Choroby płuc – objawy, przyczyny i sposoby leczenia. Na czym polega profilaktyka chorób płuc?

Choroby płuc nigdy nie były tak krytyczną kwestią, jak obecnie. W związku z pandemią koronawirusa SARS-CoV-2 nawet pacjenci przechodzący umiarkowanie nasilony COVID-19 doznają uszkodzeń tego narządu, a do podstawowych objawów zakażenia należą duszności, spłycony oddech i inne problemy z oddychaniem. U wielu pacjentów choroba doprowadza do zapalenia i niewydolności płuc, a ci, którzy się z niej wyleczyli, cierpią z powodu trwałych zmian tkankach oddechowych, a co najmniej mają problemy z wydolnością organizmu. Możliwe są przy tym liczne powikłania. Nawet infekcja bez dolegliwości zwiększa ryzyko rozwoju niektórych chorób płuc, dlatego warto znać ich symptomy oraz przyczyny rozwoju.

Jak fukcjonują płuca?

Choroby płuc mają bardzo różnorodne przyczyny, przebieg oraz rokowania. Za każdym razem, gdy pacjent odczuwa niepokojące objawy ze strony układu oddechowego, powinien zgłosić się do lekarza. Niekiedy wcześnie podjęte leczenie pozwala zachować zdrowie lub znacznie ograniczyć uszkodzenia płuc związane z chorobą.

Płuca to parzysty narząd prowadzący wymianę gazową. Za sprawą wchodzących w jej skład procesów do organizmu dostarczany jest tlen, natomiast odprowadzany dwutlenek węgla. Wymiana gazowa w płucach opiera się na zjawisku dyfuzji, czyli wyrównywania stężeń pomiędzy gazami znajdującymi się w różnych przestrzeniach. Bardzo istotną rolę pełni tu mechanizm wentylacji płuc, w którym uczestniczą mięśnie oddechowe. Podczas wdechu mięśnie kurczą się, klatka piersiowa jest poszerzana, a przepona ulega spłaszczeniu. Wydech to proces odwrotny – rozluźnienie mięśni, powrót klatki piersiowej do stanu spoczynkowego, powiększenie przepony. W tym czasie na powierzchni pęcherzyków płucnych dochodzi do przyjęcia tlenu z zewnątrz (zostanie rozprowadzony wraz z krwią) oraz oddania z krwi dwutlenku węgla (zostanie wyprowadzony z organizmu z wydechem). Powietrze do płuc oraz z płuc prowadzą oskrzela – skomplikowany zespół rozgałęziających się kanalików.

Praca płuc kontrolowana jest przez ośrodek oddechowy, położony w rdzeniu przedłużonym. To czynność odruchowa, nad którą człowiek ma pewną kontrolę. W momencie silnego niedotlenienia organizmu wdech następuje automatycznie.

Za choroby płuc odpowiadają takie czynniki, jak: bakterie, wirusy i grzyby, a także zniszczenia spowodowane czynnikami środowiskowymi (palenie tytoniu, oddychanie zapylonym powietrzem), przypadkowe mutacje prowadzące do powstania nowotworów, oraz czynniki genetyczne. Wyróżnia się choroby ostre oraz przewlekłe. Duże znaczenie w ich przebiegu ma mechanizm obturacyjny (zwężenie światła oskrzeli) oraz restrykcyjny (powiększenie objętości tkanki włóknistej pomiędzy pęcherzykami płucnymi, które prowadzi do zmniejszenia pojemności samych pęcherzyków). Poniżej znajduje się ogólny opis kilku najczęstszych chorób płuc.

Zapalenie płuc

Choroby płuc przebiegające ze stanami zapalnymi nazywa się zapaleniem płuc. Pulmonologia dzieli te choroby na trzy grupy: odoskrzelowe, płatowe oraz śródmiąższowe. Ich przyczyną mogą stać się różne patogeny - wirusy lub bakterie, rzadziej grzyby. Oprócz tego możliwe jest także zachłystowe zapalenie płuc (gdy treść żołądka przedostaje się do dróg oddechowych). Choroba może być też powikłaniem po niedoleczonych infekcjach układu oddechowego. Do jej objawów należą duszności, osłabienie, gorączka, zaburzenia wentylacji.

Zapalenia płuc leczy się zazwyczaj antybiotykiem dobranym przez lekarza na podstawie objawów i dodatkowych badań. Niekiedy konieczna okazuje się hospitalizacja, ze względu na zły ogólny stan pacjenta oraz poważne problemy z oddychaniem.

Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP)

Choroby płuc rozwijają się niekiedy bezobjawowo lub niemal bezobjawowo. Często, tak jak przewlekła obturacyjna choroba płuc, zaczynają się jedynie kaszlem. Z czasem pojawia się duszność wysiłkowa, która postępuje i pogłębia się. U niektórych chorych dojść może nawet do skrajnej niewydolności oddechowej, gdy najmniejszy wysiłek powoduje atak duszności. W przebiegu choroby dochodzi do rozedmy małych partii płuc. Zwężenie dróg oddechowych i zmniejszenie wydolności oddechowej jest nieodwracalne.

Obturacyjna choroba płuc występuje bardzo często u osób nałogowo palących tytoń. Jest także chorobą pracowników przebywających w zapylonym środowisku. W leczeniu stosuje się przede wszystkim farmakoterapię (leki rozszerzające oskrzela, glikokortykosteroidy, leki przeciwkaszlowe, mukolityki i inne), a także tlenoterapię. W skrajnych przypadkach konieczne bywa chirurgiczne usunięcie rozedmowych pęcherzy. U niektórych chorych konieczna jest mechaniczna wentylacja płuc, czyli wspomaganie ich czynności za pomocą aparatury medycznej.

Gruźlica płuc

Choroby płuc to także powodowane przez prątek Kocha (Mycobacterium tuberculosis) gruźlice. Choroba ta może przenosić się z człowieka na człowieka drogą oddechową. Bakterie odpowiadające za gruźlicę mogą bardzo długo zalegać w płucach. Dopiero znaczny spadek odporności powoduje ich aktywację i rozwój dolegliwości. Kaszel towarzyszący gruźlicy jest z początku suchy, z czasem staje się mokry i towarzyszy mu odkrztuszanie. Pojawiają się bóle w klatce piersiowej, krwioplucie, gorączka i osłabienie organizmu. Możliwe jest także rozprzestrzenianie się prątków poza płuca i zajmowanie innych układów organizmu.

Gruźlicę leczy się długo, głównie za pomocą preparatów przeciwprątkowych. To choroba, która może przechodzić w stan utajenia i długo pozostawać w organizmie, dlatego leczenie trzeba kontynuować także p