Mammografia pozwala na wczesne wykrycie raka piersi, ale nie jest badaniem uniwersalnym. Ile kosztuje MRTG i dla kogo jest bezpłatne?

Mammografia jest uznawana za najskuteczniejszą metodę diagnostyki raka piersi, która pozwala wykryć zmiany nowotworowe nie wywołujące objawów i nie dające się wyczuć podczas samobadania. To proste i szybkie badanie obrazowe stanowi złoty standard we wczesnym wykrywaniu nowotworów piersi.

Czytaj także: Co dziesiąta z nas zachoruje na raka piersi. Panowie też nie mogą czuć się bezpiecznie

Mammografia polega na wykonaniu dwóch zdjęć każdej z piersi: w projekcji górno-dolnej i skośnej, za pomocą mammografu – urządzenia emitującego niewielką dawkę promieniowania rentgenowskiego, zwanego też w skrócie MRTG.

Zobacz też: Sztuczna inteligencja pomaga w wykrywaniu raka piersi. „Widzi” lepiej niż lekarz. Czy SI zastąpi człowieka?

Uzyskane w ten sposób obrazy pozwalają wyodrębnić nieprawidłowości w strukturze gruczołu, w tym mikrozwapnienia, które mogą sugerować rozwój nowotworu i kwalifikują pacjentkę do wykonania kolejnych badań diagnostycznych (np. USG piersi) celem zróżnicowania podłoża zmiany.

Czytaj także: Masz „gęste piersi”? Możesz być bardziej narażona na rozwój raka. Budowa piersi ma znaczenie – na co zwrócić szczególną uwagę?

Wczesne wykrycie zmian nowotworowych w obrębie piersi i sutków daje lepsze rokowania na całkowite wyleczenie niż miałoby to miejsce w przypadku bardziej zaawansowanej choroby. Oznacza to nie tylko większą przeżywalność, ale również mniejsze ryzyko nawrotu raka.

Zobacz też: Stanowią wskazówkę, ale nie dają pewności. Markery nowotworowe pomogą wykryć raka. Jednak nie wystarczą do diagnozy

WAŻNE! Mammografię stosuje się jako przesiewowe badanie w kierunku raka piersi i sutka u kobiet, a szczególnie u pań narażonych na rozwój tego rodzaj nowotworu, co w dużej mierze jest warunkowane genetycznie.

Mammografia jest uznawana za bezbolesną, lecz może wywołać dyskomfort związany z uciskiem sprzętu na pierś. By go zminimalizować, badanie należy wykonywać na początku cyklu. Trwa zwykle do kilkunastu minut i jest przeprowadzane przez radiologa.

Zobacz także: Przełomowy polski wynalazek wykryje raka w 10 minut. Jedyna na świecie kapsuła do obrazowania zmian w piersiach jest aktualnie testowana

Podczas badania pierś ulega maksymalnemu spłaszczana i jest stabilizowana między dwiema płytkami urządzenia. By wykonać pierwsze zdjęcie, zostaje ściśnięta od góry i od dołu, przy drugim ucisk następuje z boków.

Nacisk płytek jest przy tym konieczny, gdyż pozwala zminimalizować dawkę promieniowania przy jednoczesnym zwiększeniu rozdzielczości i kontrastu zdjęć. Eliminuje także ryzyko powstania błędów i tzw. martwych pól w obrazie, których powodem jest niedokładne przyleganie skóry do podstawy detektora.

Na wyniki badania MRTG wraz z opisem trzeba czekać do 15 dni roboczych. Na konsultację zdjęcia MRTG u ginekologa warto zabrać wszystkie wyniki badań mammograficznych piersi, aby je porównać.

Mammografia nie wymaga specjalnego przygotowania. Jednak warto zastosować się do pewnych wskazówek, które zwiększą komfort podczas badania oraz jego wartość diagnostyczną.

1. Jeśli kobieta nadal miesiączkuje, mammografią zaleca się wykonać w pierwszych 10. dniach cyklu. Piersi są wtedy mniej wrażliwe na dotyk i ból.
2. W dniu badania nie należy stosować żadnych kosmetyków pielęgnacyjnych do ciała: dezodorantu, antyperspirantu, talku pod pachy, perfum, mleczka do ciała, balsamu, kremu itp. Tego typu produkty mogą przyczynić się do powstawania błędów w badaniu, np. drobinka talku zostanie odebrana jako mikroguzek.
3. Warto wybrać luźną koszulkę lub sweterek, który szybko można zdjąć, ponieważ do badania należy rozebrać się od pasa w górę.

Przed badaniem należy poinformować radiologa o ciąży, wynikach innych badań (np. USG sutka lub poprzedniej mammografii), terminie ostatniego badania radiologicznego oraz urazach sutka lub piersi.

Mammografia to niedrogie badanie o wysokiej czułości i dużym znaczeniu diagnostycznym. W Polsce kobiety między 50. a 69. rokiem życia mogą raz na 2 lata wykonać badanie mammograficzne bezpłatnie, gdyż jest refundowane w ramach Populacyjnego Programu Wczesnego Wykrywania Raka Piersi (warunek to opłacanie składek zdrowotnych NFZ).

Cena mammografii bez skierowania i refundacji to 50-100 zł (przeważnie 80 zł) w zależności od miejsca zamieszkania i placówki. W nowoczesnych ośrodkach medycznych można też wykonać najnowocześniejszą mammografię trójwymiarową, tzw. tomosyntezę. Cena badania jest ok. dwukrotnie wyższa (ok. 150-200 zł).

Zgodnie z zaleceniami towarzystw naukowych kobiety nieobciążone ryzykiem zachorowania na raka piersi powinny wykonać mammografię po raz pierwszy po ukończeniu 40.-50. roku życia. W Polsce przyjmuje się granicę 50. r.ż., jednak w niektórych przypadkach może być konieczne przeprowadzenie badania wcześniej. Za wskazaniem lekarza dotyczy to pań z rodzinnym obciążeniem nowotworem kobiecym, tj. mutacją genu BRCA1 lub BRCA2. W tym przypadku mammografia powinna być wykonywana raz w roku.

Czytaj także: Badanie krwi wykryje różne rodzaje raka? Testy MCED mogą zrewolucjonizować diagnostykę i leczenie nowotworów. Zobacz, jak działają

Po 50. roku życia panie powinny powtarzać badanie mammograficzne regularnie co 2 lata do ukończenia 70.-75. roku życia.

Wskazania do wcześniejszego wykonania mammografii to także:

• długotrwałe przyjmowanie tabletek antykoncepcyjnych,
• przebyta radioterapia,
• częste bóle piersi (mastalgia),
• wykrycie nietypowych zgrubień w obrębie piersi podczas samobadania. Podejrzane zmiany, które powinny skłonić do wizyty u ginekologa to wyczuwalny guz, wyciek płynu z brodawki, zmiana w jej obrębie, torbiel lub asymetria piersi.

Przeciwwskazania do wykonania mammografii to ciąża, poważne zmiany w obrębie piersi oraz młody wiek pacjentki (poniżej 40. roku życia). Powodem tego ostatniego jest większa wrażliwość piersi na działanie promieni rentgenowskich oraz ich odmienna budowa.

Zdjęcia MRTG wykonane przed 40. rokiem życia niosą ze sobą większe ryzyko związane z działaniem promieniowania i mniejszą skuteczność diagnostyczną.

Mammografia jest jednym z dwóch badań diagnostycznych stosowanych w celu wykrywania raka piersi. Zwłaszcza u pacjentek młodych wykonuje się również USG piersi.

Podczas badania ultrasonografem obraz diagnostyczny uzyskiwany jest dzięki zróżnicowanemu odbijaniu fal ultradźwiękowych przez poszczególne elementy tkanki piersi. Mammografia natomiast polega na pomiarze różnic w absorpcji b przez rozmaite struktury piersi.

Podstawową różnicą pomiędzy badaniem USG piersi a mammografią jest zatem wykorzystanie ultradźwięków zamiast promieniowania rentgenowskiego. Brak promieniowania w badaniu USG to brak ryzyka rozwoju nowotworu spowodowanego seriami naświetlań.

Dlaczego mammografię wykonuje się dopiero w pewnym wieku? Struktura piersi ulega ulega z czasem dużym zmianom. U młodych kobiet jest w nich spory udział tkanki gruczołowej, podczas gdy piersi dojrzałej kobiety w znacznie większej części składają się z tkanki tłuszczowej. Ponieważ badanie zmierza do wskazania zmian nowotworowych, istotnym elementem jest zastosowanie odpowiedniej metody do konkretnej struktury piersi, co pozwoli uzyskać najlepszą widoczność zmian.

Badanie USG pozwala dodatkowo na uchwycenie charakteru zmiany (torbiel czy lity guz), tymczasem nie wykrywa zmian zwapnieniowych, które widać na obrazie powstającym w wyniku badania mammograficznego.

Zgodnie z dostępną wiedzą medyczną, w przypadku młodych kobiet większe zalety niesie bezpieczne badanie ultrasonograficzne. Pozwala uzyskać najlepszą widoczność diagnostyczną, nawet jeżeli nie uwzględnia mikrozwapnień wychwytywanych przez mammografię.

Zwykle badania różni także koszt – cena mammografii jest najczęściej o 1/3 niższa niż badania USG. Natomiast ich efektywność ocenia się jako zbliżoną.

Jak czytamy na stronie Breast Cancer Surveillance Consortium, amerykańskiej organizacji naukowej prowadzącej rejestry badań diagnostycznych piersi, w tych prowadzonych w latach 2007-2013 czułość wykonanych mammografii wynosiła 86,9 proc., a dokładność – 88,9 proc.

Natomiast w ramach analizy 26 badań poświęconych skuteczności badań USG ustalono czułość tej metody diagnostycznej na poziomie 80,1 proc., a dokładność – 88,4 proc.

Z kolei w najnowszym badaniu porównawczym z 2019 r., przeprowadzonym w Chinach, wykazano zbliżoną czułość i specyficzność automatycznego badania USG (ABUS) w porównaniu z mammografią. W przypadku manualnych urządzeń do USG piersi skuteczność badania była podobna do procedury automatycznej w przypadku kobiet w wieku 30-69 lat.

Wraz z rozwojem nauki postępuje proces eliminowania błędów, w jakie nowe metody obfitują na początku. Jeszcze niedawno lęk przed badaniem mammograficznym miał uzasadnione podstawy we wzmożonej częstotliwości wykonywanych później zabiegów, których dużą część stanowiły mastektomie. Dzisiejszy stan wiedzy eliminuje dużą część zabiegów operacyjnych na korzyść rozsądnej diagnostyki.

Wybierając się na badanie mammograficzne, dobrze jest przygotować się na to, że wskutek niezwykle wysokiej czułości mammografu wynik może być fałszywie pozytywny. Wówczas konieczne jest wykonanie dodatkowego zdjęcia RTG, by wykluczyć powody do obaw. Pozytywnego wyniku tego typu badania nie należy więc nadmiernie się obawiać.

Czy jednak mammografia jest bezpieczna? W końcu promieniowanie X jest jednym z najlepiej poznanych czynników przyczyniających się do rozwoju chorób nowotworowych. Argument ten podniesiono pod koniec lat 70. XX wieku, co wywołało odpowiedź środowisk medycznych w postaci wzmożonych badań. Jeszcze przed końcem wieku ustalono, że stosunek liczby przypadków wykrytych nowotworów pierwotnych do tych wywołanych badaniem wynosił 50:1. Ryzyka nie da się więc w pełni uniknąć, jednak mammografia nadal pozostaje najskuteczniejszym sposobem wczesnego wykrywania raka piersi.

ZOBACZ: Jak prawidłowo badać piersi?