Puchnięcie nóg – na jakie choroby mogą wskazywać opuchnięte nogi? Co jest przyczyną opuchlizny nóg i jak ją leczyć?

Puchnięcie nóg często stanowi konsekwencję długotrwałej pozycji stojącej lub siedzącej. Dzieje się tak, ponieważ pompa mięśniowa nie działa poprawnie – mięśnie nóg nie kurczą się, a co za tym idzie, nie wywołują ucisku na żyły głębokie, przez co prawidłowy przepływ krwi zostaje zaburzony. Doprowadza to do wzrostu ciśnienia w żyłach i do wystąpienia obrzęku. 

Opuchlizna nóg często pojawia się w trakcie upałów lub po długiej kąpieli w gorącej wodzie. Jest to wynikiem poszerzania się żył, co ma na celu wspomaganie oddawania ciepła. W przypadku kobiet, opuchlizna nóg może być efektem zmian hormonalnych, jakie zachodzą w związku z cyklem miesięcznym. Obrzęk pojawia się przede wszystkim tuż przed okresem, gdy organizm produkuje mniej progesteronu, a więcej estrogenów. Opuchlizna nóg doskwiera też paniom, które często noszą buty na wysokim obcasie.

Czytaj też: Spuchnięte nogi? To może być jedna z groźnych chorób

Do wystąpienia opuchlizny nóg może przyczynić się niewłaściwa dieta, zwłaszcza taka, która uwzględnia słone potrawy. Zawarty w soli sód (w postaci chlorku sodu) doprowadza do zatrzymania wody w organizmie, co może być przyczyną obrzęków.

Jeżeli obrzęk nie ustępuje po odpoczynku lub ulega zwiększeniu, należy skonsultować się z lekarzem. W takiej sytuacji, opuchlizna nóg może być objawem poważnego stanu chorobowego.

Puchnięcie nóg może być symptomem schorzenia, rozwijającego się w obszarze układu krążenia, limfatycznego lub moczowego. Najczęściej opuchnięte nogi są objawem chorób i zaburzeń takich jak:

• przewlekła niewydolność żylna – dolegliwość wywołana jest zastojem żylnym, którego przyczyną jest wsteczny przepływ krwi lub niedrożność żył. Wśród czynników ryzyka wystąpienia choroby należy wymienić wiek, płeć (schorzenie częściej dotyczy kobiet), genetyczne osłabienie struktury zastawek i ścian żył, wysoki wzrost, otyłość, ciążę, pracę wymuszającą pozycję siedzącą lub stojącą i  przyjmowanie doustnych środków antykoncepcyjnych. Objawy przewlekłej niewydolności żylnej występują pod wpływem zwiększonego ciśnienia w żyłach. Na nogach tworzą się pajączki (teleangiektazje) i żylaki, pojawia się obrzęk kostek i łydek, któremu towarzyszy mrowienie lub uczucie ciężkich nóg. Charakterystyczne są też przebarwienia skórne, a w ciężkiej postaci choroby owrzodzenia żylne. Obrzęk zwykle pojawia się wieczorem lub pod wpływem długotrwałej pozycji stojącej. W leczeniu schorzenia duże znaczenie ma terapia uciskowa. Specjalne podkolanówki, pończochy i rajstopy kompresyjne wywołują ucisk we właściwych miejscach, ułatwiając w ten sposób odprowadzanie krwi do serca. Wspomagająco stosuje się leki przeciwzakrzepowe i flebotropowe (zmniejszają przepuszczalność naczyń i poprawiają ich napięcie). Mniejsze żylaki można leczyć skleroterapią, która przewiduje dożylne podanie leku, wywołującego stan zapalny naczynia krwionośnego, co doprowadza do jego zaniku. Większe żylaki wymagają leczenia operacyjnego,
• zakrzepica żył głębokich (żylna choroba zakrzepowo-zatorowa) – w przebiegu choroby dochodzi do powstania zakrzepu w układzie żył głębokich, podpowięziowych. Istnieje wiele czynników, przyczyniających się do wystąpienia choroby. Wśród najczęstszych, należy wskazać na: wiek powyżej 40 lat, otyłość, złamania kości udowej lub miednicy, niedowład w obszarze kończyn dolnych, niewydolność oddechową, ciężką niewydolność serca, choroby o podłożu autoimmunologicznym, udar mózgu i długotrwałe unieruchomienie. Zakrzepica żył głębokich może być też następstwem zabiegów operacyjnych, wprowadzenia cewnika do żył, stosowania doustnej antykoncepcji albo hormonalnej terapii zastępczej. Występujące objawy są w dużej mierze uzależnione od postaci choroby. Wśród najczęściej występujących, należy wymienić: ucieplenie kończyny, obrzęki, ból pojawiający się przy chodzeniu, tkliwość, bolesność uciskowa, rozszerzenie żył powierzchniowych, gorączka i przyspieszenie tętna (objawy stanu zapalnego żył głębokich). Charakterystyczny jest też objaw Homansa – ból w obszarze łydki, występujący w trakcie biernego zginania grzbietowego stopy. Jeżeli zakrzepica dotyczy żyły piszczelowej przedniej i tylnej oraz żyły strzałkowej, zwykle charakteryzuje się bezobjawowym przebiegiem, może jednak doprowadzić do zwiększenia obwodu łydki. Leczenie polega na wdrożeniu terapii farmakologicznej (heparyną drobnocząsteczkową, w dalszym etapie antagonistami witaminy K) i uciskowej. W niektórych przypadkach konieczne jest leczenie chirurgiczne,
• obrzęk limfatyczny – w przebiegu schorzenia dochodzi do zastoju chłonki, wywołanego wadami wrodzonymi lub nabytym uszkodzeniem naczyń chłonnych, co doprowadza do wystąpienia zapalenia tkanek (cellulitis) i w konsekwencji obrzęku. Charakterystyczną cechą schorzenia jest skłonność do powiększania się obrzęku, przede wszystkim istniejącego. Niezbyt często zdarza się, że obrzęk występuje w obszarach, które wcześniej nie zostały zajęte lub pojawia się w drugiej kończynie. Wraz z postępem opuchlizny limfatycznej, zwiększa się ryzyko wystąpienia bakteryjnego zakażenia skóry. Zmieniona chorobowo kończyna ulega zniekształceniu, czemu towarzyszy zrogowacenie naskórka. Dochodzi do upośledzenia sprawności kończyny, pojawiają się problemy z równowagą. W układzie kostno-szkieletowym pojawiają się zmiany zwyrodnieniowe. W przypadku obrzęku limfatycznego kończyny dolnej, charakterystyczny jest objaw Stemmera - stwardnienie skóry nasady drugiego palca i przedniej części stopy. Obrzęk doprowadza do wystąpienia palców prostokątnych lub kiełbaskowych. W ramach leczenia, wdrażana jest kompleksowa terapia przeciwobrzękowa – drenaż limfatyczny, bandażowanie kompresyjne i gimnastyka odbarczająca. W przypadku, gdy choroba objęła kończynę dolną, możliwe jest wykonanie zmodyfikowanej liposukcji. Leczenie operacyjne stosowane jest rzadko, zazwyczaj w sytuacjach, gdy obrzęk upośledza funkcję zajętego narządu,
• niewydolność serca – schorzenie jest związane z nieprawidłową pracą i budową serca. Do jej wystąpienia może doprowadzić każde uszkodzenie mięśnia sercowego, jednak wśród najczęstszych przyczyn wymienia się: nadciśnienie tętnicze, chorobę niedokrwienną serca, kardiomiopatie, wady zastawek i choroby w obszarze układu endokrynologicznego. Do wystąpienia niewydolności serca może przyczynić się także niewłaściwa dieta, ekspozycja na działanie toksyn (w tym alkoholu), przyjmowanie niektórych leków (m.in. antyarytmicznych i cytotoksycznych), schyłkowa niewydolność nerek, sarkoidoza, zakażenie wirusem HIV, hemochromatoza i skrobiawica. Objawy choroby to pojawiające się w pozycji leżącej duszności, zwiększona męczliwość, obrzęki nóg, zatrzymanie wody w organizmie, często oddawanie moczu w nocy, zburzenia w obszarze układu trawiennego i zaburzenia rytmu serca. U chorych może pojawić się sinica – niebieskie zabarwienie skóry i błon śluzowych. W ramach leczenia, chory musi przyjmować leki z grupy inhibitorów konwertazy angiotensyny, blokery receptora angiotensyny, diuretyki albo beta-blokery. Ważna jest też zmiana stylu życia. Wysiłek fizyczny powinien być dostosowany do indywidualnych możliwości chorego. Konieczna jest zmiana diety na obfitującą w potas, a ograniczającą tłuszcze zwierzęce, żywność przetworzoną (zwłaszcza przetwory mięsne, ze względu na wysoką zawartość sodu) i sól. W niektórych przypadkach, konieczne jest wszczepienie aparatury przywracającej prawidłowy skurcz serca. Ciężka postać choroby wymaga leczenia operacyjnego,
• zapalenie osierdzia – choroba doprowadza do wystąpienia pierwotnego lub wtórnego zapalenia blaszek osierdzia, z zazwyczaj towarzyszącym temu gromadzeniem się płynu w worku osierdziowym. Zapalenie osierdzia może mieć postać ostrą, przewlekłą i przetrwałą. Objawem zapalenia osierdzia jest ból zamostkowy, promieniujący do pleców i barku, nasilający się w pozycji leżącej. Chory odczuwa zaburzenia rytmu serca, duszności i zmęczenie. Kolejnym objawem jest gorączka lub stan podgorączkowy. Zastój żylny doprowadza do wystąpienia wodobrzusza, obrzęków, następuje powiększenie wątroby i poszerzenie żył szyjnych. Schorzenie podlega leczeniu przyczynowemu i objawowemu, w ramach którego chory przyjmuje leki przeciwzapalne. Konieczne jest ograniczenie aktywności fizycznej. Jeżeli istnieje ryzyko wystąpienia powikłań, chory jest leczony w warunkach szpitalnych. W pozostałych przypadkach, możliwe jest wdrożenie leczenia ambulatoryjnego,
• choroby nerek – u osób z ciężkim uszkodzeniem nerek, występuje skąpomocz. Taka sytuacja sprzyja gromadzeniu wody w organizmie i doprowadza do wystąpienia obrzęków hydrostatycznych, zlokalizowanych w najniżej położonych partiach ciała. Z kolei w przebiegu zespołu nerczycowego, pojawia się nadmierna utrata białka (makroskładnik wydalany jest wraz z moczem). Doprowadza to do zmniejszenia ciśnienia onkotycznego osocza i do wystąpienia obrzęków, 
• marskość wątroby – pod tym pojęciem należy rozumieć stan o charakterze postępującym, w którym dochodzi do upośledzenia funkcji, uszkodzenia i włóknienia wątroby. Wśród głównych przyczyn wystąpienia marskości wymienia się spożywanie alkoholu w nadmiernej ilości oraz zakażenie wirusami zapalenia wątroby. W początkowej fazie, pojawiają się symptomy niecharakterystyczne: utrata apetytu, osłabienie, zmęczenie, nudności, wymioty, stan podgorączkowy, uczucie rozpierania w nadbrzuszu, świąd skóry. W zaawansowanej fazie pojawia się wodobrzusze i obrzęk nóg w kostkach i w łydkach. Po pewnym czasie dochodzi do wystąpienia żółtaczki, pajączków podskórnych, libido ulega osłabieniu, u mężczyzn powiększeniu ulegają gruczoły piersiowe, u kobiet występuje hirsutyzm i zaburzenie miesiączkowania. Obrzęki nóg spowodowane są przez upośledzenie syntezy białek, co doprowadza do zaburzenia ciśnienia onkotycznego krwi. Najskuteczniejszą metodą leczenia marskości wątroby, ale jednocześnie najmniej dostępną, jest transplantacja organu. Konieczne jest wdrożenie leczenia przyczyn schorzenia. Leczenie farmakologiczne służy zapobieganiu krwawienia z żylaków przełyku, leczeniu wodobrzusza i encefalopatii wątrobowej. W niektórych przypadkach wykonywana jest operacja połączenia między naczyniami, co usprawnia krążenie i poprawia funkcjonowanie wątroby. 

Czytaj: Boli cię noga? Uważaj, to może być zapalenie żył! Objawy wskazują, że potrzebne jest szybkie leczenie. Sprawdź pierwsze oznaki zakrzepicy

Wśród innych schorzeń, mogących doprowadzić do wystąpienia obrzęku nóg, należy wymienić także:

• kardiomiopatie,
• przebyty zawał serca,
• nieleczone nadciśnienie tętnicze.

Puchnięcie nóg w ciąży pojawia się przede wszystkim w ostatnich miesiącach przed narodzinami dziecka. W tym przypadku, przyczyną wystąpienia opuchlizny jest zatrzymanie wody. W ten sposób organizm przygotowuje się do porodu, podczas którego łatwo o odwodnienie. 

Inną przyczyną puchnięcia nóg w ciąży jest utrudnione odprowadzanie krwi z nóg do serca. Dzieje się tak, ponieważ powiększająca się macica wywiera ucisk na żyłę główną. W następstwie, krew zostaje zatrzymana w kończynach dolnych, co doprowadza do wystąpienia obrzęków zastoinowych.

Puchnięcie nóg jest objawem, który wymaga leczenia przyczynowego, czyli usunięcia pierwotnej przyczyny jego występowania. Doraźną ulgę mogą jednak przynieść metody domowe. 

Osoby, u których wystąpił obrzęk nóg, a których praca wymaga siedzenia lub stania, powinny co jakiś czas pobudzać pompę mięśniową, podejmując krótki spacer. Jeżeli nie ma takiej możliwości, należy kilka razy unieść się na palcach stóp i opuścić na pięty lub unieść nogę i wykonać kilka ruchów stopą. Siedząc, należy obrać pozycję, w której ciężar ciała spoczywa na pośladkach, nie na udach. Nogi powinny być wsparte na podnóżku. 

Sprawdź też: Ta choroba żylna to tykająca bomba zegarowa. O objawach mówi flebolog

Warto zrezygnować z noszenia ciasnych skarpet, ponieważ ucisk utrudnia odpływ krwi, co dodatkowo powiększa opuchliznę. Należy też ograniczyć spożywanie żywności przetworzonej i soli lub odstawić ją całkowicie, bowiem doprowadza ona do zatrzymywania wody w organizmie. Warto unikać kąpieli w gorącej wodzie. Pod wpływem wysokie temperatury, żyły ulegają rozszerzeniu, przez co zalega w nich krew.

Doraźną ulgę mogą przynieść doustne preparaty z diosminą, która zwiększa napięcie naczyń krwionośnych i zmniejsza ich przepuszczalność. Pomóc może także rutyna i hesperydyna. Skuteczne mogą okazać się też maści i żele z wyciągiem z kasztanowca i z arniki górskiej. Preparaty miejscowe najczęściej zawierają tę samą substancję czynną, co środki doustne (diosminę, hesperydynę i rutynę). Niektóre mają w swoim składzie heparynę (nie może być podawana drogą doustną, wykazuje działanie przeciwzapalne i przeciwzakrzepowe). W walce z obrzękiem nóg, pomocne są też środki moczopędne
Sprawdź też: Puchnięcie dłoni może być objawem choroby