Antybiotyki zwiększają zagrożenie rakiem jelita. Ryzyko rośnie nawet po jednej antybiotykoterapii zwłaszcza u osób młodych

O tym, że Polacy nadużywają leków, mówi się już od lat. Niestety, ten niebezpieczny trend dotyczy też antybiotyków, a więc środków, które wraz z chorobotwórczymi bakteriami zwalczają też te, bez których nie ma możliwości zdrowego i długiego życia.

Sprawdź: Te 2 produkty zwiększają ryzyko rozwoju raka jelita grubego

Według danych udostępnionych w 2021 r. przez PEX PharmaSequence (badania na zlecenie DGP) Polska jest w europejskiej czołówce pod względem ilości przyjmowanych antybiotyków. Ich konsumpcja w 2020 r. wyniosła aż 23,6 milionów opakowań! Chociaż to o 36 proc. mniej niż w 2019 r., trend ten może być chwilowy. Uważa się bowiem, że wynika ze zmniejszonej dostępności lekarzy w okresie pandemii COVID-19 oraz liczby zachorowań na inne zakażenia, a także szerszej świadomości wśród medyków odnośnie tego, że infekcji koronawirusem nie leczy się antybiotykami.

W naszym kraju nawet co 5. recepta na antybiotyk jest wypisywana niepotrzebnie. Jak podaje Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) w raporcie z listopada 2021 r., spożycie antybiotyków w Polsce plasuje nas na 5.-6. miejscu w Unii Europejskiej, przy czym przodują kraje takie jak Grecja, Rumunia, Bułgaria, Hiszpania i Francja.

Jelito grube jest kluczowym elementem dla układu odpornościowego i metabolizmu, których funkcjonowanie zależy od składu obecnej tam mikroflory.

Jak wykazały badania naukowców brytyjskich m.in. z Uniwersytetu w Aberdeen, stosowanie antybiotykoterapii wiąże się z podwyższonym ryzykiem zachorowania na raka jelita grubego o 9 proc. u osób powyżej 50. roku życia.

Po raz pierwszy udowodniono też jednak, że zagrożenie jest szczególnie wysokie u młodych ludzi. Osoby poniżej 50. r.ż. z historią licznych antybiotykoterapii chorowały na raka jelita o 50 procent częściej niż te, którzy nie stosowali takiego leczenia. Wcześniej związek ten obserwowano jedynie o osób starszych.

W analizie uwzględniono dane blisko 40 tysięcy osób, by porównać historię antybiotykoterapii i chorób, czynniki związane ze stylem życia oraz predyspozycje genetyczne u osób, które zachorowały na raka jelita i tych, którzy nie zapadli na tę chorobę. Co niezwykle istotne, badanie wykazało brak związku między ekspozycją na antybiotyki (zależną od dawek i czasu stosowania) i poziomem zagrożenia rakiem jelita. Niekorzystne działanie mają więc nawet krótkie kuracje tymi lekami.

Choć zachorowalność na nowotwory jelita pod wpływem antybiotykoterapii nie jest wysoka i nie zwiększa ona prawdopodobieństwa rozwoju raka odbytu, zagrożenie chorobą w dużej mierze zależy też od stylu życia. Najważniejsze sięganie po alkohol i tytoń, masa ciała, a szczególnie codzienna dieta.

W badaniach szwedzkich z udziałem 40 tys. osób trwająca ponad pół roku antybiotykoterapia wiązała się ze zwiększoną o 17 proc. częstotliwością rozwoju raka jelita wstępującego – pierwszej części jelita grubego, do której trafia trawione jedzenie z jelita cienkiego.

Wyniki prac Johns Hopkins Kimmel Cancer Center w USA, które obejmowały dane przeszło 100 tys. osób z 23 lat, pokazują z kolei ryzyko rozwoju raka jelita po upływie 10 lat od terapii. Już 15-30 dni przyjmowania antybiotyków sprawiało, że zagrożenie rakiem jelita wzrastało po dekadzie o 8 proc. Leczenie trwające powyżej 30 dni zwiększało ryzyko do 15 proc. Zależność dotyczyła wstępnego i środkowego odcinka jelita grubego, a przy tym wskazywała, że czas trwania leczenia jest jednak istotny.

Również inne badanie amerykańskie pokazują, że nawet krótkoterminowe leczenie antybiotykami powoduje zaburzenia w mikrobiomie jelita grubego (ogół mikroorganizmów określanych na podstawie ich genów). Zmiany te oraz ich skutki mogą utrzymywać się latami i prowadzić do upośledzenia odporności, a w konsekwencji – do rozwoju przewlekłych chorób, takich jak astma, wrzodziejące zapalenie jelita grubego i otyłość.

Należy też pamiętać, częste i przedłużone zażywanie tych leków prowadzi do rozwoju antybiotykoopornych szczepów bakterii, które powodują śmiertelne powikłania. Jak szacują eksperci WHO, za niespełna trzy dekady przez spowodowane nimi infekcje będzie umierać co roku ok. 10 milionów ludzi na świecie.

Według WHO antybiotykooporność bakterii to jedno z największych zagrożeń dla zdrowia publicznego, a z powodu zakażeń takimi patogenami co roku umiera na świecie co najmniej 700 tys. osób, z czego 230 tys. to pacjenci z wielolekooporną gruźlicą.

Zobacz: Wynaleziono najsilniejszy antybiotyk. Lek nowej klasy nie wywołuje antybiotykooporności u bakterii

Z powodu szerokiego stosowania antybiotyków zwłaszcza w szpitalach antybiotyki bakterie zyskują odporność również na leki ostatniej szansy, jakimi są karbapenemy i polimyksyny. Ich konsumpcja na świecie również się zwiększa – w okresie 2011−2020 r. zaobserwowano ten trend również w Polsce.

Lekarze i eksperci apelują, by nie przyjmować antybiotyków, gdy to jest niepotrzebne, a zwłaszcza bez wskazań specjalisty – choć nawet i w takich sytuacjach warto zachować zdrowy rozsądek. Kuracja musi trwać dokładnie tyle, ile jest zalecane, przy czym należy zabezpieczyć się przed powikłaniami poprzez przyjmowanie probiotyków.

Zobacz także: