnej jesieni aż do wiosny w czasie, gdy drzewa nie mają liści. Przy czym korę najlepiej zbierać wiosną z młodych drzew. Należy ją ususzyć w cieniu (nie suszymy ziół na słońcu, gdyż w dużej mierze tracą swoje właściwości lecznicze!) w temperaturze nieprzekraczającej 35 stopni Celsjusza. Prawidłowo ususzona kora dębu zachowuje swoje właściwości przez 2 lata.

Prawidłowo ususzona kora dębu ma kolor brunatny lub szary. Jeśli ma kolor zielonkawy oznacza to, iż pokryta była glonami lub porostami. Kora dębu stosowana w celach leczniczych nie może zawierać zbyt dużej ilości glonów i porostów – udział kory nimi pokrytej nie powinien przekraczać 2 procent.

Kora dębu należy do tzw. surowców garbnikowych. Oznacza to, iż garbniki stanowią jej najważniejszy składnik chemiczny, odpowiadający za jej właściwości. Według różnych farmaceutycznych źródeł wiedzy, za wartościowy surowiec leczniczy uznaje się korę dębu zawierającą nie mniej niż 3–4 procent garbników. Pasjonaci chemii zawartość garbników mogą przetestować chlorkiem żelaza (III), który daje granatowe zabarwienie, lub uzyskać kolor czerwony na skutek reakcji z waniliną i stężonym kwasem solnym.

Nie trzeba jednak skomplikowanych reakcji chemicznych, aby wyczuć obecność garbników w naparze lub odwarze z kory dębu – wystarczy kilka łyków lub przepłukanie ust, aby poczuć jego charakterystyczne ściągające działanie na błony śluzowe. Właśnie to działanie ściągające (po łacinie adstringens) garbników odpowiada za najważniejsze właściwości lecznicze i kosmetyczne kory dębu.

Jednym z ważniejszych rodzajów garbników zawartych w korze dębu, należących do tzw. garbników hydrolizujących, są elagotaniny o właściwościach antybakteryjnych, przeciwwirusowych, przeciwzapalnych i antyoksydacyjnych (przeciwutleniających, czyli chroniących komórki przed utlenieniem, przedwczesnym starzeniem i zniszczeniem). Zarówno działanie ściągające, jak i przeciwbakteryjne wynika z faktu łączenia się garbników z białkami komórek. W przypadku połączenia z białkami błon śluzowych powoduje to ich kurczenie i działanie ściągające oraz zahamowanie drobnych krwawień (właściwości przeciwkrwotoczne). Połączenie z białkami komórek bakterii, a także toksyn bakteryjnych, działa bakteriobójczo i unieszkodliwia toksyny. Działanie odtruwające ma znaczenie również w przypadku innych szkodliwych substancji, z którymi garbniki mogą tworzyć nieaktywne osady.

Kora dębu zawiera również proantocyjanidyny (garbniki katechinowe), kompleksy garbnikowe, kwasy organiczne (np. elagowy, galusowy), flawonoidy (np. kwercetynę), triterpeny, żywice i sole mineralne.

Cenne właściwości lecznicze kory dębu mają szereg zastosowań w domowym leczeniu wielu przykrych dolegliwości. Najczęściej przygotowuje się z niej:

• odwary z kory dębu – gotowanie 1 łyżki kory dębu zalanej 1 szklanką wody przez minimum 5 minut (a najlepiej około pół godziny) daje wyciąg wodny bogaty w czynne substancje chemiczne. Gotowy odwar z kory dębu znajduje zastosowanie zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie, w leczeniu wielu dolegliwości. Można z niego również przygotować okłady, płukankę lub nasiadówkę z kory dębu, a także stosować do przemywania.
• nalewki – zdrowotne właściwości kory dębu wydobywa również alkohol. Możemy także dodać łyżkę wódki pod koniec przygotowywania odwaru i odstawić na około pół godziny dla polepszenia mocy wyciągu. Nalewka będzie pomocna przy leczeniu biegunki, bólu brzucha, niestrawności i zgadze oraz innych zaburzeniach trawiennych.

Picie wyciągu z kory dębu jest skutecznym środkiem na różnego rodzaju nieżyty żołądka, biegunki i zatrucia pokarmowe. Unieszkodliwia drobnoustroje i ich toksyny. Uszczelnia błonę śluzową żołądka i jelit, hamuje drobne krwawienia, przez co łagodzi podrażnienia i hamuje biegunkę. Należy przy tym pamiętać, iż hamowanie krwawień związane jest z działaniem miejscowym kory dębu na nabłonek, będzie miało więc zastosowanie w przypadku picia odwarów i nalewek z kory dębu tylko w obrębie układu pokarmowego, np. przełyku, żołądka, jelit. Picie odwaru z kory dębu ma wobec tego jedynie znaczenie doraźne w przypadku aktualnie występujących schorzeń żołądka i jelit.

Właściwości ściągające, przeciwkrwotoczne i antyseptyczne kory dębu można z powodzeniem wykorzystać do leczenia schorzeń dziąseł i jamy ustnej oraz do łagodzenia infekcji gardła. Regularne płukanie jamy ustnej i gardła odwarem z kory dębu przyspiesza gojenie śluzówki i ułatwia pozbycie się infekcji.

Nasiadówki z kory dębu łagodzą hemoroidy poprzez działanie ściągające i przeciwkrwotoczne. Należy przy tym pamiętać, aby nasiadówka miała temperaturę pokojową, gdyż ciepło rozszerza naczynia krwionośne, co jest w przypadku żylaków odbytu działaniem niepożądanym. Odwar z kory dębu może być zastosowany również z postaci lewatywy, pod warunkiem, iż lewatywa zostanie wykonana przez osobę kompetentną (np. pielęgniarkę), tak aby uniknąć mikrouszkodzeń nabłonka jelit w trakcie jej aplikacji.

Stosowanie nasiadówek z kory dębu to również znana od lat kobieca broń na infekcje intymne i podrażnienia. Można stosować również irygacje. Nasiadówki z kory dębu są pomocne nie tylko przy intymnych infekcjach bakteryjnych, lecz również przy grzybicach i różnego rodzaju podrażnieniach oraz drobnych krwawieniach z dróg rodnych, a także nadżerkach szyjki macicy.

Wiele kosmetyków przeznaczonych do pielęgnacji okolic intymnych, zarówno żeli myjących dla pań, jak i środków łagodnie myjących przeznaczonych do pielęgnacji okolic odbytu dla osób z hemoroidami, zawiera wyciągi z kory dębu jako jeden z podstawowych składników aktywnych.

Przemywanie lub okłady z odwaru kory dębu może być pomocne w zwalczaniu chorób i problemów skórnych, nawet tak poważnych, jak owrzodzenia i pokrzywka. Można również przemywać drobne rany. W codziennej pielęgnacji kora dębu zalecana jest do skóry przetłuszczającej się, trądzikowej, z łojotokiem i wypryskami, co docenią w szczególności nastolatki.

Innym ciekawym zastosowaniem kory dęby na skórę jest również zmielenie jej i zastosowanie w postaci zasypki, która znakomicie złagodzi otarcia, podrażnienia i zaczerwienienia, działając nie tylko zasuszająco, lecz również przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie.

Wywar z kory dębu można stosować również do kąpieli, szczególnie u osób mających problem z nadmiernym poceniem się. Jednak nie należy go używać w przypadku większych skaleczeń czy uszkodzeń skóry, bo może je podrażniać.

Płukanki z kory dębu stosowane regularnie po każdym myciu włosów, przyciemniają je i pozwalają przykryć pierwszą siwiznę, o czym dokładnie wiedziały nasze babcie. Aby działanie było silniejsze, warto dodać pod koniec przygotowywania odwaru łyżkę alkoholu. Ponadto warto ją stosować do włosów przetłuszczających się, ponieważ reguluje pracę gruczołów łojowych (tak, jak w przypadku skóry łojotokowej i trądzikowej). Nic więc dziwnego, iż kora dębu wchodzi często w skład szamponów, odżywek i farb do włosów.

Produktów zawierających korę dębu nie stosuje się u dzieci oraz osób z nadciśnieniem tętniczym i chorobami serca. Należy też ostrożnie używać jej u kobiet w ciąży i karmiących piersią, najlepiej tylko zewnętrznie i po konsultacji z lekarzem. Nie jest polecana także w przypadku rozległych uszkodzeń skóry i otwartych ran oraz podczas silnych infekcji, przebiegających z gorączką. Nalewki i napary z kory dębu stosowane doustnie mogą zaburzać wchłanianie niektórych substancji odżywczych oraz upośledzać działanie leków, dlatego należy zachować odpowiednie odstępy między stosowaniem tych produktów.