Duże piersi u mężczyzny? To może być ginekomastia! To nie tylko problem estetyczny, ale również objaw choroby

Ginekomastia to nadmierny przerost tkanki gruczołowej jednej lub obu piersi u osób płci męskiej. Może występować zarówno u dorosłych, jak i u dzieci, w tym również noworodków. Gruczoły mlekowe występują bowiem nie tylko u kobiet, jednak tylko u nich są rozwinięte. Taki stan u mężczyzny nie jest więc prawidłowy.

Są jednak okresy w życiu, gdy ginekomastia jest zjawiskiem naturalnym i wynika ze zmian zachodzących w organizmie. Dotyczy to okresu noworodkowego, gdy wciąż działają matczyne hormony płciowe, dojrzewania (13.-14. rok życia) oraz andropauzy (męskiej menopauzy). Po 50 r.ż. stopniowo ustaje bowiem aktywność hormonalna jąder, ale hormony są wciąż wytwarzane przez korę nadnerczy. Ginekomastia jest też efektem utraty jąder, m.in. wyniku urazu lub operacji.

Przypadłość nazywana też piersią kobiecą często jest traktowana jako defekt estetyczny. Choć zwykle nie stanowi poważnego problemu medycznego, jest objawem zaburzeń, które mogą być niebezpieczne dla zdrowia, a nawet życia. Może też wywoływać uciążliwe objawy.

Objawy ginekomastii to obrzmienie tkanki piersi i jej tkliwość (nadmierna wrażliwość), która może występować w jednej lub obu piersiach. Jej rozwój może rozpocząć się od powstania zgrubienia lub nagromadzenia tkanki tłuszczowej wokół sutków. W większości przypadków zmiany są niesymetryczne.

Przy ginekomastii mogą pojawić się także objawy takie jak przewlekła opuchlizna, ból czy obecność wydzieliny z sutka – w takim przypadku nie należy czekać z konsultacją lekarską.

Powiększone piersi u mężczyzn mogą być też efektem nadmiaru tkanki tłuszczowej w organizmie – mówimy wtedy o lipomastii (inaczej to steatomastia), nazywanej też ginekomastią tłuszczową, pozorną albo pseudoginekomastią.

Problem staje się widoczny zwłaszcza u osób otyłych oraz tych, które straciły znaczną ilość nadprogramowych kilogramów. Choć jednak odchudzanie pomaga zmniejszyć objętość komórek tłuszczowych w piersiach, nieestetyczny nadmiar skóry musi być zwykle usunięty chirurgicznie.

Co jednak ważne, przy nadwadze i otyłości może dojść nie tylko do rozrostu tkanki tłuszczowej w piersiach, ale też tej gruczołowej. To dlatego, że tkanka zapasowa w organizmie jest źródłem estrogenów. Osoby o znacznym nadmiarze kilogramów mają więc wyższy poziom żeńskich hormonów, co sprzyja rozwojowi rzeczywistej ginekomastii zwłaszcza u mężczyzn w starszym wieku.

Ginekomastia to najczęściej wynik braku równowagi w aktywności hormonów płciowych – testosteronu i estrogenu. Ten drugi, jako hormon żeński, powoduje wzrost tkanki piersi, podczas gdy testosteron hamuje ten proces. Związki te są produkowane u obu płci, jednak estrogen występuje u mężczyzn w bardzo niskim stężeniu, a za to znacznie wyższy niż u kobiet jest poziom testosteronu w organizmie.

Do rozrostu tkanki gruczołowej piersi dochodzi w sytuacji, gdy u mężczyzny występuje względna przewaga działania estrogenów nad androgenami. Co trzeci przypadek ginekomastii ma jednak charakter idiopatyczny, czyli nieznane przyczyny – dotyczy to nawet co trzeciego dorosłego faceta!

Zaburzenia hormonalne powodujące przerost sutka u mężczyzny mogą też wynikać z przyjmowania określonych leków i ziołowych suplementów diety, do których należą m.in.:

• sterydy anaboliczne,
• antybiotyki,
• leki przeciwwrzodowe i stosowane przy zgadze,
• chemioterapeutyki,
• trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne,
• leki psychotropowe takie jak diazepam,
• niektóre leki przeciw wirusowi HIV,
• leki moczopędne takie jak spironolakton,
• leki przeciwgrzybicze, takie jak ketokonazol,
• antyandrogeny stosowane np. w leczeniu raka prostaty,
• niektóre leki nasercowe, w tym blokery kanału wapniowego (antagoniści wapnia) takie jak werapamil, czy inhibitory konwertazy angiotensyny, takie jak enalpryl,
• silnie działające zioła, takie jak np. dzięgiel chiński (inaczej dong quai), palma sabałowa (saw palmetto) czy buzdyganek naziemny (Tribulus).

Choć ginekomastia nie jest zmianą o charakterze nowotworowym, bywa, że wynika z jej rozwoju i stanowi jego objaw. Przerost tkanki gruczołowej piersi jest także obserwowany u osób z marskością wątroby, czyli narządu przetwarzającego hormony w organizmie. Inne możliwe przyczyny chorobowe to nadczynność tarczycy lub kory nadnerczy, niewydolność nerek czy guz mózgu.

Przerostowi tkanek piersi sprzyja wysokokaloryczne jedzenie o wysokiej zawartości związków o działaniu hormonalnym, do których należą m.in. pozostałości hormonów estrogenowych w produktach odzwierzęcych, zwłaszcza drobiu. Warto przy tym wspomnieć, że dzięki stosowanym metodom produkcji w ciągu półwiecza masa hodowlanego kurczaka zwiększyła się ponad czterokrotnie.

Hormonopodobne związki znajdują się także w tworzywach sztucznych, które są wokół nas i są stosowane m.in. w opakowaniach do żywności czy wodzie.

Ginekomastia jako wynik obecności dodatkowej tkanki gruczołowej nie da się zlikwidować poprzez redukcję masy ciała, a więc tkanki tłuszczowej. Proporcje, w jakich występują te dwa rodzaje tkanki w piersiach, są każdego są inne. U mężczyzn z ginekomastią przyrost może dotyczyć obu rodzajów.

W celu rozpoznania ginekomastii niezbędny jest szczegółowy wywiad medyczny, obejmujący m.in. historię chorób (również w rodzinie) oraz stosowanych leków. Wykonuje się też testy z krwi (przede wszystkim oznaczenie poziomu hormonów) i inne badania, które mogą też dotyczyć jamy brzusznej, jąder, nadnerczy, przysadki mózgowej,

Jeżeli prawdopodobną przyczyną ginekomastii są zaburzenia hormonalne, konieczna może okazać się zmiana wywołujących ją leków na inne. Jeśli dana osoba ma przyjmować je tylko przez ograniczony czas, efekty będą przejściowe.

Po wyeliminowaniu czynników wywołujących ginekomastia ulega zanikowi bez leczenia w ciągu 6 miesięcy do 2-3 lat. Jeśli jednak jej przyczyną jest stan chorobowy, trzeba go leczyć.

Leczenie ginekomastii jest przeprowadzane stosunkowo rzadko i może obejmować zabiegi chirurgiczne zmniejszenia piersi, jak i terapię hormonalną blokującą działanie estrogenu w organizmie. Takie działanie ma lek stosowany w leczeniu raka piersi o nazwie tamoksyfen, który przy ginekomastii pomaga też zredukować obrzęk i ból sutków.

Alternatywą dla terapii antyestrogenowej jest przyjmowanie inhibitorów aromatazy, które normalnie stosowane są w hormonozależnych nowotworach sutka i jajnika u kobiet po menopauzie.

U starszych mężczyzn z niskim poziomem testosteronu i po andropauzie skuteczne może być natomiast leczenie za pomocą testosteronowej terapii zastępczej (TRT).

Jeśli zgrubienie na piesi jest nienaturalnie duże, bolesne czy jednostronne, lekarz może zalecić wykonanie biopsji lub badania krwi w celu wykluczenia raka piersi. Choć u mężczyzn występuje on ok. 100 razy rzadziej niż u kobiet, w dużo szybszym czasie daje przerzuty do innych narządów i jest częstym powodem zgonów.

W diagnostyce ginekomastii konieczna może być diagnostyka w kierunku możliwych przyczyn zmiany struktury piersi, takich jak:

• torbiel,
• wrzód lub czyrak,
• łagodny guz, taki jak lipoma czy hamartoma,
• zapalenie gruczołu mlekowego (mastitis),
• krwiak (hematoma),
• przerzut raka piesi z innego rejonu w ciele,
• martwica tłuszczowa powstała wskutek urazu tkanki.

Do stosowanych badań należą m.in.:

• mammografia,
• USG piersi,
• rentgen klatki piersiowej,
• rezonans magnetyczny,
• RTG jąder.

Nadmiar tkanki tłuszczowej może być usunięty z piesi za pomocą liposukcji. Zabieg wymaga wykonania małego nacięcia w skórze, przez który wprowadzana jest głowica urządzenia odsysającego tłuszcz.

Nadmiar tkanki gruczołowej można natomiast usunąć poprzez wycięcie, co zwykle pozostawia bliznę wokół brzegu sutka. Będzie ona większa, jeśli konieczne jest usunięcie także nadmiaru skóry.

Po operacji klatka piersiowa jest zwykle zasiniona, opuchnięta i bolesna. Aby zmniejszyć obrzęk, zalecane jest noszenie elastycznej odzieży uciskającej. Proces gojenia trwa zazwyczaj ok. 6 tygodni, a powikłania nie należą do częstych. Może to być np. usunięcie niedostatecznej ilości tkanki, nierównomierny kontur klatki piersiowej i zmniejszona zdolność czucia w jednym lub obu sutkach.

Wykonanie zabiegu chirurgicznego wiąże się też ze zwiększonym ryzykiem powstania zakrzepu krwi, co może wpłynąć na konieczność wykonania drenażu rany.