Koronarografia serca – na czym polega badanie tętnic wieńcowych, ile trwa zabieg, jak się do niego przygotować i jakie jest ryzyko powikłań

Koronarografia to jedno z badań obrazowych, które pozwala ocenić stan naczyń krwionośnych zaopatrujących serce w krew i odprowadzających ją z serca. Bardzo często można spotkać się z nieprawidłową nazwą tego badania: koronografia. Koronograf to pojęcie z całkiem innej dziedziny, niemającej związku z medycyną – oznacza przyrząd astronomiczny służący do obserwacji korony Słońca.

Koronarografię fachowo nazywa się angiografią naczyń wieńcowych. Do wykonania badania stosowane są promienie rentgenowskie. Lekarz podaje do tętnic wieńcowych środek cieniujący (kontrastowy), który pochłania promieniowanie i dzięki temu na prześwietleniu uwidocznione są naczynia krwionośne.

Za pomocą badania koronarograficznego doświadczony diagnosta obserwuje stan tętnic i stwierdza, czy nie toczą się w nich procesy chorobowe. Może ocenić ich budowę, a także ilość złogów miażdżycowych, a co za tym idzie – ryzyko zawału serca. Nagromadzenie blaszki miażdzycowej w tętnicach zaburza przepływ w nich krwi, co powoduje u pacjenta dolegliwości bólowe i szybkie męczenie się przy wysiłku.

Koronarografia jest zaawansowanym zabiegiem diagnostycznym, który wymaga od chorego przynajmniej dobowego pobytu w szpitalu. Choć koronarografię serca zalicza się do badań inwazyjnych, jest to w większości przypadków procedura bezpieczna i bardzo cenna w diagnostyce kardiologicznej.

Przeczytaj także: Te objawy mogą wskazywać na „cichy zawał”

Koronarografia jest niezbędnym badaniem diagnozującym chorobę niedokrwienną serca. U chorych, u których choroba wieńcowa została już diagnozowana i jest stabilna, koronarografię wykonuje się w celu monitorowania stanu zdrowia i postępów leczenia. W takim przypadku angiografia jest zabiegiem planowym. Z pomocą badania można też przeprowadzić etap diagnostyki wad rozwojowych tętnic wieńcowych.

Wskazania do wykonania koronarografii to m.in.:

• podejrzenie poważnych zmian w tętnicach wieńcowych,
• stabilna dławica piersiowa (dusznica bolesna),
• zawał serca,
• wady zastawkowe,
• ostry zespół wieńcowy,
• różne postaci niewydolności serca,
• tętniak aorty wstępującej lub jej rozwarstwienie,
• kardiomiopatia przerostowa przebiegająca z objawami dławicy,
• przebyte nagłe zatrzymanie krążenia o niejasnym podłożu.

Czasem koronarografię wykonuje się w trybie nagłym, na przykład w stanie po zawale serca, gdy trzeba szybko udrożnić zamknięte naczynia. W takim przypadku jest to zabieg ratujący życie chorego. Jeśli inne badania, takie jak EKG, echokardiografia czy próba wysiłkowa, dają wyraźnie niepokojące wyniki, angiografię również przeprowadza się w trybie pilnym.

Koronarografia serca pozwala ponadtozakwalifikować chorego do zabiegów, takich jak wszczepianie pomostów omijających (tzw. by-passów lub w wersji spolszczonej: bajpasów) czy udrożnianie naczyń krwionośnych.

Istnieje wiele zabiegów kardiochirurgicznych, przed którymi trzeba ocenić drożność i stan tętnic wieńcowych. Dzięki koronarografii są one bezpieczniejsze dla pacjenta, a personel prowadzący operację może działać pewniej.

Badanie koronarograficzne zazwyczaj trwa od 30 do 90 minut, w zależności od stanu zdrowia pacjenta i podjętych przez personel medyczny decyzji. Czasem koronarografia jest kontynuowana przez przeprowadzenie angioplastyki (udrożnienie naczynia krwionośnego) i ewentualne wszczepienie stentu, który zapobiega jego ponownemu zwężeniu.

Czas hospitalizacji wynosi około doby w przypadku planowej koronarografii i dobrego samopoczucia pacjenta po badaniu. Gdy jest ono elementem postępowania w ostrym zespole wieńcowym, czas ten ulega stosownemu wydłużeniu. Zabieg koronarografii serca jest wykonywany w znieczuleniu miejscowym, bez podawania narkozy.

Koronarografia w dużej liczbie przypadków jest badaniem przeprowadzanym w ustalonym terminie, czyli planowym. Podlega mu pacjent w stabilnym stanie. Dlatego może on w specjalny sposób przygotować się do zabiegu. Przygotowanie do koronarografii obejmuje przede wszystkim:

• odstawienie pod kontrolą lekarza na kilka dni przed zabiegiem leków przeciwzakrzepowych i rozrzedzających krew (i stosowanie wszystkich innych zaleconych środków),
• uzupełnienie szczepienia przeciwko WZW typu B, jeśli pacjent nie został wcześniej zaszczepiony,
• oznaczenie grupy krwi, jeśli nie została dotąd oznaczona.

W dniu, w którym zaplanowano badanie, pacjent musi pozostać na czczo. Powinien też wypić dużą ilość niegazowanej wody. Dzięki temu środek kontrastujący zostanie łatwiej usunięty z organizmu po badaniu. Przygotowania, szczególnie dotyczące odstawiania leków, należy skonsultować i przeprowadzić w porozumieniu z lekarzem prowadzącym.

Angiografia naczyń wieńcowych zawsze odbywa się w szpitalu, ponieważ przeprowadzenie badania wymaga specjalistycznego sprzętu i doświadczonego zespołu medycznego. Pacjent leży na stole na wznak, przykryty prześcieradłem chirurgicznym. Miejsce wkłucia dezynfekuje się i znieczula miejscowo, dzięki czemu chory nie odczuwa bólu. Lekarz wkłuwa się przez tętnicę promieniową lub udową, po czym wprowadza do niej specjalny wenflon z zastawką. Następnie, kontrolując jego położenie na obrazie RTG, przesuwa go tętnicą aż do ujścia tętnicy wieńcowej do aorty, które znajduje się blisko serca. 

Gdy wenflon znajdzie się we właściwym położeniu, lekarz podaje środek kontrastowy na bazie jodu. Podanie kontrastu może wiązać się z uderzeniem gorąca oraz odczuwaniem bólu w klatce piersiowej. Wprowadzony środek miesza się z krwią i płynie tętnicami wieńcowymi. W tym czasie diagnosta obserwuje ich budowę oraz stopień drożności za pomocą aparatu rentgenowskiego. Badanie wymaga najczęściej zmian położenia stołu oraz aparatury.

Po usunięciu wenflonu z tętnicy na ranę zakłada się opatrunek uciskowy, który pozostaje w tym miejscu przez kilka godzin i zapobiega krwotokowi. Ważne jest, by pacjent pił dużo płynów, co ułatwi i przyspieszy usuwanie środka kontrastowego z organizmu. Odwodnienie po koronarografii grozi rozwojem niewydolności nerek.

Koronarografia wymaga jednak dość dużej ingerencji w organizm, przerwania ciągłości tkanek oraz podania kontrastu, jednak zwykle jest badaniem bezpiecznym, rzadko prowadzącym do powikłań. Częstotliwość ich występowania nie przekracza 2 procent.

• Ryzyko działań niepożądanych

wzrasta znacznie u osób:

• w bardzo podeszłym wieku,
• w złym stanie ogólnym zdrowia,
• chorujących na cukrzycę,
• z niewydolnością nerek, która stanowi względne przeciwwskazanie do badania,
• z ciężką skazą krwotoczną,
• z poważnym nadciśnieniem tętniczym.

Wymienione choroby sprawiają, że koronarografia nie jest badaniem z wyboru. W pewnym stopniu może zastąpić ją jednak tomografia komputerowa.

W miejscu wkłucia może pojawić się krwiak lub rozwinąć żylak. Reakcja uczuleniowa na podany kontrast zdarza się niezwykle rzadko. Równie rzadko u zdrowych pacjentów rozwijają się nefropatie kontrastowe, czyli uszkodzenie nerek związane z podaniem środka cieniującego.

Koronarografia daje ważne informacje o stanie tętnic wieńcowych, a jej wynik obserwowany jest na bieżąco. Doświadczony diagnosta wykonujący badanie wyciąga wnioski i na ich podstawie zaleca natychmiastowe udrożnienie naczyń krwionośnych, planuje kolejny zabieg lub dobiera farmakoterapię.

Wynik koronarografii należy omówić indywidualnie z lekarzem prowadzącym. Czasem po zabiegu konieczna okazuje się zmiana dotychczas przyjmowanych leków oraz trybu życia na taki, który spowolni powstawanie złogów miażdżycowych. Do wszystkich zaleceń trzeba się bezwzględnie zastosować.