Zaburzenia smaku i węchu? To nie zawsze COVID-19

Zaburzenia smaku i węchu są coraz częściej uznawane za dodatkowe powikłania chorób metabolicznych, w tym cukrzycy. Dotychczas większość badań skupiała się jednak na dorosłych pacjentach. Tymczasem cukrzyca typu 1 często rozpoczyna się już w wieku dziecięcym i towarzyszy pacjentom przez całe życie.

Naukowcy z Uniwersytetu Rzeszowskiego postanowili sprawdzić, czy również u młodzieży z wieloletnim przebiegiem tej choroby pojawiają się zmiany w postrzeganiu zapachów i smaków. Wyniki swoich badań opublikowali w czasopiśmie „Pediatric Diabetes”.

– Wiemy, że częstość zaburzeń smaku i węchu jest wyższa u osób z cukrzycą, a im dłużej trwa ich choroba i źle kontrolowana glikemia, tym bardziej nasilają się te problemy – powiedział PAP pierwszy autor badania dr Grzegorz Sobek z Katedry Dietetyki Uniwersytetu Rzeszowskiego.

Wyjaśnił, że przewlekła hiperglikemia, będąca skutkiem nieleczonej lub nieodpowiednio leczonej cukrzycy, uszkadza drobne naczynia krwionośne i nerwy, także w obrębie struktur odpowiedzialnych za odbiór smaków i zapachów oraz za widzenie.

– Przywrócenie tych funkcji jest trudne, bo często są to zmiany nieodwracalne. Można je jednak spowolnić, dbając o dobrą kontrolę poziomu cukru we krwi – dodał dr Sobek.

Ponieważ cukrzyca typu 1 zaczyna się najczęściej w dzieciństwie, nawet w pierwszym roku życia, niektóre nastolatki mają za sobą już kilka-kilkanaście lat jej trwania. Tymczasem już po 3-5 latach niekontrolowanej glikemii u około 20 proc. pacjentów pojawiają się pierwsze niekorzystne zmiany. Uszkodzenia nerwów, a więc neuropatie cukrzycową, należy brać pod uwagę u osób chorujących więcej niż 5 lat.

– To był powód, dla którego postanowiliśmy sprawdzić, jak wyglądają kwestie zaburzeń smaku i zapachu u dzieci i młodzieży – wytłumaczył dr Sobek.

W badaniu wzięło udział 148 dzieci z cukrzycą oraz 100 dzieci zdrowych (grupa kontrolna). Uczestnicy przechodzili testy oceniające wrażliwość sensoryczną w obrębie czterech podstawowych smaków (słodkiego, słonego, gorzkiego i kwaśnego) oraz testy węchowe pozwalające określić ich percepcję węchową.

– Wykryliśmy, że w grupie pacjentów chorujących ponad 10 lat wyniki w zakresie percepcji smaku gorzkiego oraz węchu były gorsze. Natomiast w przypadku smaku słodkiego obserwowaliśmy efekt odwrotny – dzieci z cukrzycą wykazywały na niego większą wrażliwość – opowiedział naukowiec.

Jak wyjaśnił, takie wyniki sugerują, że to czas trwania choroby jest kluczowym czynnikiem.

– U młodych pacjentów z krótszym stażem cukrzycy nie obserwowaliśmy pogorszenia funkcji zmysłów. Ale w przypadku długotrwałego przebiegu zauważyliśmy większe trudności w rozpoznawaniu bodźców gorzkich, które często pełnią rolę markerów funkcjonowania zmysłu smaku, a w fizjologii są sygnałem ostrzegawczym przed substancjami toksycznymi – powiedział.

Z kolei większa wrażliwość na smak słodki może – zdaniem autora – mieć związek z codzienną dietą osób chorujących na cukrzycę, w której ogranicza się produkty zawierające cukry proste.

– Organizm, który rzadziej styka się z intensywnie słodkimi produktami, jest bardziej wrażliwy na słodycz, reaguje na nią silniej – podkreślił dr Sobek.

Naukowcy podkreślają, że nieleczona cukrzyca lub nieprawidłowo kontrolowana glikemia wpływają na zaburzenia smaku i węchu. Z kolei upośledzenie tych zmysłów utrudnia leczenie cukrzycy, ponieważ prowadzi do nieprawidłowych preferencji smakowych i złych wyborów żywieniowych cukrzyków.

– Kluczową kwestią w niedopuszczeniu do rozwoju zmian w obrębie zmysłów smaku i węchu, jak i innych konsekwencji choroby, jest wyrównana cukrzyca. Zła kontrola glikemii, ale także znaczne wahania poziomu glukozy w trakcie dnia, sprzyjają przewlekłym powikłaniom – zaznaczył badacz.

W jego opinii zaburzenia smaku i węchu nie są wyłącznie niewinną niedogodnością. W dłuższej perspektywie mogą prowadzić do zmian w zachowaniach żywieniowych. Osoby z upośledzoną percepcją smakową i węchową mają inne preferencje i przyzwyczajenia żywieniowe, co może mieć konsekwencje zdrowotne. Dlatego zdaniem autorów badania ważne jest, aby lekarze i dietetycy uwzględniali również ten aspekt w edukacji pacjentów.

– Jest to istotne badanie, ponieważ wiemy, że smak i węch nie tylko odgrywają kluczową rolę, jeśli chodzi o nasze odżywianie, ale też w pewnym stopniu kształtują zachowania społeczne. Często w życiu świadomie i podświadomie kierujemy się tymi zmysłami. Wiążą się one z procesami związanymi z pamięcią, emocjami i wspomnieniami. To bardzo ciekawy temat. Warto go lepiej poznać, również dlatego, aby pomóc chronić dzieci i młodzież przed konsekwencjami, które mogą ograniczać ich codzienne funkcjonowanie i obniżać komfort życia – podsumował dr Sobek.