Co może oznaczać swędzenie odbytu lub jego pieczenie? Sprawdź, jak łagodzić te objawy. Co robić przy zapaleniu i wypadaniu odbytu?

Najczęstszą przyczyną swędzenia odbytu, jego bolesności i pieczenia po wypróżnieniu, są żylaki nazywane hemoroidami, a także szczelina odbytu oraz wypadanie odbytnicy. Szybkie wykrycie źródła tych nieprzyjemnych dolegliwości daje największe szanse na odzyskanie komfortu.

Z czego wynikają problemy, które najczęściej powodują swędzenie odbytu, jego pieczenie i ból?

• Hemoroidy – powstają na skutek obrzmienia żył w odbycie, co może sprawiać duży ból podczas siedzenia, chodzenia i wypróżnienia. Skłonność do hemoroidów jest dziedziczna, nierzadko również powstają w wyniku dużego wysiłku, częstych zaparć i trudności z wypróżnianiem się. Na hemoroidy mogą również osoby, które prowadzą siedzący tryb życia oraz kobiety w ciąży. Hemoroidy wymagają podjęcia leczenia farmakologicznego. Stosowane są wtedy leki na receptę: maści, czopki oraz kremy z hydrokortyzonem, które łagodzą objawy swędzenia i pieczenia odbytu. Dostępnym bez recepty środkiem mogącym przynieść ulgę przy tych objawów jest maść z oczaru wirginijskiego. Warto też wzbogacić dietę w błonnik i bakterie probiotyczne.
• Szczelina odbytu – jest niewielką raną umiejscowioną w cienkiej, zewnętrznej części odbytu. Mimo swoich niewielkich rozmiarów może sprawiać duży ból i powodować pieczenie. Powstaje zwykle na skutek uszkodzenia mechanicznego podczas oddawania stolca, ostrej biegunki czy zbyt mocnego wycierania papierem toaletowym. Na szczęście ta dolegliwość w większości wypadków mija sama. Podczas gojenia się ranki warto utrzymywać czystość w okolicach odbytu i zapobiegać gromadzeniu się wilgoci. Niewłaściwa higiena może doprowadzić do zakażenia i rozwoju zapalenia odbytu. Jeśli szczelina powstała na skutek zaparć, warto dokładnie przyjrzeć się swojej diecie.

Pieczenie odbytu bywa skutkiem biegunki. Częste oddawanie wodnistego stolca i wycieranie szorstkim papierem tej delikatnej okolicy może doprowadzić do uszkodzeń skóry i odczuwania sporego dyskomfortu. Jeśli biegunka przybiera na sile, nie można zapominać o przyjmowaniu elektrolitów i odpowiednim nawodnieniu organizmu. Gdy natężenie biegunki po kilku dniach nie maleje, zaleca się przyjęcie ogólnodostępnego środka hamującego tę dolegliwość, zawierającego loperamid.

Podczas biegunki, ale także na co dzień, warto stosować delikatny nawilżany papier toaletowy. W przypadku podrażnień można nakładać miejscowo łagodzącą maść z lanoliną i/lub alantoiną czy pantenolem.

Również w przypadku zaparć, które charakteryzują się powstawaniem twardych, trudnych do usunięcia stolców, częsty jest ból odbytu – nawet wtedy, gdy nie powodują one szczeliny odbytu czy hemoroidów. Jeśli zatwardzenie jest nawracające i nie ma związku ze stosowaną dietą (a dokładnie z niedoborem błonnika i nadmiarem produktów takich jak biała mąka, słodkie i słone przekąski, m.in. czekolada), warto skonsultować się z lekarzem w celu ew. rozpoznania innej, chorobowej przyczyny zaparć.

W leczeniu swędzenia i pieczenia odbytu kluczową kwestią jest utrzymanie higieny poprzez podmywanie się po każdym wypróżnieniu. Nie zaleca się stosowania w tym celu zwykłego mydła, które podrażnia nawet nieuszkodzoną skórę i błony śluzowe. Mydło do higieny intymnej (zwłaszcza to o działaniu łagodzącym i regenerującym), ciepła woda i oddzielny ręcznik w zupełności wystarczą.

Doraźną pomoc przy pieczeniu i swędzeniu odbytu zapewnią zabiegi i środki takie jak nasiadówki, apteczne maści i zasypki. W przebiegu poważniejszych chorób, jak np. wypadanie odbytu, leczenie domowe jest jednak nieskuteczne. Specjalista proktolog, po rozpoznaniu, może zalecić maść na swędzenie odbytu, lub specjalne czopki przeciw zapaleniu odbytu. Najczęściej zawierają przeciwbólową i przeciwświądową lidokainę oraz tribenozyd, który zmniejsza obrzęk i ma działanie wzmacniające naczynia krwionośne.

Gdy odbyt jest podrażniony, stosuje się następujące domowe sposoby łagodzenia dolegliwości:

• nasiadówki nad ciepłą wodą lub w wannie przez co najmniej 15 minut dziennie. Do tego celu można użyć wywaru z kory dębu, oczaru wirginijskiego, rumianku lub krwawnika. Surowce te są powszechnie dostępne w sklepach zielarskich i aptekach. Aby były skuteczne, wymagają regularnego stosowania przez dłuższy czas.
• okłady z lodu owiniętego w sterylną gazę (do kupienia w aptece),
• regularne picie naparu ziół, np. skrzypu polnego i pokrzywy, które uszczelniają naczynia krwionośne i redukują krwawienie przy oddawaniu stolca,
• kremy lub maści z lanoliną (jeśli nie jest się na nią uczulonym),
• zasypki na bazie talku lub mąki ziemniaczanej – pomagają w utrzymaniu okolic odbytu w suchości,
• luźna i przewiewna bielizna.

Środki te mogą jedynie złagodzić natężenie przykrych dolegliwości. Gdy nie dają się złagodzić lub mają charakter nawracający, bezwzględnie należy zdiagnozować ich przyczynę.

Bólu i swędzenie odbytu mogą być spowodowane przez wypadnie odbytnicy, które jest związane z jej nieprawidłowym położeniem. Pojawia się, gdy jej część zostaje rozciągnięta i wystaje na zewnątrz. Głównym objawem jest obecność czerwonawej masy wystającej z otworu odbytu, widocznej po wypróżnieniu. Towarzyszą temu: krwawienie z odbytu, ból odbytu, uczucie braku możliwości pełnego wypróżnienia się, swędzenie odbytu i jego podrażnienie.

Możliwe jest częściowe wypadanie odbytu, pełne wypadnięcie odbytu lub wypadanie wewnętrzne – znane jako wgłobienie. U dorosłych wgłobienie jest zwykle związane z innym problemem jelitowym, takim jak polip lub nowotwór.

Wypadanie odbytu diagnozuje się stosunkowo rzadko. Więcej przypadków stwierdza się u dzieci oraz osób starszych. Ponieważ grozi powikłaniami, wymaga pilnej konsultacji z proktologiem, który może zalecić operację.

W przypadku wystąpienia poniższych objawów należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem:

• ból odbytu przybiera na sile i rozprzestrzenia się,
• pieczeniu odbytu towarzyszy gorączka, dreszcze lub pojawienie się zmienionej wydzieliny z odbytu,
• występuje znaczna, niepokojąca ilość krwi z pochodzącej odbytnicy, która nie maleje, szczególnie jeśli towarzyszą temu zawroty głowy i uczucie bliskiego zasłabnięcia.