Co to jest gorączka reumatyczna?
Gorączka reumatyczna jest chorobą autoimmunologiczną, co oznacza że jej patogeneza związana jest z predyspozycjami genetycznymi. Zazwyczaj poprzedza ją zakażenie paciorkowcem beta-hemolizującym z grupy A, który odpowiada m.in. za anginę. Z tego powodu gorączkę reumatyczną uważa się za powikłanie po anginie, które według szacunków występuje u 3% pacjentów. Charakteryzuje się ona zapaleniem wielotkankowym prowadzącym m.in. do zapalenia stawów i zapalenia mięśnia sercowego. Częstym następstwem tej choroby jest zastawkowa wada serca – według szacunków ryzyko wystąpienia tego powikłania jest duże w przypadku gorączki reumatycznej u dzieci poniżej 10. roku życia.
Na gorączkę reumatyczną najbardziej narażone są dzieci w przedziale wiekowym 6-15 lat. Przypadki zachorowań na gorączkę reumatyczną u dorosłych są rzadkie i mają znacznie łagodniejszy przebieg niż u dzieci.
Przeczytaj również:
Objawy gorączki reumatycznej
Gorączka reumatyczna po raz pierwszy została opisana przez Jonesa w 1944 r. i do połowy ubiegłego wieku była rozpowszechniona na całym świecie. Jednakże za sprawą znacznej poprawy ogólnych warunków socjoekonomicznych i upowszechnieniu dostępu do opieki medycznej udało się skutecznie zminimalizować liczbę przypadków klinicznych gorączki reumatycznej. Według statystyk większość zachorowań występuje w krajach ubogich, co potwierdza tezę o ścisłym związku tej choroby z warunkami bytowymi.
Charakterystyczne objawy gorączki reumatycznej to:
- zapalenie serca, któremu towarzyszą: szmery serca, powiększenie serca, zapalenie osierdzia, zaburzenia rytmu serca i zmiany w zapisie EKG w obrębie odstępu PR,
- zapalenie stawów, które cechuje się nagłym początkiem i ostrym przebiegiem. Towarzyszy mu zwykle: intensywny ból, obrzęk i zaczerwienienie w obrębie stawów kolanowych i skokowych,
- pląsawica mniejsza (potocznie „taniec św. Wita”), która występuje u ok. 15 proc. pacjentów ze zdiagnozowaną gorączką reumatyczną. Charakteryzuje się ona zapaleniem podwzgórza i podstawy mózgu. Pląsawicy mniejszej zazwyczaj towarzyszą zaburzenia motoryczne w postaci: mimowolnych ruchów rąk, mięśni twarzy i języka (objawy te nasilają się podczas snu, a także pod wpływem stresu i zmęczenia),
- rumień brzeżny, który pojawia się u ok. 5 proc. pacjentów z gorączką reumatyczną. Charakteryzuje się on zmianami skórnymi w obrębie skóry tułowia i kończyn. Zmiany te są wyraźnie odgraniczone od skóry niezmienionej chorobowo i nie powodują bólu i świądu.
Gorączka reumatyczna u dzieci 3-5 lat zazwyczaj ma bezobjawowy przebieg i często prowadzi do przewlekłej niewydolności serca.
Jak wygląda diagnostyka gorączki reumatycznej?
Gorączka reumatyczna to choroba stosunkowo trudna do zdiagnozowania. Należy ją podejrzewać u każdego pacjenta z objawami zapalenia stawów i mięśnia sercowego po przebytym zakażeniu paciorkowcami z grupy B. Ze względu na podobieństwo objawów gorączka reumatyczna może być błędnie utożsamiana z sepsą, zapaleniem wsierdzia, boreliozą, białaczką, chłoniakiem i toczniem rumieniowatym. Przy podejrzeniu tej choroby wykonuje się: morfologię krwi, OB, RTG klatki piersiowej, EKG i echo serca. W badaniach tych stwierdza się:
- leukocytozę (zwiększoną liczbę białych krwinek),
- podwyższone OB (odczyn Biernackiego),
- podwyższone stężenie białka C-reaktywnego,
- powiększenie objętości serca (badanie RTG),
- wydłużenie czasu przewodzenia przedsionkowo-komorowego (EKG).
Warto przeczytać:
Leczenie gorączki reumatycznej
Polega ono w głównej mierze na podawaniu choremu penicyliny domięśniowo w celu zlikwidowania zakażenia paciorkowcowego. Oprócz tego konieczne jest zastosowanie leków przeciwzapalnych w tym: prednizonu (w przypadku zapalenia serca) i kwasu acetylosalicylowego (w przypadku zapalenia stawów). W zależności od przebiegu i zmian towarzyszących gorączce reumatycznej jej leczenie trwa od 6. do 12. tygodni. Na ten czas zaleca się pacjentom pozostanie w domu.
Po ustąpieniu objawów gorączki reumatycznej wdraża się profilaktykę wtórną, która polega na zapobieganiu nawrotom choroby. Obecnie trwają próby opracowania szczepionki, której podstawowym zadaniem ma być zapobieganie nawrotom gorączki reumatycznej. Ze względu na zróżnicowaną budowę ściany komórkowej paciorkowców z grupy A skuteczność tej szczepionki będzie uzależniona od szczepu drobnoustroju.
Rokowania przy gorączce reumatycznej są dobre pod warunkiem, że nie doszło do uszkodzenia struktur serca.
Źródła:
- Smolewska E., Gorączka reumatyczna. Medycyna po Dyplomie: podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/1402,goraczka-reumatyczna
- Rutkowska-Sak L., Szczygielska I., Hernik E., et. al., Gorączka reumatyczna – wczoraj i dziś. Postępy Nauk Medycznych. 2011; 2: 39–43.
O czym może świadczyć gorączka i kiedy nie należy jej zbijać
