Czym jest zespół suchego oka?
Zespół suchego oka to przewlekłe schorzenie oczu wynikające z niedostatecznego wydzielania płynu łzowego zwilżającego oko lub jego nieprawidłowego składu.
Łzy nawilżają gałkę oczną, oczyszczają ją z bakterii i kurzu, zapobiegają nadmiernemu tarciu powieki o rogówkę i pozwalają widzieć w odpowiednio ostry sposób.
Problem z wydzielaniem łez może mieć różne podłoże, a metoda terapii suchego oka musi być dobrana odpowiednio do przyczyny. Nieleczony zespół suchego oka może mieć poważne konsekwencje zdrowotne, a nawet prowadzić do utraty wzroku, dlatego nie należy go bagatelizować. Łzy pełnią bowiem ważną funkcję w utrzymaniu w dobrej kondycji gałki ocznej, zwłaszcza spojówki i rogówki. Ich niedostateczna ilość lub brak stabilności prowadzi do nadmiernego wysuszenia gałki ocznej, co może skutkować uszkodzeniem rogówki lub siatkówki.
Czytaj także: Po tych kroplach do oczu pięć osób straciło wzrok. FDA ostrzega przed „sztucznymi łzami”. Mogą być skażone bakteriami
Płyn łzowy składa się z części śluzowej, która produkowana jest przez komórki kubkowe, części wodnistej, wytwarzanej przez gruczoły łzowe, oraz zewnętrznej części tłuszczowej, która powstaje z udziałem gruczołów tarczkowe.
Najbliższa oku jest część śluzowa łez, która sprawia, że film łzowy utrzymuje się na jego powierzchni. Część wodnista zawiera tlen, który odżywia rogówkę, chroni też oko przed zakażeniami bakteryjnymi. Część tłuszczowa sprawia natomiast, że tarcie powieki o rogówkę jest mniejsze, zaś część wodnista wolniej odparowuje.
Wszystkie trzy części wydzielane w odpowiednich proporcjach zapewniają ochronę oczu i odpowiedni stopień ich dotlenienia i nawilżenia. To dlatego płyn łzowy jest tak ważny dla ich zdrowia, a niedostateczna jego ilość lub niewłaściwy skład stanowi poważny problem.
Przeczytaj również:
Jakie objawy wywołuje zespół suchego oka?
Objawem zespołu suchego oka jest podrażnienie oczu, wrażenie obecności piasku pod powiekami oraz przejściowe zamglenie widzenia. Może też pojawić się swędzenie, uczucie zmęczenia oczu oraz światłowstręt.
Dolegliwości nasilają się w nocy, ponieważ w czasie snu wydzielana jest mniejsza ilość płynu łzowego. Są też częste podczas pracy przy komputerze, podczas przebywania w pomieszczeniach o zbyt suchym powietrzu, m.in. klimatyzowanych. Zespół suchego oka daje też o sobie znać w miejscach zadymionych i zakurzonych – częste mruganie dodatkowo zmniejsza skąpą ilość płynu łzowego.
Jak zdiagnozować suche oko?
Zespół suchego oka diagnozuje się na podstawie różnych testów, przy czym żaden z nich nie stanowi podstawy do rozpoznania problemu, jeśli nie jest rozpatrywany wraz z innymi. Do podstawowych badań w kierunku suchego oka należą:
- test Schirmera, który pozwala stwierdzić, ile łez oko produkuje w ciągu 5 minut,
- test jakości łez, który określa czas, w jakim płyn łzowy pozostaje na powierzchni oka.
W ramach testu Schirmera lekarz umieszcza pod dolną powieką obu oczu paski bibułki o standardowej szerokości i długości. Paski mają podziałkę, która ogranicza 5-milimetrowe odcinki. Po upływie 5 minut sprawdza się, w jakim stopniu paski bibuły nasiąkły łzami. Jeśli są zwilżone na całej długości, znaczy to, że płyn łzowy produkowany jest w odpowiedniej ilości. Jeśli wynik wynosi od 6 do 14 mm, mieści się w granicach normy, ale stan gruczołów łzowych należy kontrolować. Wartość niższa niż 5 mm może oznaczać zespół suchego oka.
Test jakości łez polega na tym, że do worka spojówkowego wpuszczana jest kropla specjalnego barwnika. Następnie lekarz oświetla oko wiązką niebieskiego światła i prosi o mrugnięcie. Następnie nie należy mrugać, a okulista mierzy czas między ostatnim mrugnięciem a momentem, gdy na powierzchni oka pojawią się miejsca bez barwnika. Jeśli barwnik pozostaje na gałce ocznej przez krótki czas (minimum to 10 sekund), znaczy to, że płyn łzowy wysycha zbyt szybko i zjawisko może mieć związek z zespołem suchego oka.
Polecamy także:
Przyczyny rozwoju zespołu suchego oka
Zespół suchego oka może mieć wiele różnych przyczyn. Może na przykład rozwinąć się w konsekwencji przebytego zapalenia spojówek lub innych infekcji ocznych, a także w wyniku stosowania okulistycznych leków, m.in. antybiotyków i kortykosteroidów. Problem może powstać też w wyniki oparzeń termicznych i chemicznych czy częstego kontaktu oczu z chlorowaną wodą, np. w basenie.
Jednak do najczęstszych przyczyn rozwoju suchego oka należą:
- wiek – po 40. roku życia produkcja płynu łzowego ulega zmniejszeniu,
- cukrzyca,
- choroby tarczycy,
- reumatoidalne zapalenie stawów,
- nowotwory,
- trądzik różowaty,
- antykoncepcja hormonalna,
- zmiany hormonalne przed i po menopauzie,
- częste przebywanie w pomieszczeniach klimatyzowanych,
- zanieczyszczenie powietrza,
- długotrwała praca przy ekranie komputera,
- noszenie soczewek kontaktowych,
- palenie tytoniu.
Przeczytaj również:
Leczenie zespołu suchego oka i zasady profilaktyki
Zespół suchego oka bezzwzględnie wymaga leczenia, ponieważ niedostateczna produkcja łez i nawilżenie gałek ocznych są w wysokim stopniu niekorzystne dla kondycji narządu wzroku.
Metoda terapii suchego oka dobierana jest przez okulistę indywidualnie w zależności od podłoża schorzenia. Jeden ze sposobów leczenia polega na zamknięciu punktów łzowych. Podczas tego zabiegu do kanalików łzowych wpuszczane są mikroskopijne hydrożelowe lub kolagenowe koreczki, które powoli (przez okres 1-12 tygodni) rozpuszczają się w kanalikach łzowych.
W kanalikach łzowych korki można też założyć na stałe – jest to wskazane na przykład w przypadku cukrzycy czy chorób tarczycy. Koreczki mają małe otwory, dzięki czemu kanaliki funkcjonują normalnie. Odpływ łez zostaje natomiast ograniczony, co sprawia, że gałka oczna, spojówka i rogówka są w większym stopniu nawilżone.
Jeśli przyczyną zespołu suchego oka jest nieprawidłowe przyleganie do gałki ocznej filmu łzowego, a to wynika z niewłaściwej pracy gruczołów Meiboma znajdujących się w brzegach powiek, należy regularnie oczyszczać te miejsca z wydzieliny gruczołów. Najlepszy w tym celu jest roztwór kwasu bornego, którym nawilża się jałowe kompresy i robi z nich ciepłe okłady na powieki, a następnie dokładnie je wyciera. Do tego celu można też używać płynu micelarnego, należy jednak znaleźć taki, który nie zawiera konserwantów, barwników, środków zapachowych i składników, których obecność nie jest niezbędna, a wręcz niepożądana (np. drażniących polisorbatów).
Na opuchnięte i swędzące powieki (częsta dolegliwość przy zespole suchego oka) można nakładać specjalne maści, które są dostępne w aptekach. W aptece można też zaopatrzyć się w krople do oczu, tzw. sztuczne łzy.
Dowiedz się więcej na temat:
Jakie krople na suche oko? Dlaczego powinny być bez konserwantów?
W leczeniu i profilaktyce zespołu suchego oka kluczowym zaleceniem jest dbanie o właściwe nawilżenie gałek ocznych. W tym celu stosuje się m.in. krople do oczu z zawartością hialuronianu sodu. Jest to substancja występująca naturalnie w organizmie, która ma zdolność wchłaniania i utrzymywania dużych ilości wody. Dobre działanie mają preparaty, w których zawartość tego związku wynosi powyżej 1 proc., a najlepiej ok. 2 proc.
Co jednak ważne, krople do oczu przeznaczone do codziennego stosowania nie powinny zawierać konserwantów, co należy sprawdzić na opakowaniu. Przewlekłe stosowanie innych preparatów sprzyja bowiem rozwojowi uczuleń i podrażnień oczu, może też w przyszłości uniemożliwić wybór odpowiedniego produktu.
Producenci kropli do oczu rozwiązują ten problem poprzez odpowiednią konstrukcję opakowań, które uniemożliwiają dostawanie się powietrze do ich wnętrza. Niezależnie od tego krople do oczu bez konserwantów mają ograniczony okres przydatności do użycia po otwarciu. Należy go przestrzegać, co będzie łatwiejsze np. w przypadku zapisywania na nim daty rozpieczętowania.
W przypadku suchego oka należy też zapewnić sobie optymalne warunki, czyli odpowiednią wilgotność i temperaturę pomieszczeń. Oczy warto też co jakiś czas zamykać na kilka sekund, tak by mogły odpocząć i zostać odpowiednio nawilżone.
W miarę możliwości należy też ograniczyć korzystanie z klimatyzacji i przebywanie w zakurzonych i zadymionych pomieszczaniach oraz pracę przy komputerze.
Warto wiedzieć:
ZOBACZ: Jak utrzymać oczy w dobrej formie?
