Zastawki serca - czym są i jakie funkcje spełniają? Najczęstsze wady zastawek serca

Zastawki serca to błoniaste przegrody położone w sercu, odpowiadające za jednokierunkowy przepływ krwi. Skutecznie zapobiegają one cofaniu się krwi do jam serca. Ich wady związane są ze zwężeniem lub z niedomykalnością. W ciężkich stanach chorobowych niezbędne może okazać się leczenie operacyjne. Podczas zabiegu wszczepia się zastawkę sztuczną lub zastawkę biologiczną. Zastawki serca zbudowane są z płatków połączonych u podstawy spoidłami. W ludzkim sercu znajdują się cztery zastawki:

• Zastawka mitralna nazywana zastawką dwudzielną zapobiega cofaniu się krwi z lewej komory do lewego przedsionka i zbudowana jest z dwóch płatków.
• Zastawka trójdzielna nie dopuszcza do cofania się krwi z prawej komory do prawego przedsionka i zbudowana jest z dwóch do czterech płatków.
• Zastawka aorty zapobiega cofaniu się krwi z aorty do lewej komory i zbudowana jest z trzech płatków.
• Zastawka pnia płucnego uniemożliwia krwi cofanie się z pnia płucnego do prawej komory, zbudowana jest z trzech płatków.

Podział zastawek serca jest następujący:

• Międzykomorowe: mitralna i trójdzielna.
• Półksiężycowate: aortalna i pnia płucnego.

Zastawki międzykomorowe zbudowane są ze zdwojenia wsierdzia wyścielającego jamy serca. Podzielone są one na płatki, zwieszające się do komory. Płatki umocowane są na pierścieniach włóknistych, obejmujących obydwa ujścia przedsionkowo-komorowe. Co więcej, do powierzchni każdego płatka przymocowane są struny ścięgniste, jako przedłużenie mięśni brodawkowatych. W komorze prawej znajdują się trzy mięśnie brodawkowate – przedni, tylny oraz przegrodowy. Komora lewa wyposażona jest natomiast w dwa mięśnie – przedni i tylny. Każde ujście tętnicze serca zamykają trzy płatki półksiężycowate, tworzące zastawki aorty i pnia płucnego. Płatki od strony naczynia pokryte są błoną wewnętrzną, a od strony komory – wsierdziem. Podczas rozkurczu komór płatki uwypuklają się do światła komór, tworząc trójramienną gwiazdę. Centralna część każdego z płatków wzmocniona jest małą grudką, przeciwdziałającą przeciekowi krwi z tętnic do serca podczas rozkurczu jego komór.

Wady zastawek serca związane są z ich zwężeniem, niedomykalnością albo występowaniem obu tych wad jednocześnie. Zwężenie zastawki jest zwężeniem ujścia aortalnego, mitralnego, ujścia pomiędzy prawym przedsionkiem a prawą komorą serca lub ujścia pnia płucnego. Na skutek tego utrudniony jest przepływ krwi pomiędzy jamami serca, co może doprowadzić do ich przerostu i zalegania w nich krwi.

Przyczyny zwężeń zastawki to:

• Nieprawidłowa liczba płatków zastawki.
• Zwyrodnienia.
• Choroby reumatyczne serca.
• Infekcyjne zapalenie osierdzia.
• Wady wrodzone.

Najczęstsze objawy, pojawiające się podczas zwężeń zastawki to:

• Zmęczenie.
• Duszności.
• Kołatanie serca.
• Zawroty głowy.
• Kaszel.

Niedomykalność zastawek serca to stan chorobowy występujący, gdy płatki nie zamykają się całkowicie. W rezultacie krew cofa się do poszczególnych jam serca. Następuje ich przerost, a kiedy krew powraca – pojawiają się zaburzenia ciśnienia. Przyczyny to:

• Nieprawidłowa liczba płatków lub ich wypadanie.
• Zwyrodnienia.
• Infekcyjne zapalenia wsierdzia zastawki.
• Zaburzenia funkcji mięśni poruszających zastawkami.
• Wady wrodzone.

Objawy niedomykalności zastawek są następujące:

• Zaburzenia pracy serca.
• Zaburzenia ciśnienia tętniczego.
• Duszności.
• Uczucie przewlekłego zmęczenia.
• Kołatanie serca.

Jeśli niedomykalność zastawki występuje razem z jej zwężeniem to jest to wada złożona zastawki serca. Jest to najczęściej wynik choroby reumatycznej i dotyczy zastawki mitralnej albo aortalnej. Mogą też pojawić się wady wielozastawkowe:

• Jednoczesne zwężenie zastawki aortalnej i zastawki mitralnej.
• Jednoczesna niedomykalność zastawki aortalnej i zastawki mitralnej.
• Jednoczesna niedomykalność zastawki trójdzielnej wraz ze zwężeniem zastawki mitralnej.
• Jednoczesna niedomykalność zastawki aortalnej i zwężenie zastawki mitralnej.
• Jednoczesne zwężenie zastawki aortalnej i niedomykalność zastawki mitralnej.

Niedomykalność zastawki mitralnej charakteryzuje się cofaniem krwi do lewego przedsionka podczas skurczu lewej komory. Wzrasta ciśnienie w lewym przedsionku, co doprowadza do zaburzonego rytmu skurczów. Uszkodzenie płatków zastawki powoduje też wzrost ciśnienia krwi w krążeniu płucnym. Choroba może mieć charakter przewlekły lub ostry.Nie są one w stanie zmieścić krwi, która się cofnęła. Wówczas może pojawić się wstrząs kardiogenny jako efekt zmniejszenia się objętości krwi. W normalnej sytuacji powinna ona natomiast zostać przepompowana na całe ciało. Niewykluczona jest nagła interwencja chirurgiczna, z uwagi na to, że układ krwionośny jest obciążony. W skrajnych sytuacjach może to być zagrożeniem dla życia pacjenta.

Objawy niedomykalności zastawki mitralnej to:

• Znużenie.
• Problemy z przełykaniem.
• Zaburzenia rytmu serca.
• Jadłowstręt.
• Kaszel podczas leżenia.
• Bóle w klatce piersiowej.
• Duszność podczas wysiłku.
• Chudnięcie.
• Hepatomegalia, czyli powiększenie wątroby.
• Obrzęk w okolicy kostek.

Niedomykalność zastawki trójdzielnej jest wadą serca, doprowadzającą do tego, że w prawym przedsionku i w układzie żylnym zalega krew. Zadaniem zastawki trójdzielnej jest przeciwdziałaniu cofaniu się krwi z komory prawej do przedsionka prawego. Zapewnia to wydajną pracę serca. Dobrze działająca zastawka trójdzielna zamyka się w czasie skurczu komór serca, odcinając połączenia pomiędzy prawym przedsionkiem a prawą komorą.

Objawy niedomykalności zastawki trójdzielnej to:

• Wzrost ciśnienia w prawym przedsionku.
• Zastój krwi żylnej.
• Zmniejszona tolerancja wysiłku.
• Kołatanie serca.
• Duszność wysiłkowa.

Niedomykalności zastawki trójdzielnej bardzo często towarzyszy:

• Ból w prawym podżebrzu odczuwany jako uczucie gniecenia i rozpierania.
• Wyraźne tętnienie żył szyjnych, gałek ocznych oraz naczyń na głowie i szyi.
• Tętnienie wątroby nasilające się podczas wdechu.
• Sino-żółte zabarwienie skóry.
• Obrzęk tkanki podskórnej.
• Zwiększenie obwodu brzucha,
• Niewydolność układu pokarmowego
• Wyraźne tętno żylne ujemne.

Niedomykalność zastawki aortalnej to wada serca, której charakterystyczną cechą jest wsteczny przepływ krwi z aorty do lewej komory. Najczęściej jest to rezultat nieprawidłowego zamknięcia płatów zastawki. Choroba może mieć charakter ostry lub przewlekły, a leczenie jest zachowawcze. Ten rodzaj niedomykalności powoduje, że objętość krwi w lewej komorze zwiększa się i powoduje jej przeciążenie.

Czynniki zwiększające ryzyko pojawienia się niedomykalności zastawki aortalnej to:

• Płeć – częściej pojawia się u mężczyzn.
• Wiek – wraz z wiekiem wzrasta ryzyko choroby.
• Brak postępowania profilaktycznego podczas niektórych dolegliwości takich jak infekcja paciorkowcowa.
• Nieprawidłowy styl życia.

Niedomykalność zastawki aortalnej o charakterze przewlekłym zazwyczaj nie daje żadnych objawów. Najczęściej pacjenci skarżą się na uczucie zmęczenia. Inne objawy to:

• Kołatanie serca.
• Duszności.
• Ból w rozwarstwianiu aorty.
• Mała odporność na wysiłek fizyczny.
• Zawroty głowy.
• Omdlenia.

Niedomykalność zastawki pnia płucnego występuje stosunkowo rzadko. Prawidłowo działająca zastawka pnia płucnego umożliwia właściwy przepływ krwi z prawej komory serca do tętnicy płucnej i do płuc. Jest ona niezbędna, jeśli chodzi o niezakłóconą pracę serca. W przypadku niedomykalności choroba objawia się:

• Postępującym zmęczeniem.
• Obrzękami nóg.
• Zasinieniem skóry.
• Dusznością.
• Uczuciem gniecenia pod żebrami po prawej stronie.

Czy niskie ciśnienie krwi może być niebezpieczne?