Wysoka wrażliwość to nie choroba ani defekt. Sprawdź, czy jesteś wysoko wrażliwą osobą. Zobacz, jak możesz poprawić jakość swojego życia

Wysoko wrażliwa osoba, w skrócie nazywana WWO (z ang. highly sensitive person), to termin, którego autorką jest amerykańska psycholożka kliniczna Elaine Aron.

Dr Aron, która rozpoczęła w 1991 roku badania nad wysoką wrażliwością jako wrodzoną cechą temperamentu, wraz ze swoim mężem dr Arthurem Aronem, są dwojgiem wiodących naukowców badających psychologię miłości i bliskich związków. Są również pionierami w badaniu zarówno wrażliwości, jak i miłości za pomocą funkcjonalnego rezonansu magnetycznego.

W świecie naukowym wysoka wrażliwość, określana jest jako wrażliwość przetwarzania sensorycznego (SPS). Polega ona na uważnym obserwowaniu i dokładnej analizie sytuacji przed podjęciem jakiegokolwiek działania. Uważa się, że cecha ta rozwinęła się u wielu gatunków, jako rodzaj strategii przetrwania i wynika z bardziej precyzyjnego przetwarzania bodźców przez ośrodkowy układ nerwowy.

Dr Aron oraz inni naukowcy traktują wrażliwość przetwarzania sensorycznego nie jako chorobę lub diagnozę, ale jako rozwiniętą cechę osobowości, która może sprzyjać adaptacji w pewnych okolicznościach. Na przykład bardzo wrażliwi ludzie mogą zauważyć oznaki niebezpieczeństwa, które inni przegapiają, a także mogą wychwytywać bardziej subtelne sygnały społeczne.

Wśród atrybutów charakteryzujących WWO wymienia się:

• wrażliwość na głośne dźwięki,
• nadwrażliwość na dotyk np. tkaniny, jasne światła lub mocne zapachy,
• dyskomfort odczuwany w tłumie,
• złe znoszenie zmian,
• odczuwanie dużego poruszenia filmami, muzyką i sztuką,
• głębokie przeżywanie emocji i odczuwanie silnej empatii.

Aby pomóc wyróżnić i zrozumieć wysoko wrażliwe osoby, dr Elaine Aron opracowała model, opisujący ich podstawowe cechy. Jego nazwa: D.O.E.S., odnosi się do następujących kluczowych atrybutów osób wrażliwych:

• D – z ang. depth proccesing – głębokie przetwarzanie polega na dokładnym obserwowaniu, analizowaniu i zastanawianiu się przed podjęciem jakiejkolwiek decyzji oraz rozważaniu różnych możliwości.
• O – z ang. overstimulation – nadmierna stymulacja jest wynikiem zarówno ponadprzeciętnego analizowania, jak i zmęczenia nadmiernym odbieraniem bodźców.
• E – z ang. emotional reactivity, empathy – reaktywność emocjonalna i empatia oznaczają mocniejsze reagowanie na doświadczenia oraz wybitną zdolność do współodczuwania emocji innych osób.
• S – z ang. sensing the subtle – wyczuwanie subtelności to zarówno wyczulenie na bodźce wizualne czy dźwiękowe, jak i zwracanie uwagi na niewerbalne sygnały wysyłane przez innych ludzi, może być nazywane intuicją.

Wszystkie wymienione cechy łączą się ze sobą, sprawiając, że WWO najpierw przyjmuje daną informację, wyczuwając towarzyszące jej niuanse, następnie głęboko je przetwarza, aby ostatecznie połączyć fakty z szerszą perspektywą – duchową czy społeczną – i dopiero podjąć decyzję, co zrobić z otrzymanymi wiadomościami.

Jak pokazują badania, bycie osobą wysoko wrażliwą może być stresujące i wyczerpujące. Jednak warto zwrócić uwagę także na korzyści, jakie płyną z tej cechy osobowości. WWO mają bogate życie wewnętrzne i potrafią okazywać empatię. Dokonują wyważonych, przemyślanych wyborów, dzięki czemu mogą żyć w zgodzie ze sobą.

Specjaliści wskazują, że wysoka wrażliwość, jako cecha osobowości może być uwarunkowana genetycznie, ale nie powinna być traktowana w kategoriach choroby, ani leczona. Jeśli wysoko wrażliwe dziecko znajdzie w domu i szkole akceptację oraz wsparcie, może poradzić sobie w dorosłym życiu równie dobrze jak jego rówieśnicy, a nawet lepiej.

Powstaje pytanie, jak osoby wysoko wrażliwe mogą ułatwiać sobie funkcjonowanie. Pierwszym krokiem, jest akceptacja swojego temperamentu i uświadomienie jego cech swoim najbliższym. Następnie można sobie pomóc:

• ograniczając napływ uciążliwych bodźców sensorycznych przez okulary przeciwsłoneczne, zatyczki do uszu i słuchawki z redukcją szumów i unikając sytuacji, w których dochodzi do przestymulowania,
• dbając o to, aby w domu, szkole, pracy mieć spokojne pomieszczenie, w którym w razie potrzeby można się wyciszyć,
• dobierając rodzaj wykonywanych zajęć (praca/hobby) do swoich możliwości,
• korzystając z dostępnych poradników i psychoterapii, które pomogą w wypracowaniu zachowań ułatwiających codzienne funkcjonowanie m.in. w rozpoznawaniu swoich emocji,
• opanowując techniki radzenia sobie ze stresem, dbając o nocny wypoczynek i regularną aktywność fizyczną.

Wysoko wrażliwa osoba, która intensywniej odbiera bodźce płynące z otoczenia i bardziej intensywnie na nie reaguje, często czuje się przytłoczona impulsami płynącymi z zewnątrz. Aby upewnić się, że taka reakcja rzeczywiście świadczy o wysokiej wrażlwiości, warto wykonać test przygotowany w oparciu o „Skalę Osoby Wysoko Wrażliwej” przygotowany przez Elain i Arthura Aronów.

Atrybuty świadczące o występowaniu wysokiej wrażliwości wg skali:

1. Niski próg świadomości sensorycznej: WWO mogą zauważać i doświadczać bodźców sensorycznych silniej niż inni. Na przykład głośne dźwięki i chaotyczne bodźce mogą mieć na nich większy wpływ.
2. Nadmierna stymulacja: WWO mogą stać się łatwo nadmiernie pobudzeni i przytłoczeni otoczeniem.
3. Osobowość i temperament: WWO mogą wydawać się introwertyczni lub bardzo wrażliwi emocjonalnie. Może to być spowodowane tym, że ich środowisko jest stymulujące i czują się przez to przytłoczeni.
4. Empatia: nastroje innych silnie wpływają na WWO lub zauważają oni subtelne sygnały społeczne, których inni nie dostrzegają.
5. Wrażliwość na ból: WWO są często bardziej wrażliwi na ból lub dotyk.
6. Wycofanie: WWO, odczuwając dyskomfort, mogą się wycofać lub potrzebować więcej czasu w samotności.

Test dotyczący WWO znaleźć można na stronie internetowej jego autorów. Innym wiarygodnym testem, jest bezpłatny test osobowości zamieszczony na stronie Individual Differences Research.

Ciekawe światło na kwestię wysokiej wrażliwości, rzucają badania niemieckich i austriackich psychologów, opublikowane w lipcu 2022 r. na łamach „Journal of Clinical Psychology”. Badacze dopatrzyli się związku między wysoką wrażliwością a narcyzmem i porównali oba zjawiska.

Przeprowadzone przez nich badania wykazały, że wysoka wrażliwość jest faktycznie skorelowana z nadwrażliwym narcyzmem i ukrytym narcyzmem.

Wyniki badań pokazują, że wysoka wrażliwość i nadwrażliwy narcyzm mają bardzo podobne sieci nomologiczne pod względem neurotyczno-introwertycznego stylu osobowości charakteryzującego się obniżonym funkcjonowaniem osobowości, podwyższonym obciążeniem objawami i wyższym prawdopodobieństwem zdiagnozowania zaburzeń psychicznych.

Jednak, jak zauważyli naukowcy, wysoka wrażliwość – w przeciwieństwie do nadwrażliwego narcyzmu – nie jest ogólnie związana z poczuciem prawa do specjalnego traktowania lub nieprzyjemnym zachowaniem.

Źródła:

• Highly Sensitive Test Highly Sensitive Person
• What is a highly sensitive person? Medical News Today
• Do highly sensitive persons display hypersensitive narcissism? Similarities and differences in the nomological networks of sensory processing sensitivity and vulnerable narcissism Journal of Clinical Psychology