Justyna Śmigaruk
Aktualizacja:
Najważniejszą przyczyną rozwoju chorób płuc jest obecnie COVID-19, czyli infekcja koronawirusem SARS-CoV-2 ©123RF
Najważniejszą przyczyną rozwoju chorób płuc jest obecnie COVID-19, czyli infekcja koronawirusem SARS-CoV-2 ©123RF
Jak fukcjonują płuca?
Choroby płuc mają bardzo różnorodne przyczyny, przebieg oraz rokowania. Za każdym razem, gdy pacjent odczuwa niepokojące objawy ze strony układu oddechowego, powinien zgłosić się do lekarza. Niekiedy wcześnie podjęte leczenie pozwala zachować zdrowie lub znacznie ograniczyć uszkodzenia płuc związane z chorobą.
Płuca to parzysty narząd prowadzący wymianę gazową. Za sprawą wchodzących w jej skład procesów do organizmu dostarczany jest tlen, natomiast odprowadzany dwutlenek węgla. Wymiana gazowa w płucach opiera się na zjawisku dyfuzji, czyli wyrównywania stężeń pomiędzy gazami znajdującymi się w różnych przestrzeniach. Bardzo istotną rolę pełni tu mechanizm wentylacji płuc, w którym uczestniczą mięśnie oddechowe. Podczas wdechu mięśnie kurczą się, klatka piersiowa jest poszerzana, a przepona ulega spłaszczeniu. Wydech to proces odwrotny – rozluźnienie mięśni, powrót klatki piersiowej do stanu spoczynkowego, powiększenie przepony. W tym czasie na powierzchni pęcherzyków płucnych dochodzi do przyjęcia tlenu z zewnątrz (zostanie rozprowadzony wraz z krwią) oraz oddania z krwi dwutlenku węgla (zostanie wyprowadzony z organizmu z wydechem). Powietrze do płuc oraz z płuc prowadzą oskrzela – skomplikowany zespół rozgałęziających się kanalików.
Praca płuc kontrolowana jest przez ośrodek oddechowy, położony w rdzeniu przedłużonym. To czynność odruchowa, nad którą człowiek ma pewną kontrolę. W momencie silnego niedotlenienia organizmu wdech następuje automatycznie.
Za choroby płuc odpowiadają takie czynniki, jak: bakterie, wirusy i grzyby, a także zniszczenia spowodowane czynnikami środowiskowymi (palenie tytoniu, oddychanie zapylonym powietrzem), przypadkowe mutacje prowadzące do powstania nowotworów, oraz czynniki genetyczne. Wyróżnia się choroby ostre oraz przewlekłe. Duże znaczenie w ich przebiegu ma mechanizm obturacyjny (zwężenie światła oskrzeli) oraz restrykcyjny (powiększenie objętości tkanki włóknistej pomiędzy pęcherzykami płucnymi, które prowadzi do zmniejszenia pojemności samych pęcherzyków). Poniżej znajduje się ogólny opis kilku najczęstszych chorób płuc.
Nikotyna niszczy nie tylko zdrowie, ale też wygląd! Jak rzucić palenie? Poznaj skutki palenia papierosów, a łatwiej pozbędziesz się nałogu
11
Fot. pixabay.com
Zapalenie płuc
Choroby płuc przebiegające ze stanami zapalnymi nazywa się zapaleniem płuc. Pulmonologia dzieli te choroby na trzy grupy: odoskrzelowe, płatowe oraz śródmiąższowe. Ich przyczyną mogą stać się różne patogeny - wirusy lub bakterie, rzadziej grzyby. Oprócz tego możliwe jest także zachłystowe zapalenie płuc (gdy treść żołądka przedostaje się do dróg oddechowych). Choroba może być też powikłaniem po niedoleczonych infekcjach układu oddechowego. Do jej objawów należą duszności, osłabienie, gorączka, zaburzenia wentylacji.
Zapalenia płuc leczy się zazwyczaj antybiotykiem dobranym przez lekarza na podstawie objawów i dodatkowych badań. Niekiedy konieczna okazuje się hospitalizacja, ze względu na zły ogólny stan pacjenta oraz poważne problemy z oddychaniem.
Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP)
Choroby płuc rozwijają się niekiedy bezobjawowo lub niemal bezobjawowo. Często, tak jak przewlekła obturacyjna choroba płuc, zaczynają się jedynie kaszlem. Z czasem pojawia się duszność wysiłkowa, która postępuje i pogłębia się. U niektórych chorych dojść może nawet do skrajnej niewydolności oddechowej, gdy najmniejszy wysiłek powoduje atak duszności. W przebiegu choroby dochodzi do rozedmy małych partii płuc. Zwężenie dróg oddechowych i zmniejszenie wydolności oddechowej jest nieodwracalne.
Obturacyjna choroba płuc występuje bardzo często u osób nałogowo palących tytoń. Jest także chorobą pracowników przebywających w zapylonym środowisku. W leczeniu stosuje się przede wszystkim farmakoterapię (leki rozszerzające oskrzela, glikokortykosteroidy, leki przeciwkaszlowe, mukolityki i inne), a także tlenoterapię. W skrajnych przypadkach konieczne bywa chirurgiczne usunięcie rozedmowych pęcherzy. U niektórych chorych konieczna jest mechaniczna wentylacja płuc, czyli wspomaganie ich czynności za pomocą aparatury medycznej.
Gruźlica płuc
Choroby płuc to także powodowane przez prątek Kocha (Mycobacterium tuberculosis) gruźlice. Choroba ta może przenosić się z człowieka na człowieka drogą oddechową. Bakterie odpowiadające za gruźlicę mogą bardzo długo zalegać w płucach. Dopiero znaczny spadek odporności powoduje ich aktywację i rozwój dolegliwości. Kaszel towarzyszący gruźlicy jest z początku suchy, z czasem staje się mokry i towarzyszy mu odkrztuszanie. Pojawiają się bóle w klatce piersiowej, krwioplucie, gorączka i osłabienie organizmu. Możliwe jest także rozprzestrzenianie się prątków poza płuca i zajmowanie innych układów organizmu.
Gruźlicę leczy się długo, głównie za pomocą preparatów przeciwprątkowych. To choroba, która może przechodzić w stan utajenia i długo pozostawać w organizmie, dlatego leczenie trzeba kontynuować także po ustaniu objawów. Kompleksowym leczeniem gruźlic zajmuje się w Polsce między innymi Dolnośląskie Centrum Chorób Płuc, zlokalizowane we Wrocławiu.
Astma oskrzelowa – alergiczna choroba płuc
Choroby płuc mogą mieć także podłoże alergiczne. Do takich schorzeń należy jeden z typów astmy. Chorzy przy kontakcie z alergenem mają ataki kaszlu, świszczący oddech, uczucie duszności. Najczęściej rozwój astmy wywołują roztocza, pyłki drzew lub traw. To bardzo częsta przewlekła choroba płuc. Mechanizm choroby opiera się na przewlekłym stanie zapalnym dróg oddechowych (głównie oskrzeli), który utrudnia wentylację płuc i powoduje wzmożoną drażliwość nabłonka. To z kolei skutkuje silnymi atakami kaszlu.
Astma oskrzelowa to choroba, której nie da się całkowicie wyleczyć. Można za to kontrolować jej przebieg, stosując leki wziewne (inhalacje) oraz zmieniając tryb życia na sprzyjający zahamowaniu dolegliwości (umiarkowana aktywność fizyczna, unikanie ekspozycji na dym tytoniowy, a w postaci alergicznej także na alergeny, jeśli jest to możliwe).
Mukowiscydoza – wrodzona choroba płuc
Choroby płuc mogą także mieć podłoże genetyczne. Należy do nich mukowiscydoza (zwłóknienie torbielowate). W przebiegu tej choroby dochodzi do licznych, nawracających zapaleń w obrębie płuc, co powoduje ich nieodwracalne zniszczenia i ograniczenie wydolności oddechowej. U chorych występuje silny, przewlekły lub napadowy kaszel, liczne infekcje i zapalenia oskrzelików, krwioplucie, zapalenie zatok przynosowych, niedodma. Mukowiscydoza dotyka także układu pokarmowego.
Nie istnieje możliwość całkowitego wyleczenia tej choroby płuc. Jej objawy są warunkowane przez treść kodu genetycznego, którego nie można zmieniać w żywym organizmie. Stosuje się szeroko zakrojone leczenie objawowe - inhalacje, fizykoterapię, antybiotykoterapię, mukolityki, terapię tlenową, a nawet przeszczep płuc u tych pacjentów, u których doszło do całkowitej ich niewydolności.
Nowotwory płuc
Choroby płuc to także nowotwory pierwotne (powstałe w tkance płucnej) oraz wtórne (przerzuty z innych narządów). Przerzuty nowotworów do płuc pojawiają się dość często, szczególnie w przebiegu złośliwego nowotworu piersi, jelita grubego lub kości. Rosnący nowotwór upośledza czynność płuc oraz ogranicza wydolność oddechową pacjenta.
Leczenie nowotworów płuc opiera się na chemioterapii, radioterapii i operacyjnym usuwaniu rakowych tkanek.
Sarkoidoza płuc
Choroby płuc mogą być także wynikiem rozwoju choroby układowej w tym konkretnym narządzie. Przykład stanowi sarkoidoza płuc – rozwój małych guzków zapalnych, które ograniczają pojemność życiową płuc oraz ich podatność na rozciąganie. Przez to wymiana gazowa w płucach zachodzi mniej efektywnie.
Sarkoidoza płuc występuje najczęściej u młodych dorosłych, a w ponad połowie przypadków ulega samoistnej remisji. U pacjentów, u których objawy są uciążliwe i nie ustępują stosuje się glikokortykosteroidy.
Czy można uniknąć chorób płuc?
Choroby płuc nie zawsze zależą od trybu życia czy środowiska, w którym przebywa pacjent. Czasem ich podłoże jest genetyczne lub nie da się ustalić przyczyny zachorowania. Ważnym elementem profilaktyki chorób płuc jest zaprzestanie palenia tytoniu. Warto też zadbać o odpowiednią kondycję fizyczną i o to, by nie oddychać bez filtrów zanieczyszczonym, zapylonym powietrzem. Wszystkie ciała obce, które dostają się do płuc, mogą spowodować ich uszkodzenie i chorobę.
Profilaktyka chorób zakaźnych opiera się głównie o unikanie kontaktu z osobami, które mogą stanowić źródło patogenów aż do momentu ich wyleczenia.
ZOBACZ: Po dwóch latach tylko 27 proc. wykonanego planu – Polski Alarm Smogowy zaniepokojony tempem wymiany starych pieców
