Neonatologia – czym się zajmuje? Jakie badania wykonuje neonatolog i kiedy udać się do poradni neonatologicznej?

Neonatologia to dziedzina medycyny zajmująca się wadami wrodzonymi, schorzeniami, chorobami oraz właściwym rozwojem dzieci w okresie noworodkowym. Obejmuje on pierwsze 4 tygodnie życie dziecka lub trwa dłużej, jeśli jest ono wcześniakiem.

W zakres owej specjalizacji wchodzą zarówno profilaktyka, jak też diagnozowanie i leczenie chorób oraz wad u najmłodszych pacjentów. Neonatologia swą nazwę zawdzięcza łacińskiemu słowu neonatus, co znaczy noworodek.

Pod opiekę neonatologa trafiają zarówno zdrowe maluchy, jak i te, u których podejrzewa się nieprawidłowy rozwój. Neonatolog opiekuje się także wcześniakami (dziećmi urodzonymi między 22. a 37. tygodniem ciąży) oraz kobietami ciężarnymi, u których zdiagnozowano choroby płodu.

Lekarz neonatolog dokonuje również oceny stanu zdrowia dziecka krótko po jego narodzinach, m.in.:

• sprawdza podstawowe odruchy malucha,
• osłuchuje serce noworodka,
• bada ruchy kończyn,
• bada wzrok,
• ogląda podniebienie,
• ocenia ruchliwość języka,
• ocenia prawidłowość wykształcenia się narządów płciowych,
• sprawdza przepływ krwi w zgięciu pachwin,
• ocenia stan zdrowia noworodka na podstawie wielkości ciemiączka, napięcia mięśniowego, kręgosłupa oraz brzucha.

W przypadku pojawienia się jakichkolwiek wątpliwości dotyczących stanu zdrowia dziecka, zaleca dodatkowe badania jeszcze przed wypisaniem go ze szpitala.

Specjalista z zakresu neonatologii wykrywa i leczy różnego typu patologie w rozwoju noworodków, a ponadto zakażenia, do których dochodzi u maluchów we wczesnym okresie życia oraz choroby układu krążenia, pokarmowego, moczowego, nerwowego i oddechowego.

Do chorób i schorzeń występujących u najmłodszych dzieci, diagnozowanych i leczonych przez specjalistę neonatologa należą m.in.:

• zaburzenia mózgowe;
• nieurazowy, śródczaszkowy krwotok;
• choroby genetyczne;
• wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrostu płodu;
• zamartwica urodzeniowa;
• okołoporodowa perforacja jelit;
• wady wrodzone, takie jak np. polidaktylia, syndaktylia, stopa końsko-szpotawa, krzywica czy dysplazja stawu biodrowego;
• martwicze zapalenie jelit noworodka lub płodu;
• dysplazja płucno-oskrzelowa;
• żółtaczka;
• powikłania związane z wcześniactwem.

Lista chorób noworodków, którymi zajmuje się lekarz neonatolog, jest więc długa. Co ważne, nierzadko w procesie wykrywania i leczenia tych schorzeń biorą udział również specjaliści z innych dziedzin medycyny, np. dziecięcej chirurgii, kardiologii, neurologii, endokrynologii, urologii, rehabilitacji, ortopedii czy okulistyki.

Poradnia neonatologiczna jest miejscem, do którego trafiają noworodki z podejrzeniem nieprawidłowego rozwoju, ze zdiagnozowanymi chorobami (jeszcze w okresie płodowym lub zaraz po urodzeniu) oraz wcześniaki.

W przypadku zaobserwowania jakichkolwiek niepokojących objawów oraz nieprawidłowości w rozwoju noworodka, należy zgłosić się do lekarza specjalisty. Bardzo istotne jest jak najszybsze znalezienie przyczyny owych nieprawidłowości i zastosowanie odpowiednich środków zaradczych. Im wcześniej zostanie postawiona diagnoza, tym większe szanse na wdrożenie skutecznej terapii i wyleczenie dziecka.

Do objawów, które powinny wzbudzić niepokój rodziców i opiekunów, należą:

• wymioty;
• częste ulewanie pokarmu;
• nadmierna senność połączona z bardzo krótkimi okresami aktywności noworodka albo ich brakiem;
• przedłużająca się żółtaczka;
• męczące zaparcia;
• częste biegunki;
• zmiany skórne;
• zbyt wolne przybieranie na wadze;
• brak apetytu.

Jak najszybciej do lekarza lub bezpośrednio na oddział neonatologii powinni zgłosić się rodzice, u których dziecka występują takie objawy, jak drgawki, niepokojąca bladość skóry, która może świadczyć o niedokrwistości oraz problemy z oddychaniem.

Pod stałą opieką specjalisty neonatologa powinny również przebywać maluchy:

• z zespołami neurologicznymi, takimi jak problemy z napięciem mięśniowym, krwawienia śródczaszkowe czy drgawki;
• poddane krótko po porodzie resuscytacji krążeniowo-oddechowej;
• które po urodzeniu uzyskały mało punktów w skali Apgar;
• urodzone przed terminem (wcześniaki);
• z podejrzeniem wad wrodzonych;
• ze stwierdzonymi jeszcze w okresie prenatalnym lub po porodzie schorzeniami i chorobami, w tym również niedotlenieniem okołoporodowym, urazami okołoporodowymi, zakażeniami nabytymi lub wrodzonymi.

Najtrudniejsze przypadki z zakresu patologii noworodka, w tym przede wszystkim wcześniaki o bardzo niskiej masie urodzeniowej (wynoszącej nawet ok. 500 gramów), trafiają zazwyczaj od razu po urodzeniu na oddział neonatologii, gdzie pozostają pod opieką wykwalifikowanych lekarzy neonatologów, położnych i pielęgniarek neonatologicznych.

ZOBACZ: Opieka nad wcześniakami. Ekspert: prof. dr hab. Ewa Helwich, kierownik Kliniki Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka Instytutu Matki i Dziecka