Czym charakteryzuje się osobowość borderline i jak wygląda jej leczenie? Sprawdź, jakie są podtypy zaburzeń osobowości z pogranicza

Borderline, inaczej nazywane osobowością z pogranicza lub osobowością borderline, to zaburzenie regulacji emocji, polegające na zniekształceniu postrzegania własnej osoby oraz nieprawidłowej interpretacji zachowań społecznych.

Szacuje się, że borderline może dotyczyć prawie 6 proc. populacji na świecie.

Zaburzenie najczęściej występuje u osób poniżej 30 roku życia, szczególnie u tych z niskim statusem społecznym oraz z rodzin rozwiedzionych. Należy wspomnieć, że zdecydowaną większość chorych na borderline stanowią kobiety, co może wynikać z powszechnie przyjętych wzorców kulturowych oraz społecznych, wpływających na rozwój tego zaburzenia.

Zobacz także: Kim jest introwertyk i czym różni się od ekstrawertyka? Czy można mieć oba te typy osobowości? Sprawdź, jak je odróżnić od siebie

Termin osobowość z pogranicza dotyczy dolegliwości, których nie można sklasyfikować jako jedną z chorób psychotycznych lub nerwic. Osoby cierpiące na borderline najczęściej posiadają:

• zachwianą równowagę emocjonalną,
• nieprawidłowy odbiór bodźców z otoczenia,
• zaburzony obraz własnej osoby.

Borderline jest zaburzeniem na granicy wielu innych stanów i może współistnieć z depresją, lękiem, zespołem stresu pourazowego, zaburzeniami odżywiania, chorobą afektywną dwubiegunową oraz z nadużywaniem substancji psychoaktywnych.

Pacjenci z borderline mogą wykazywać różne cechy osobowości oraz zgłaszać odmienne dolegliwości, co znacznie utrudnia diagnostykę. Aby uznać zaburzenie za borderline, muszą wystąpić przynajmniej 3 z poniższych cech:

• niejasności dotycząc obrazu własnej osoby,
• groźby lub działania samobójcze i samookaleczające,
• próby uniknięcia potencjalnego porzucenia,
• brak konkretnych celów i preferencji (w tym również seksualnych),
• angażowanie się w intensywne, niestabilne związki prowadzące do kryzysów emocjonalnych,
• stałe uczucie pustki wewnętrznej.

W zależności od rodzaju pojawiających się dolegliwości wyróżnia się 5 podtypów osobowości z pogranicza:

• uczuciowy– nietypowa, umiarkowanie dziedziczna forma zaburzeń nastroju wywołana przez stres środowiskowy. Często występuje dysforia histeralna, czyli obniżenie nastroju z objawami histerii;
• impulsywny – forma zaburzenia kontroli impulsów, odzwierciedlająca wrodzony temperament skoncentrowany na działaniu. W przypadku niepowodzenia natychmiast następuje zaburzenie kontroli i wybuch emocji. Osoby z podtypem impulsywnym często nadużywają substancji psychoaktywnych oraz podejmują próby samobójcze;
• agresywny – wynika z temperamentu lub jest wtórną reakcją na wczesną traumę lub zaniedbanie opiekunów. Agresywny podtyp borderline często związany jest ze zdecydowanie niższym poziomem serotoniny we krwi, niż u osób zdrowych;
• zależny – u tych chorych nie występuje samoakceptacja. W niektórych przypadkach przyczyną rozwoju tego podtypu jest brak tolerancji przez rodziców;
• samotny – brak empatii i zaufania w dzieciństwie może skutkować wymazaniem z pamięci dobrych wspomnień. W podtypie samotnym chory ma wrażenie, że jest nikomu niepotrzebny.

Zaburzenie borderline związane jest przede wszystkim z nieumiejętnym radzeniem sobie z emocjami oraz brakiem samoakceptacji. Charakterystyczną cechą chorego z osobowością z pogranicza jest zmienność nastroju w krótkich odstępach czasu.

Typowy jest również pesymizm, nadinterpretacja słów innych ludzi oraz znacznie obniżona samoocena. Osoby z tym zaburzeniem odczuwają ogromny lęk przed stratą bliskich osób, jednocześnie unikają bliskości z nimi, co jest przyczyną wewnętrznego konfliktu i nasilenia emocji. Często występuje również brak poczucia własnej tożsamości.

Do najczęściej występujących objawów zaburzeń osobowości z pogranicza można zaliczyć:

• trudności w opanowaniu emocji,
• ciągły niepokój,
• nadwrażliwość na bodźce zewnętrzne,
• roztargnienie,
• działanie impulsywne,
• nadmierne odczuwanie emocji,
• napady histerii przeplatane z gniewem,
• pesymizm,
• wyolbrzymianie problemów,
• umniejszanie swoich umiejętności.

Występowanie tych objawów i ich kumulacja prowadzi do samodestrukcji, czyli niszczenia własnego organizmu na różne sposoby. W celu złagodzenia napięcia psychicznego, uczucia pustki oraz poczucia winy często dochodzi do wyżywania się na innych osobach. Sposobami na odreagowanie staje się agresja słowna, samookaleczanie oraz ciągła krytyka.

Szacuje się, że prawie 70 proc. osób z borderline przynajmniej raz w życiu podejmie próbę samobójczą.

Sprawianie sobie bólu fizycznego oraz samookaleczenie są charakterystyczne dla osób z osobowością z pogranicza. Często występują również zachowania impulsywne oraz ryzykowne, co może prowadzić do samobójstw. Rocznie ok. 8-10 proc. pacjentów z borderline popełnia samobójstwo.

Jednym z najważniejszych elementów leczenia pacjentów z borderline jest psychoterapia, niezależnie od tego, czy dana osoba posiada skłonności samobójcze. Terapia behawioralna, interpersonalna, poznawcza oraz terapia poznawczo-analityczna mogą przynieść pożądane efekty i zmniejszyć częstość występowania dolegliwości. W celu uzyskania najlepszych efektów zaleca się łączyć farmakoterapię z psychoterapią.

Leczenie farmakologiczne polega na zastosowaniu niewielkich dawek leków psychotycznych oraz selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI).

Osoby z borderline mają zwiększone ryzyko samobójstwa, ważne jest zatem, aby terapeuta w zrozumiały sposób przekazał metody radzenia sobie z myślami samobójczymi. W terapii behawioralnej ważną rolę odgrywa możliwość stałego kontaktu z terapeutą, szczególnie w epizodach samookaleczenia. Leczenie szpitalne konieczne jest w przypadku myśli i prób samobójczych.

Sprawdź w quizie, jaki typ osobowości posiadasz