Pokrzywa w apteczce. Przepisy na lecznicze receptury z ziela i korzenia pokrzywy oraz ich dawkowanie. Tak zachowasz jej cenne właściwości!

Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica) to szczególnie nielubiany chwast, bo pokryty parzącymi skórę włoskami. Jednocześnie należy jednak do najcenniejszych roślin odżywczych i leczniczych, a przy tym bezpiecznych w stosowaniu.

Ziele pokrzywy jest bogate przede wszystkim w dobrze przyswajalne związki mineralne (zwłaszcza potas, żelazo, mangan). Wykazuje działanie moczopędne, które wspomaga usuwanie z organizmu produktów przemiany materii. Działanie odtruwające wzmacniają zielony chlorofil, witaminy A, C, B i K oraz liczne antyoksydanty o działaniu przeciwzapalnym. Ma też właściwości krwiotwórcze.

W korzeniach pokrzywy obecną są natomiast ważne związki o charakterze steroli i lignany, które wspomagają prawidłową gospodarkę lipidową oraz hormonalną. Udowodniono, że substancje z korzenia stymulują wytwarzanie limfocytów, hamują rozrost tkanek gruczołu krokowego i obniżają ciśnienie tętnicze.

Cenne właściwości pokrzywy sprawiają, że receptury z tego zioła są polecane w problemach takich jak:

• stany zapalne dróg moczowych,
• kamica moczowa, jako wspomaganie leczenia i profilaktycznie,
• trudności z oddawaniem moczu z powodu przerostu prostaty u mężczyzn,
• choroby reumatyczne,
• choroby skóry.

Spożywanie przetworów z pokrzywy polecane jest także wspierająco przy powolnym metabolizmie, zwłaszcza wiosną, a także anemii i niskim poziomie żelaza w organizmie. Stosowany zewnętrznie, surowiec również łagodzi ból zapalny, m.in. pochodzenia nerwowego.

Najlepszy czas na zbiór pokrzywy na ziele lecznicze wypada na maj – ważne, by zdążyć przed kwitnieniem. Jeśli przeznaczeniem przetworu ma być kuracja przeciwreumatyczna, ścinamy jednak kwitnące ziele. W takiej postaci ma najsilniejsze działanie przeciwzapalne.

Najczęściej jednak w różnych rejonach kraju można zrywać młode, delikatne listki od marca do czerwca. Surowcem leczniczym jest także korzeń rośliny, który wykopuje się jesienią (w październiku, choć można też zrobić to na początku wegetacji, w marcu).

W ramach zbiorów całe rośliny ścina się tuż nad ziemią w suchy i pogodny dzień, a po przywiędnięciu liście należy oderwać od łodygi. Nie powinny już wtedy parzyć, a łodygę trzeba odrzucić ze względu na zawartość drażniących układ pokarmowy kryształów krzemionki.

Liście należy rozłożyć cienką warstwą na papierze i umieścić w zacienionym i przewiewnym miejscu, po czym przechowywać w hermetycznych pojemników. Całkiem świeże można też jednak zamrozić w pojemnikach do żywności.

Leczniczo można stosować rozmaite przetwory z pokrzywy, takie jak napar, sok, nalewka (tynktura). Dostępne są sproszkowane ziele lub korzeń, jak również suchy wyciąg z tych surowców, najczęściej w postaci kapsułkowanej.

Podczas zbioru pokrzywy niezbędne będą grube rękawiczki, najlepiej dłuższe (lub długi rękaw ubrania), nożyczki i spory koszyk.

Sok z pokrzywy jako produkt świeży należy do najcenniejszych przetworów z tego zioła. W takiej też postaci powinien być stosowany, co oznacza, że najlepiej przygotowywać go i wypijać na bieżąco, ew. małymi partiami. Można także go utrwalić poprzez dodatek spirytusu, co pomoże zachować jego wrażliwe związki czynne. Warto przy tym wiedzieć, że dostępne w sprzedaży produkty gotowe to wyroby konserwowane, najczęściej za pomocą dodatków chemicznych.

Aby przygotować domowy sok z pokrzywy, potrzebne jest ok. 1 kg ziela, które należy dokładnie opłukać, a następnie zalać zimną wodą i pozostawić na ok. godzinę. Po tym czasie pokrzywę należy osączyć, pokroić na kawałki i wycisnąć z nich sok w wyciskarce wolnoobrotowej. W przypadku jej braku ziele należy zemleć w maszynce, wycisnąć sok przez gazę lub chustę serowarską. Sokiem należy napełnić wyparzone butelki lub słoiki i przechowywać w lodówce na 3 dni.

Chcąc utrwalić sok z pokrzywy na zimę, warto dodać do niego alkohol, np. spirytus 70 proc. w proporcji 4 do 1, czyli np. na 4 szkl. soku dajemy 1 szkl. spirytusu.

Świeży sok dawkuje się w ilości 20 ml dwa razy dziennie przy bólach i zmęczeniu, natomiast nalewkę z soku w ilości 5 ml rano (łyżeczka) i 15 ml wieczorem (15 ml) przez 2 tygodnie. Kuracja sokiem nie powinna trwać dłużej niż 4-5 miesięcy.

Napar z pokrzywy przeznaczony do picia można przygotować z liści świeżych (2 łyżki lub 1 g) albo suszonych (2-3 łyżki). Ziele zalewamy 0,5 ml wody i odstawiamy na 10 min pod przykryciem, a następnie odcedzamy.

Przy bólach reumatycznych, zaburzeniach snu i apetytu, przemęczeniu poleca się pić 4-6 filiżanek dziennie (ekwiwalent to 300 ml proszku w kapsułkach 3-6 razy dziennie). Aby wspomóc oczyszczanie organizmu, herbatkę z pokrzywy warto pić między posiłkami przez okres 2-3 tygodni, a po 7 dni przerwy kuracje można powtórzyć. Dawkowanie to 1 szkl. 3 razy dziennie.

Napar z pokrzywy jest też polecany również w przypadku częstych krwawień z nosa, nieżytów górnych dróg oddechowych, osłabienia włosów i paznokci, jak również problemów z laktacją (działa mlekopędnie). To także cenny element kuracji oczyszczającej organizm.

Listki zebrane przed kwitnieniem pokrzywy lub w jego trakcie warto przerobić na trwałą nalewkę, zalewając ją wódką o zawartości 40-45 proc. Wystarczy napełnić nimi luźno np. słoik i dodać alkohol, po czym odstawić w ciemne miejsce na 3 tygodnie, raz na jakiś czas wstrząsając, oraz odcedzić.

Dawkowanie przy chronicznych chorobach skóry lub stawów oraz przemęczeniu i osłabieniu to 20 kropli nalewki 3 razy dziennie przez 1-2 miesiące.

Aby przygotować leczniczy odwar z korzenia pokrzywy zwyczajnej, należy zalać 1 łyżkę suszonego surowce 0,5 l wrzątku, przykryć i odstawić na 10 min. Przy przeroście prostaty i problemach z oddawaniem moczu polecana dawka to 4 filiżanki dziennie (maks. 1/2 szkl). Kapsułki ze sproszkowanym wyciągiem z korzenia, który można przyjmować w dawce 300 mg najlepiej 3-6 dziennie.

Natomiast ze świeżych korzeni warto przygotować tynkturę, czyli wyciąg alkoholowy. W tym celu należy je oczyścić, pokroić drobno i zalać spirytusem 70 proc. w proporcji 1 do 10 (np. 10 g korzenia plus 100 ml alkoholu). Naczynie zamykamy i odstawiamy w ciemne miejsce na 3 tygodnie, od czasu do czasu potrząsając, a następnie odcedzamy płyn. Dawkowanie w ramach kuracji przeprowadzanej 2 razy w roku: 20 kropli wyciągu 3 razy dziennie przez 6-10 tygodni.

Olej zawierający olejki eteryczne z pokrzywy wspomaga zdolność do skupienia uwagi. Przepis autorstwa benedyktyńskiej zielarki św. Hildegardy z Bingen. Aby go przygotować, należy rozetrzeć 5 łyżek świeżo ususzonych liści pokrzywy z dodatkiem 2-3 łyżek oliwy z oliwek (można też użyć oleju kosmetycznego, np. migdałowego, ponieważ receptura będzie stosowana zewnętrznie).

Powstałą papkę lub odciśniętą częścią płynną smaruje się skronie i klatkę piersiową przez snem. Taką kurację stosuje się przez kilka dni, by złagodzić problemy koncentracją i pamięcią.

Aby pokrzywa nie parzyła, warto ją zblanszować, zanurzając na moment do wrzątku, a następnie błyskawicznie schładzając w lodowatej wodzie (taki zabieg jest polecany szczególnie wtedy, gdy ma być jedzona na surowo). Zawartość rurkowatych włosków parzących znika także przy suszeniu rośliny.

Należy jednak pamiętać, że stosowanie pokrzywy w dużych dawkach lub przez zbyt długi czas może prowadzić do rozwoju reakcji alergicznej u niektórych osób, zwłaszcza, że zawiera histaminę. To również ona sprawia, że powstawanie swędzących pęcherzyków po tym, jak skórę poparzy kwas mrówkowy zawarty w delikatnych, łamiących się włoskach pokrywających roślinę – i odstraszających jej licznych amatorów.

Ze względu na silne działanie istotne są przeciwwskazania do stosowania kuracji pokrzywą, które obejmują zwłaszcza:

• ciężkie choroby nerek,
• polipy lub cysty macicy powodujące krwotoki,
• nowotwór macicy,
• planowane zabiegi chirurgiczne.

Leczenie przerostu prostaty powinno odbywać się pod kontrolą lekarza. Również w przypadku innych problemów zdrowotnych, zwłaszcza przewlekłych i wymagających stosowania leków (np. moczopędnych i innych przeciw nadciśnieniu) większe ilości pokrzywy można spożywać tylko w porozumieniu z lekarzem i pod jego kontrolą. Podobne zalecenia obowiązują w przypadku zaburzeń krzepnięcia krwi i przyjmowania leków przeciwzakrzepowych. Kuracji ziołowych nie należy stosować w ciąży i u dzieci.