Próba wysiłkowa – wskazania i przeciwwskazania do wykonania EKG wysiłkowego. Jak przebiega badanie? Jak się do niego przygotować?

Próba wysiłkowa to badanie, które można spotkać pod bardzo wieloma nazwami. Nazywa się je potocznie testem wysiłkowym, próbą wysiłkową serca lub EKG wysiłkowym. Jego pełna, poprawna nazwa to: elektrokardiograficzna próba wysiłkowa.

Celem badania jest monitorowanie, w jaki sposób układ krążenia (zwłaszcza serce) pacjenta radzi sobie z wysiłkiem fizycznym o rosnącym natężeniu. To jedno z najczęściej zlecanych i wykonywanych badań kardiologicznych, przydatnych w diagnozie wielu schorzeń oraz w procesie monitorowania skuteczności leczenia.

Gdy człowiek wykonuje wysiłek fizyczny, w organizmie pojawia się zwiększone zapotrzebowanie na tlen. W związku z tym zwiększa się także przepływ krwi przez naczynia wieńcowe, których zadaniem jest dotlenianie mięśnia sercowego. Jeśli przepływ naczyń serca jest zakłócony, pacjent może odczuwać objawy niedotlenienia mięśnia sercowego.

Sprawdź też: Ile kosztuje wizyta u kardiologa? Poznaj ceny EKG, USG serca i próby wysiłkowej

Próba wysiłkowa EKG pozwala sprawdzić, czy przepływ krwi przez serce jest wystarczający. Najczęściej badanie wysiłkowe jest zalecane pacjentom odczuwającym przy wysiłku, pod wpływem emocji lub stresu następujące objawy:

• ból, ucisk, dławienie za mostkiem,
• promieniowanie bólu na lewe ramię lub całą rękę,
• promieniowanie bólu na żuchwę, szyję lub gardło.

Te objawy mogą świadczyć o niedotlenieniu serca. Wskazaniem, by wykonać test wysiłkowy serca jest też podejrzenie choroby wieńcowej. EKG wysiłkowe przeprowadza się u pacjentów po przebytym zawale serca, a także chorujących na zdiagnozowaną, niestabilną chorobę wieńcową.

Badanie pomaga monitorować stan osób z niedomykalnością zastawki aortalnej lub blokiem przedsionkowo-komorowym. Wchodzi w skład badań wykonywanych u osób po wszczepieniu rozrusznika serca.

Próba wysiłkowa pozwala określić, w jakim stopniu zburzony jest przepływ krwi przez naczynia wieńcowe i ustalić prawidłowe leczenie. Badanie jest mało kosztowne, powszechnie dostępne i łatwe w wykonaniu. Nie narusza też ciągłości tkanek organizmu.

Próba wysiłkowa wymaga pewnego przygotowania ze strony pacjenta. Przez 12 godzin przed badaniem nie należy wykonywać wysiłku fizycznego poza codziennymi, lekkimi czynnościami. Na 3 godziny przed próbą nie wolno palić papierosów ani spożywać posiłków. Lekarz instruuje pacjenta, czy należy odstawić przyjmowane leki.

Próba wysiłkowa odbywa się w specjalnie przystosowanym gabinecie. Pacjent musi rozebrać się od pasa w górę, a osoba przeprowadzająca badanie przykleja na jego klatce piersiowej i tułowiu elektrody. Na ramieniu pacjenta znajduje się rękaw do pomiaru ciśnienia tętniczego. Pacjent wykonuje wysiłek fizyczny poprzez ćwiczenie na rowerze stacjonarnym lub na bieżni (marsz). W tym czasie regularnie mierzone jest tętno i monitorowana akcja serca.

Badanie zaczyna się z obciążeniem 50 W (na rowerku) lub przy prędkości 2,7 km/h (test wysiłkowy na bieżni). Natężenie wysiłku jest stopniowo zwiększane. O zakończeniu próby decyduje osoba przeprowadzająca badanie. Dzieje się to w momencie wystąpienia niepokojących objawów lub po uzyskaniu maksymalnej częstotliwości rytmu serca. Określa się ją, odejmując od 220 wiek pacjenta w latach.

Po zaprzestaniu wysiłku wykonuje się jeszcze kilka pomiarów tętna. Następnie pacjent powinien odpocząć i monitorować swój stan. Jeśli pojawią się duszności, ból za mostkiem promieniujący na lewą stronę ciała, należy szybko zgłosić to lekarzowi lub wezwać pogotowie. Testy wysiłkowe są bezpieczne dla zdecydowanej większości pacjentów, nie powodują skutków ubocznych ani pogorszenia samopoczucia.

Próba wysiłkowa nie może być wykonywana u każdego pacjenta. Istnieją szczególne przeciwwskazania, które sprawiają, że próby wysiłkowej nie można przeprowadzić u danej osoby:

• ciężkie zwężenie zastawki aortalnej,
• zapalenie mięśnia sercowego lub osierdzia,
• zaburzenia rytmu serca,
• nadciśnienie tętnicze powyżej powyżej 200/110 mm Hg,
• nieleczona, niestabilna choroba wieńcowa,
• nieleczona niewydolność serca,
• świeży zator tętnicy płucnej,
• ostre rozwarstwienie aorty,
• zawał płuca,
• niedawny zawał serca (pierwsze dwie doby od zawału).

U pacjentów z niektórymi schorzeniami próbę wysiłkową można przeprowadzić jedynie przy zachowaniu wzmożonej ostrożności i pod nadzorem lekarza. Należą do nich osoby chorujące na kardiomiopatię przerostową, zwężenie lewej tętnicy wieńcowej, blok przewodzenia impulsów w sercu, zaburzenia elektrolitowe. Gdy nie da się przeprowadzić próby wysiłkowej, alternatywą jest koronarografia.

Badania wysiłkowe są całkowicie bezpieczne dla osób zdrowych. Zwykle jednak przeprowadza się je u pacjentów z chorobami serca. U 8 osób na 10000 w ciągu doby od badania następuje zawał serca i zgon, dlatego wskazana jest szczególna ostrożność. Próbę trzeba zakończyć od razu po zauważeniu następujących objawów:

• spadek ciśnienia skurczowego o ponad 10 mm Hg wraz z bólami w klatce piersiowej lub widoczną na EKG dławicą piersiową,
• bladość lub zasinienie skóry pacjenta,
• poważne zmiany widoczne na EKG,
• zawroty głowy.

Próba wysiłkowa dostarcza danych w postaci zapisu EKG oraz pomiarów ciśnienia. Za każdym razem wyniki interpretuje lekarz kardiolog w odniesieniu do stanu konkretnego pacjenta. Próba wysiłkowa ujemna oznacza, że prawdopodobieństwo choroby wieńcowej jest niewielkie lub leczenie przynosi spodziewane skutki.

Z kolei próba wysiłkowa dodatnia wskazuje na wysokie prawdopodobieństwo choroby wieńcowej oraz niestabilny stan leczonego pacjenta. Taki wynik wymaga podjęcia kolejnych badań diagnostycznych lub zmian w sposobie leczenia.