Kofeina w tabletkach – kiedy i w jakim celu się ją stosuje? Bezpieczna dawka i skutki przedawkowania kofeiny

Kofeina w tabletkach to suplement diety, który ma działanie pobudzające i stymulujące organizm. Kofeina jest naturalnym związkiem organicznym, który występuje w wielu roślinach. Najbardziej popularne źródła kofeiny to:

• kawa,
• herbata,
• yerba mate (ostrokrzew paragwajski),
• guarana.

Stymulujące właściwości tych roślin znane są od tysiącleci – ich liście żuto, parzono i proszkowano, sporządzając z nich pobudzające napoje, stosowane między innymi do celów obrzędowych i leczniczych.

Kofeina w tabletkach to szybki i skuteczny sposób na dodanie sobie energii oraz pobudzenie układu nerwowego, krążenia i metabolizmu, dlatego chętnie stosowana jest na przykład przez studentów przed sesją czy intensywnie trenujących sportowców w trakcie wysiłku fizycznego. Jak w przypadku wszystkich substancji silnie pobudzających układ nerwowy, czysta kofeina w tabletkach stosowana w nadmiarze może jednak na dłuższą metę powodować efekty odwrotne od zamierzonych – czyli przyczyniać się do spadku energii zamiast jej wzrostu.

Warto wiedzieć, że kofeina znajduje się nie tylko w tabletkach pobudzających, ale także w lekach przeciwbólowych oraz preparatach wspomagających krążenie krwi.

Jedna filiżanka kawy espresso o pojemności 50 ml dostarcza około 50 mg kofeiny. W jednej tabletce suplementu diety zwykle znajduje się aż dwa razy tyle (100 mg) czystej kofeiny, ale są też dostępne tabletki z większą dawką – jedna może zawierać aż 300 mg tej substancji. Kofeina w tabletkach działa szybko, dodając energii i zapobiegając senności.

Kofeina w organizmie jest metabolizowana średnio ok. 4 godziny, u niektórych osób ten czas może być dłuższy, u innych krótszy. Zależy to od uwarunkowań genetycznych oraz innych czynników wpływających na metabolizm takich jak dieta, gospodarka hormonalna, przyjmowane leki. Po spożyciu dość szybko wchłaniana jest z przewodu pokarmowego i już po 15-30 minutach wzrasta jej poziom we krwi. Następnie po ok. 2 godzinach jej poziom w organizmie zaczyna spadać. Następuje wtedy, zarówno po spożyciu kawy, jak i czystej kofeiny, gwałtowny spadek energii, co objawia się zmęczeniem, a często także bólem głowy i sennością. Po jakimś czasie organizm przyzwyczaja się do zwiększonych dawek kofeiny i by tabletki dały pożądany efekt, trzeba zażywać ich więcej, co może mieć niebezpieczne dla zdrowia skutki i doprowadzić do przedawkowania.

Tabletki z kofeiną lub kofeina w proszku mogą być otrzymywane naturalnie – głównie z kawy i guarany – lub produkowane syntetycznie. Zarówno naturalna, jak i syntetyczna kofeina stymuluje wydzielanie dopaminy, działa pobudzająco na organizm człowieka, przede wszystkim na układ nerwowy. Sprawia, że bodźce sensoryczne stają się wyraźniejsze, a procesy poznawcze, w tym zdolność koncentracji i przyswajania nowych informacji (uczenia się) przebiegają sprawniej. Układ nerwowy stymulowany jest po spożyciu kofeiny do intensywniejszej pracy przez czas, w którym działa na niego ta substancja. Kofeina przyspiesza również procesy metaboliczne. Ponadto kofeina wzmacnia działanie środków przeciwbólowych – to z tego względu stosuje się ją jako składnik niektórych leków tego typu zawierających paracetamol, ibuprofen czy salicylany.

Kofeina w tabletkach działa podobnie jak kawa czy guarana w postaci napoju. Główna różnica polega na tym, że kofeina w tabletkach jest bardziej skoncentrowana oraz łatwiej dobrać jej odpowiednią dawkę. Nie każdemu odpowiada smak kawy lub napoju z guaraną, a kofeina w tabletkach daje podobny efekt jak wypicie tego typu naparów. Tabletki z kofeiną są też dość tanie – 100 tabletek suplementu diety z kofeiną kosztuje mniej więcej tyle, co jedno opakowanie dobrej, mocnej kawy, czyli kilkanaście złotych.

Kofeina w tabletkach często stosowana jest przez osoby odchudzające się, uprawiające wyczynowo sport oraz wykonujące intensywną pracę umysłową. Przeznaczona jest dla osób ogólnie zdrowych, w celu doraźnego stymulowania organizmu. Nie powinno się jej stosować długotrwale i w dużych dawkach, ponieważ organizm się od niej uzależnia i uodparnia na jej działanie.

Popularność wśród sportowców kofeina w tabletkach zawdzięcza temu, że zwiększa nie tylko wydolność psychiczną, ale także fizyczną organizmu. Poprzez zwiększenie dopływu krwi do mięśni usprawnia je i podnosi ich siłę, co pozwala dłużej i intensywniej trenować. Jedna tabletka czystej kofeiny przed treningiem w znaczący sposób zwiększa jego efektywność.

Kofeina przyspiesza procesy metaboliczne i zwiększa ciepłotę ciała, wspomagając w ten sposób spalanie tkanki tłuszczowej. Z tego względu kofeina w tabletkach często jest stosowana jako substancja wspomagająca odchudzanie. Należy przy tym pamiętać, że samo zażywanie kofeiny w tabletkach (czy picie dużych ilości kawy) nie odchudza – by osiągnąć ten cel, należy stosować się do zasad zdrowej, niskokalorycznej diety oraz zapewnić organizmowi odpowiednią dawkę ruchu.

Kofeina w tabletkach podnosi zdolność koncentracji i zapobiega senności, więc chętnie sięgają po nią osoby wykonujące pracę umysłową i uczące się. Pobudza ośrodkowy układ nerwowy, a szczególnie korę mózgową, co usprawnia procesy myślowe i zwiększa postrzeganie.

Kofeina w tabletkach to wygodny i tani sposób na szybkie pobudzenie organizmu do aktywności, ale stosując tego rodzaju stymulację należy mieć na uwadze jej możliwe skutki uboczne. Przede wszystkim tabletki takie powinny być używane z zachowaniem umiaru i zdrowego rozsądku. Kofeinę można łatwo przedawkować. Należy pamiętać, że substancja ta dodawana jest na przykład do leków przeciwbólowych, niektórych cukierków i innych słodyczy (zawierających w swoim składzie ekstrakt z kawy) oraz znajduje się także w:

• herbacie – 1 szklanka (250 ml) czarnej herbaty zawiera 60-120 mg kofeiny,
• napojach energetyzujących – 1 szklanka (200 ml) może zawierać nawet 240 mg kofeiny,
• napojach typu cola – 1 litr Coca-Coli zawiera 96 mg kofeiny, podczas gdy taka sama ilość Pepsi Max zawiera jej aż 185 mg.

Stosując dodatkowo kofeinę w tabletkach, można przekroczyć dopuszczalną dzienną dawkę, która wynosi:

• dla dzieci – ok. 5,3 mg/kg masy ciała, to jest 140–160 mg kofeiny dziennie. Oznacza to, że gdyby doszło do spożycia 1 puszki napoju energetycznego przez dziecko w wieku 10 lat to nie powinna mu taka dawka kofeiny zaszkodzić. Choć lepiej, by takie napoje nie były spożywane przez dzieci w ogóle, nie tylko ze względu na zawartość kofeiny, ale głównie innych składników takich jak cukier, konserwanty czy aromaty i barwniki.
• dla osoby dorosłej – 300 mg na dobę, czyli ok. 3 filiżanki kawy. Dawka kofeiny wyższa niż 500 mg (5 kaw lub 2-3 tabletki z kofeiną) traktowana jest jako przedawkowanie, zaś powyżej 2000 mg mówimy o zatruciu kofeiną.

Ze względu na możliwość łatwego jej przedawkowania, kofeina w tabletkach jest przeciwwskazana kobietom w ciąży i karmiącym piersią.

Skutki przedawkowania kofeiny to:

• trudności z koncentracją,
• uderzenia gorąca,
• zawroty głowy,
• ból głowy,
• przyspieszona akcja serca,
• silne pobudzenie,
• nerwowość,
• bezsenność,
• zaburzenia ze strony układu pokarmowego: bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunki,
• zmęczenie,
• złe samopoczucie,
• drgawki.

Kofeina jest też substancją uzależniającą, a jej długotrwałe stosowanie może prowadzić do spadku energii, przewlekłego zmęczenia i dolegliwości bólowych.