Spis treści
Czym są antybiotyki?
Antybiotyki są kluczowym narzędziem w leczeniu zakażeń bakteryjnych. Działają poprzez hamowanie wzrostu lub zabijanie bakterii, wspierając naturalne mechanizmy obronne organizmu.
Najbardziej znane antybiotyki to:
amoksycylina – klasyk w leczeniu infekcji dróg oddechowych i ucha;
penicylina – lek „pierwszej linii”, który zrewolucjonizował medycynę;
ceftriakson – silny środek stosowany w poważnych zakażeniach, często w szpitalach;
azytromycyna – popularny w leczeniu infekcji bakteryjnych układu oddechowego;
doksycyklina – wszechstronny antybiotyk, stosowany także w leczeniu boreliozy;
gentamycyna – lek dożylny, używany w ciężkich zakażeniach bakteryjnych.
Warto wspomnieć także o gepotidacynie – jednym z najbardziej obiecujących nowoczesnych antybiotyków. To pierwszy od ponad 30 lat doustny lek o zupełnie nowym mechanizmie działania, zatwierdzony do leczenia niepowikłanych zakażeń układu moczowego w marcu 2025 roku.
Gepotidacyna blokuje enzymy bakteryjne topoizomerazy II i IV, niezbędne do replikacji DNA, dzięki czemu skutecznie eliminuje bakterie, w tym te oporne na tradycyjne antybiotyki.
Oporność drobnoustrojów na antybiotyki. Rosnące zagrożenie dla zdrowia publicznego
Oporność drobnoustrojów na antybiotyki stanowi jedno z największych wyzwań zdrowotnych współczesnego świata. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) zakażenia wywołane przez bakterie oporne na antybiotyki są przyczyną ponad 1,27 mln zgonów rocznie, a w sumie infekcje związane z opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe (AMR) odpowiadają za blisko 5 mln zgonów globalnie.
Najnowsze dane z projektu GRAM (Global Research on Antimicrobial Resistance) z 2024 roku wskazują, że liczba zgonów bezpośrednio spowodowanych opornością wzrosła do ponad 1,1 mln rocznie.
Jeśli obecne trendy się utrzymają, prognozuje się, że do 2050 roku liczba zgonów z powodu infekcji opornych na leczenie może osiągnąć nawet 10 mln rocznie, co uczyniłoby je jedną z wiodących przyczyn zgonów na świecie, przewyższającą śmiertelność związaną z nowotworami.
Oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe rozwija się, gdy mikroorganizmy – w tym bakterie, grzyby, wirusy czy pasożyty – nabywają zdolność unikania działania leków, które wcześniej były wobec nich skuteczne. W konsekwencji infekcje, które dawniej łatwo poddawały się leczeniu, stają się trudniejsze, a niekiedy wręcz niemożliwe do wyleczenia.
Problem ten nie ogranicza się wyłącznie do szpitali, lecz narasta także w codziennej opiece zdrowotnej, weterynarii oraz w środowisku naturalnym. Szczególnie niekontrolowane stosowanie antybiotyków w rolnictwie i produkcji żywności przyczynia się do szybkiego rozprzestrzeniania się opornych szczepów.
Według WHO, co szósta zakażona osoba na świecie cierpi dziś na infekcję, której nie da się skutecznie leczyć powszechnie dostępnymi antybiotykami. W ostatnich pięciu latach zaobserwowano wzrost oporności w ponad 40 proc. badanych kombinacji lek-patogen, co oznacza, że niektóre z najczęściej stosowanych terapii tracą skuteczność.
Antybiotyki pod lupą. Jak nadużywanie leków wpływa na naszą mikrobiotę?
Często pomijanym aspektem stosowania antybiotyków jest ich wpływ na mikrobiotę – złożony zespół mikroorganizmów zamieszkujących organizm człowieka. Zachowanie jej równowagi jest kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego, metabolizmu oraz układu nerwowego.
Nadmierne lub nieprawidłowe stosowanie antybiotyków może prowadzić do dysbiozy, czyli zaburzeń mikrobioty, które zwiększają ryzyko infekcji oraz chorób autoimmunologicznych i metabolicznych.
– Antybiotyki to jedno z największych osiągnięć medycyny, ale musimy pamiętać, że ich nadużywanie ma konsekwencje – nie tylko w postaci narastającej oporności bakterii, ale także zaburzeń mikrobioty, która odpowiada za naszą odporność i zdrowie. Świadomość społeczna i współpraca pacjentów z lekarzami to fundament skutecznej profilaktyki. – ujawnia Kinga Kazimierska-Gęca, przedstawicielka Fundacji i Instytutu Biocodex Microbiota.
Jak wiedza o mikrobiocie zmienia nasze nawyki zdrowotne? Edukacja medyczna kluczem do odpowiedzialnego stosowania antybiotyków
Według najnowszego raportu International Microbiota Observatory 2025, rośnie świadomość społeczna dotycząca wpływu antybiotyków na mikrobiotę – aż 68 proc. badanych deklaruje znajomość potencjalnych negatywnych skutków antybiotykoterapii dla tego kluczowego ekosystemu.
Raport podkreśla również, że edukacja prowadzona przez personel medyczny odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu zachowań zdrowotnych: 96 proc. osób, które otrzymały informacje od lekarza na temat mikrobioty i sposobów jej ochrony, wprowadziło realne zmiany w stylu życia.
Wyniki te jednoznacznie pokazują, że systematyczna edukacja i komunikacja w zakresie mikrobioty przynoszą szybkie i wymierne efekty, a świadomi pacjenci są bardziej skłonni do odpowiedzialnego stosowania antybiotyków.
Fundacja i Instytut Biocodex Microbiota
