Czujesz się młodziej, niż wskazuje twój PESEL? To może być dobre dla twojego zdrowia

Poczucie młodości wśród starszych osób dorosłych może być korzystne dla zdrowia. Wpływa to nie tylko na dłuższe życie, ale także na zadowolenie z życia i mniejsze ryzyko wystąpienia objawów depresji i demencji.

Jak pokazują badania, osoby dorosłe w średnim wieku i starsze, czują się młodziej, niż wskazuje na to ich data urodzenia. Co ciekawe, różnice w poczucie wieku wahają się od kilku do nawet kilkudziesięciu lat.

O podobnym zjawisku często na swoich koncertach mówi Kasia Nosowska, wspominając słowa swojej mamy:

– Kasia, ja tam w środku jestem nadal tą samą młodą dziewczyną.

To samo czuje też Nosowska. I cała rzesza dorosłych.

Młodszy subiektywny wiek łączy się z lepszym ogólnym stanem zdrowia, chociaż w pewien sposób jest zaprzeczeniem rzeczywistości. Yaakov Hoffman, psycholog kliniczny i profesor nadzwyczajny nauk społecznych na Uniwersytecie Bar-Ilan w Izraelu, mówił, że wiąże się to z brakiem akceptacji, okłamywaniem siebie, a także zaniżaniem swojej wartości, co nie jest zdrowe.

Badania wykazały jednak coś zupełnie innego, niż mówił Hoffman – poczucie młodości zwykle wiąże się z lepszym stanem zdrowia.

– Wiemy, że ci, którzy czują się młodziej, są zdrowsi i pozostają też zdrowsi przez dłuższy czas – powiedział Markus Wettstein, psycholog z Uniwersytetu Humboldta w Berlinie.

Postrzeganie wieku zmieniło się też na przestrzeni lat. Obecne pokolenie 60-latków czuje się młodziej niż ich równolatkowie w poprzednich generacjach.

W kwietniu 2023 roku w Psychological Science zostało opublikowane badanie, które sugeruje, że z biegiem czasu dorośli czują się młodsi niż osoby w tym samym wieku chronologicznym (czyli dokładnej liczby lat danej osoby) w przeszłości. Na poczucie młodości nie miały wpływu też takie czynniki jak:

• przewlekła choroba,
• poziom wykształcenia,
• samotność.

W 1996 roku rozpoczęło się badanie German Ageing Survey. Wzięło w nim udział 14 928 dorosłych Niemców w wieku od 40 do 85 lat, którzy byli obserwowani przez 24 lata. Wyniki pokazały, że uczestnicy czuli się średnio o 11,5 proc. młodziej, niż wskazywałby na to ich wiek chronologiczny – np. 60-latkowie twierdzili, że czują się na 50 lat. Im młodsze osoby, tym młodziej się czuły.

To efekt „subiektywnego odmłodzenia”, jak określili to naukowcy. Co zaskakujące, utrzymywał się on nawet w bardzo podeszłym wieku, który zazwyczaj wiąże się z większą podatnością na zagrożenia i śmiertelnością.

To odkrycie ma głównie pozytywny wydźwięk, zapewnia bowiem lepsze samopoczucie, zdrowsze życie i mniejszą śmiertelność, choć ma też negatywne strony – np. podejmowanie ryzykownych zachowań. Naukowcy wciąż nie są pewni, co powoduje tendencję do czucia się młodszym.

Poczucie młodości wśród dojrzałych ludzi może mieć też ciemną stronę. Obecny od lat kult młodości i ageizm (dyskryminacja ze względu na wiek) niejako wymuszają na nas bycie młodszym, niż wskazuje PESEL. Ludzie rzadko chcą być postrzegani jako „starzy”.

– Jest to więc rodzaj psychologicznego dystansowania się od starszych dorosłych – mówi Wettstein.

W ciągu ostatnich 200 lat stereotypy dotyczące wieku stały się bardziej negatywne. Poczucie młodości może być mechanizmem radzenia sobie z ageizmem i starzeniem się.

Warto też wspomnieć o wyraźnej różnicy, jaka została zauważona między płciami – młodziej czują się kobiety niż mężczyźni w tym samym wieku. Różnica ta pogłębiła się dopiero w ostatnich latach. To może wyjaśniać niektóre z trendów, które dotyczą młodzieńczego samopoczucia – kobiety żyją dłużej i czują się zdrowsze niż mężczyźni. Ale jest druga strona medalu – to kobiety są poddawane większej kontroli społecznej tylko dlatego, że się starzeją. To kobietom mniej „wypada”, „nie przystoi” i „brzydko się starzeją”.

– Istnieje ten podwójny standard starzenia się – powiedział Wettstein. – Stereotypy dotyczące wieku kobiet są w jakiś sposób bardziej negatywne niż te dotyczące mężczyzn. Starsze kobiety są nawet bardziej niedoreprezentowane w mediach niż mężczyźni, a także bardziej negatywnie przedstawiane.

Również poziom wykształcenia nie jest bez znaczenia, choć w mniejszym stopniu niż inne czynniki. Jak wykazało badanie, osoby z wyższym wykształceniem miały młodszy wiek subiektywny niż osoby mniej wyedukowane, choć różnica ta się zmniejsza.

– Musimy być jednak ostrożni w prognozowaniu trendów na przyszłość – powiedział Wettstein.

Warto też zaznaczyć, że badania zostały wykonane w krajach „WEIRD” – w społeczeństwach zachodnich, wykształconych, uprzemysłowionych, bogatych i demokratycznych. Nie było też wśród nich zbyt wielu stulatków.

Nasz subiektywny wiek to nie tylko wyznacznik starzenia się, ale także stanu umysłu. To często nastrój wpływa na subiektywny wiek ludzi. Jeśli dorośli poczują się smutni przez smutne lektury lub muzykę, poczują się później starsi – wykazało badanie. Ale może być też odwrotnie. Starsze osoby dorosłe, które otrzymały pozytywną informację zwrotną na temat testu pamięci i usłyszały, że wypadły dobrze w porównaniu z innymi osobami w ich wieku, mają tendencję do czucia się młodziej, co potwierdziły inne badania. Uzyskali oni też lepsze wyniki w kolejnym teście.

Na subiektywny wiek długoterminowy pozytywny wpływ mają też aktywność fizyczna i redukcja stresu, negatywny – ageizm.

– Jeśli myślisz bardzo źle o starości, jeśli masz negatywne stereotypy dotyczące wieku, masz również tendencję do czucia się starszym – powiedział Wettstein.

Częścią zdrowego starzenia się jest m.in. dostosowanie i zarządzanie oczekiwaniami, a nie na porównywanie 60-letnich osób z kimś w wieku 20 lat. Wskazuje to na paradoks dobrego samopoczucia – ludzie wykazują tendencję do myślenia, że starsi i starzejący się dorośli będą mieli gorsze samopoczucie niż młodsi dorośli. Rzeczywistość jest jednak inna.

Źródła:

• Younger Than Ever? Subjective Age Is Becoming Younger and Remains More Stable in Middle-Age and Older Adults Today Psychological Science
• Subjective age from childhood to advanced old age: A meta-analysis. Psychology and Aging
• Increasing Negativity of Age Stereotypes across 200 Years: Evidence from a Database of 400 Million Words PLOS ONE
• Feeling sad makes us feel older: Effects of a sad-mood induction on subjective age. Psychology and Aging
• ‘Feeling younger, remembering better’: the effect of experimentally induced subjective age on memory performance among Chinese older adults Aging & Mental Health