Uzależnienie od Internetu (siecioholizm) – objawy, rodzaje i skutki! Sprawdź, jak leczyć uzależnienie od komputera!

Uzależnienie od Internetu jest zjawiskiem powszechnym w dobie cyfryzacji i relatywnie łatwego dostępu do sieci internetowych. Prekursorem badań nad tym zjawiskiem jest Goldberg – amerykański psychiatra, który przez pojęcie tego uzależnienia rozumie nadużywanie Internetu mimo negatywnych konsekwencji psychofizycznych.

Główne objawy uzależnienia od Internetu to:

• Nadmierna tolerancja dla korzystania z Internetu, co wiąże się z odczuwaniem coraz mniejszej satysfakcji z czasu, poświęcanego na surfowanie po sieci.
• Zespół abstynencyjny, który pojawia się po kilku dniach lub po kilku godzinach od zaprzestania korzystania z Internetu. Zespół ten występuje wówczas, gdy pojawią się co najmniej dwa z następujących symptomów: lęk, obniżenie nastroju, pobudzenie psychoruchowe, fantazje związane z Internetem, próby połączenia się z siecią bez względu na okoliczności i konsekwencje.
• Korzystanie z sieci kosztem zaniedbywania swoich obowiązków w pracy, a także relacji międzyludzkich.
• Bezowocne próby zaprzestania korzystania z sieci.
• Korzystanie z sieci mimo świadomości negatywnych konsekwencji, jakie niesie ono ze sobą.

Wysłuchaj podcastu stronyZDROWIA
Dr Magdalena Flaga-Łuczkiewicz, lekarz specjalista psychiatra, Centrum Terapii Dialog mówi o chorobach psychicznych w naszym społeczeństwie oraz radzi, kiedy i gdzie szukać pomocy, jeśli zauważamy zaburzenia psychiczne u siebie lub kogoś bliskiego.

Jak pokazują wyniki badań przeprowadzonych przez wybitnego, amerykańskiego psychologa klinicznego – Artsa Davisa istnieje silna zależność pomiędzy uzależnieniem od Internetu a osobowością jednostki. Wykazano, że osoby bardzo emocjonalne, mające skłonność do depresji znacznie częściej zmagają się z uzależnieniami behawioralnymi. Przy czym mechanizm powstawania uzależnienia od Internetu jest różny u obu płci. Wśród cech osobowości predestynujących do wpadnięcia w cybernałóg można wymienić:

• Ekstrawersję, która charakteryzuje się otwartością i brakiem problemów w relacjach interpersonalnych.
• Neurotyczność, która jest silnie związana z lękliwością i nadwrażliwością na bodźce zewnętrzne otaczającego świata.
• Ugodowość, która znajduje bezpośrednie odzwierciedlenie w relacjach interpersonalnych.
• Sumienność, która charakteryzuje się rzetelnością i determinacją w działaniu.

Uzależnienie od Internetu jest pojęciem o bardzo szerokim zakresie, obejmującym wiele zróżnicowanych typów niekontrolowanej zależności od czynności związanych z siecią. Kimberly Young – badaczka amerykańska specjalizująca się w psychologii klinicznej i cyberprzestrzeni – wyróżniła kilka podstawowych typów uzależnień od Internetu:

• Socjomanię internetową, która przyjmuje postać uzależnienia od kontaktów społecznych. Objawia się ona nawiązywaniem relacji interpersonalnych wyłącznie za pośrednictwem Internetu. Osoba uzależniona ma trudności w bezpośrednich relacjach międzyludzkich – w ich nawiązywaniu i podtrzymywaniu. Negatywną konsekwencją uzależnienia od kontaktów społecznych jest zanik więzi emocjonalnych z najbliższymi – z rodziną i z przyjaciółmi.
• Uzależnienie od gier, które bardzo często dotyczy dzieci i młodych mężczyzn. Szczególnie niebezpieczne dla ich psychiki są gry, obfitujące w fabułę opartą na przemocy i agresji. Według wielu badaczy tego zjawiska osoba uzależniona nabywa negatywne cechy i zachowania, np. może być agresywna wobec bliskich, które chcą jej pomóc w walce z problemem. Uzależnienie od gier jest szczególnie niebezpieczne, ponieważ osoba zależna żyje w wirtualnej rzeczywistości, w świecie wykreowanym i pełnym fantazji. Charakterystyczną cechą tego uzależnienia jest niemal całkowita rezygnacja z rzeczywistości realnej na rzecz świata wykreowanego przez twórców gier.
• Uzależnienie od komputera, które charakteryzuje się wewnętrznym przymusem korzystania z komputera (nawet niepodpiętego pod sieć internetową). Osoba uzależniona może używać komputera do różnych celów m.in. do grania w pasjansa.
• Erotomania internetowa, która polega na uzależnieniu od zdjęć i filmów pornograficznych. Dodatkowo może ona przyjmować formę cyberseksu, czyli uprawiania seksu za pośrednictwem Internetu. Osoba uzależniona spędza wiele godzin na poszukiwaniu stron o tematyce seksualnej, zawiera kontakty seksualne przez Internet, a także uprawia samogwałt do internetowych materiałów pornograficznych. Cyberseksoholizm może przyjmować trzy formy: rekreacyjną, zagrożoną i kompulsywną. Jak można się domyślać szczególnie niebezpieczny jest kompulsywny wariant socjomanii internetowej, gdyż wiąże się on z dużym nakładem środków finansowych.
• Infoholzim, czyli tzw. przeciążenie informacyjne, które charakteryzuje się wewnętrznym przymusem przeglądania stron internetowych, uczestniczeniem w dyskusjach na forach internetowych i nieustannej potrzebie zdobywania nowych informacji bez wyraźnie sprecyzowanego celu.
• Zakupy przez Internet, to uzależnienie nazywane zakupoholizmem i nie jest ono bezpośrednio związane z siecią internetową.

Uzależnienie od portali społecznościowych jest jednym z poważnych zagrożeń, a zarazem wyzwań XXI w. W Polsce najpopularniejszym portalem społecznościowym jest Facebook, który pozycję lidera zajmuje już od kilku lat. W fachowej literaturze psychologicznej funkcjonuje już termin „uzależnienie od Facebooka”, które można definiować jako stan nadmiernego zaangażowania, przekładającego się negatywnie na codzienne funkcjonowanie w społeczeństwie.

Media społecznościowe są bardzo pociągające dla młodych ludzi m.in. ze względu na możliwość szybkiego nawiązywania relacji interpersonalnych i kontaktowania się ze sporą grupą osób w stosunkowo krótkim czasie. Facebook, instagram i inne media społecznościowe przyciągają jednostki o osobowości narcystycznej, które potrzebują poklasku i aprobaty innych osób. Facebook jest atrakcyjnym medium społecznościowym również dla osób z obniżoną samooceną, bowiem dzięki niemu mogą one z łatwością wykreować, postać z określonymi cechami osobowościowymi.

Dr Maja Herman odpowiada na pytanie jak media społecznościowe kreują rzeczywistość:

Skutki uzależnienia od Internetu dzieli się na trzy podstawowe grupy:

• Skutki fizjologiczno-fizyczne.
• Skutki psychologiczne.
• Skutki duchowe.

Skutki fizjologiczno-fizyczne uzależniania od Internetu są następstwem długich godzin spędzonych w nienaturalnej dla człowieka pozycji ciała. Obsługa sprzętu stacjonarnego i mobilnego wymusza na osobie uzależnionej przyjmowanie pozycji, która usprawni proces korzystania ze sprzętu podłączonego do sieci internetowej. Wśród najczęstszych skutków uzależnienia od Internetu (wymiarze fizjologicznym) można wymienić:

• Pogorszenie wzroku.
• Ból pleców i kręgosłupa, który może być jednym z objawów zmian zwyrodnieniowych.
• Osłabienie układu odpornościowego, a co za tym idzie zwiększona podatność na infekcje.
• Podrażnienia skóry, które są rezultatem nadmiernej podatności na cząsteczki kurzu i jonizowanie dodatnie urządzeń elektronicznych.
• Bezsenność.
• Nadpobudliwość.

Znacznie poważniejsze od skutków fizycznych uzależnienia od Internetu są skutki psychologiczne, których konsekwencją są problemy w komunikacji werbalnej i niewerbalnej. Najczęstsze skutki psychologiczne cybernałogu to:

• Zaburzenia pamięci i koncentracji.
• Zaniedbywanie życia rodzinnego.
• Problemy w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji interpersonalnych.
• Fobie społeczne, które mogą prowadzić nawet do skrajnego wyalienowania.
• Stany depresyjne.
• Porzucenie dotychczasowych zainteresowań.
• Zaniedbywanie podstawowych obowiązków szkolnych i zawodowych.
• Egocentryzm.
• Zaburzenia osobowości.
• Spadek libido.
• Pauperyzacja możliwości intelektualnych.
• Brak zainteresowania własnym zdrowiem.
• Kłopoty finansowe.

Podstawową trudnością w podjęciu leczenia przez osoby uzależnione od Internetu jest zauważenie przez nich problemu. Bardzo często na każdorazowe zwrócenie uwagi reagują nerwowo, a w zaawansowanych przypadkach uzależnień nawet – agresywnie i destrukcyjnie dla otoczenia. Osoby uzależnione od sieci internetowej zwracają uwagę na swój problem dopiero wtedy, gdy np. stracą pracę, środki potrzebne do życia, nie zdadzą do następnej klasy itp. Wówczas podstawą jest wsparcie najbliższej osoby, która nie będzie oceniała zachowania osoby uzależnionej.

W większości przypadków konieczne jest również podjęcie psychoterapii, która przebiega bardzo podobnie jak terapia osoby uzależnionej od alkoholu. Bardzo często w komputerze i innych urządzeniach elektronicznych osób uzależnionych montuje się alarmy, które po upływie określonego czasu, uruchamia się, co stanowi informację o konieczności zaniechania korzystania z Internetu.

Źródła:

1. Augustynek A., Psychologiczne aspekty korzystania z Internetu [w:] Formowanie się społeczności informacyjnej, red. L. Haber, Kraków 2003.
2. Barłóg M.J., Uzależnienie od Internetu i jego osobowościowe determinanty. Hygeia Public Health. 2015; 50(1):197-202.
3. Przybysz M., Uzależnienie od medium XXI wieku [w:] Oblicza Internetu, red. M. Sokołowski, PWN, Warszawa 2004.