Czym jest amylaza i za co odpowiada?
Amylaza jest enzymem bardzo istotnym dla funkcjonowania organizmu. Wyróżnić można kilka typów amylazy, w zależności od narządu, który ją produkuje. Amylaza syntezowana jest przez przede wszystkim przez trzustkę (amylaza trzustkowa) i ślinianki (amylaza ślinowa), ale w mniejszych ilościach produkują ten enzym także jądra, jajniki i gruczoł mleczny.
Amylaza, każda bez względu na miejsce wydzielania, odpowiada za rozkład cukrów złożonych do cukrów prostych. Proces ten umożliwia wchłonięcie i wykorzystanie przez organizm energii spożytej pod postacią pokarmu. Amylazy są enzymami odpowiedzialnymi za rozkład polisacharydów (wielocukrów) oraz skrobi do cukrów prostych (glukozy, fruktozy i galaktozy). Należą do obszernej grupy enzymów – hydrolaz – czyli enzymów, które rozkładają wiązania glikozydowe w polisacharydach w obecności wody.
Amylaza w największej ilości występuje w soku trzustkowym (amylaza trzustkowa), który wydzielany jest do dwunastnicy. Amylaza ślinowa rozpoczyna wstępny rozkład cukrów w jamie ustnej, a w dwunastnicy, do której dostarczany przewodem trzustkowym jest sok trzustkowy, zawierający amylazę trzustkową, proces ten jest kontynuowany.
Produkcja amylazy przez trzustkę i ślinianki, stymulowana jest sygnałem o dostarczaniu pożywienia do organizmu. Wydalana jest wraz z moczem, ale można mierzyć jej stężenie również we krwi.
Kiedy zbadać amylazę trzustkową we krwi?
Najczęstszą przyczyną wykonywania badań sprawdzających stężenie amylazy jest podejrzenie u pacjenta chorób trzustki. Zazwyczaj choroby te są sugerowane przez lekarza na podstawie symptomów takich jak: biegunka, wymioty, gorączka, niechęć do jedzenia oraz ból brzucha.
Mogą one wskazywać na ostre zapalenie trzustki. Jeżeli objawy w umiarkowanym stopniu utrzymują się przez dłuższy okres, może to wskazywać na przewlekłe zapalenie trzustki. Badania poziomu amylazy we krwi powinny zostać przeprowadzone również w przypadku podejrzenia występowania następujących chorób:
- niedrożność jelit (towarzyszą temu bóle brzucha, wymioty, wzdęcia i nudności),
- zapalenie lub nowotwór ślinianek (widoczne po obrzęku policzka i małżowiny usznej,
- ból i suchość w jamie ustnej, trudności ze spożywaniem pokarmu,
- perforacja wrzodu żołądka i dwunastnicy,
- niedokrwienie jelit (objawia się silnym bólem brzucha).
Jak przebiega badanie amylazy? Normy stężenia amylazy we krwi
Amylaza we krwi, badana jest z krwi pobranej z żyły łokciowej. Przed badaniem pacjent musi być na czczo. Inną metodą badania zawartości amylazy jest badanie moczu. W tym przypadku rzetelny wynik może być uzyskany jedynie dzięki dobowej zbiórce.
Normy stężenia amylazy zależne są od wieku. Widełki u dorosłych wynoszą pomiędzy 25-125 IU/l dla amylazy we krwi. Nieco większa rozpiętość normy określona jest dla osób w starszym wieku (powyżej 70 roku życia) i wynosi 20–160 IU/l.
Aby uzyskać wiarygodne wyniki, odzwierciedlające prawdziwy poziom amylazy jest udanie się na badania jej stężenia, w krótkim odstępie czasu od wystąpienia objawów. Stężenie tego enzymu we krwi jest największe na przestrzeni 6-12 godzin od wysępienia zaburzenia. Jeżeli nie jest to możliwe, lepszym rozwiązaniem jest zbadanie ilości amylazy w moczu, ponieważ w takiej formie utrzymuje się w organizmie znacznie dłużej.
12 przyczyn rozwoju nowotworów. Sprawdź, które z nich możesz...
Podwyższona amylaza trzustkowa – co to znaczy?
Znacznie podwyższona amylaza trzustkowa jest wyraźnym sygnałem, że organizm działa w nieprawidłowy sposób. Zazwyczaj jest to wynik choroby trzustki. Amylaza w granicach od 575–1150 U/l wskazuje na ostre zapalenie trzustki.
Przyczyny takiego stanu mogą być różne. Najczęściej jednak są nimi:
- kamica żółciowa,
- nadużywanie alkoholu przez dłuższy czas,
- powikłania polekowe
- urazy,
- świnka.
Wysokie stężenie amylazy może pojawić się także w sytuacji: zapalenia otrzewnej, niedrożności jelit, w ostrym zapaleniu nerek, perforacji wrzodów żołądka lub dwunastnicy i zapaleniu pęcherzyka żółciowego.Zdarzają się jednak przypadki, w których amylaza przekroczona jest w mniejszym stopniu, który w medycynie określa się stopniem umiarkowanym. Mowa wtedy o zakresie 115–575 IU/l, który jest wynikiem m.in.: procesów autoimmunologicznych, przewlekłego zapalenia trzustki, nadużywania alkoholu oraz palenia papierosów.
Za wysoka amylaza może również towarzyszyć: radio- i chemioterapii. Podwyższona amylaza u kobiet to potencjalna ciąża pozamaciczna lub oznaka pęknięciu jajowodu. Wysokie stężenie amylazy u najmłodszych może być wynikiem chorób ślinianek lub przewlekłego stosowania glikokortykosteroidów.
O czym świadczy obniżona amylaza?
Najczęściej spotykanym problemem z ilością amylazy jest jej podwyższony poziom. Zdarza się jednak, że osoby chore zmagają się z przeciwieństwem takiego stanu – wtedy mówimy o obniżonej amylazie we krwi. Może być to wynik jednej z następujących przyczyn:
- uszkodzenie miąższu trzustki,
- spadku sekrecji enzymu spowodowanego mukowiscydozą
- obniżenie w wyniku stanu zapalnego trzustki.
Amylaza w ciąży
Ciąża to okres, kiedy ciało kobiety narażone jest na wiele gwałtownie zachodzących zmian. Dbanie o zdrowie dziecka i matki jest bardzo wymagające, ponieważ organizm narażony jest wtedy na znacznie większe obciążenie, co często prowadzi do ujawnienia ukrytych chorób matki.
Silne bóle brzucha i biegunki mogą być związane z podwyższonym poziomem amylazy, co może wskazywać na zapalenie trzustki. Jeżeli jednak wyniki badań nie przekraczają normy w bardzo dużym stopniu, niemal zawsze jest to wynik wahań hormonalnych lub innych czynników, które nie są związane z żadną chorobą.
Amylaza u dzieci
Najczęstszą przyczyną wzrostu poziomu amylazy u dzieci jest:
- pourazowe zapalenie trzustki (np. rowerowy uraz brzucha),
- poinfekcyjnym (infekcje wirusowe),
- mukowiscydoza,
- ujawnienie się wad genetycznych trzustki,
- kamica nerkowa.
Ostre zapalenie trzustki występuje u dzieci niezwykle rzadko. Innymi powodami może być przyjmowanie leków (kortysteroidów i glikokortykosteroidów) oraz chorób ślinianek. Aby upewnić się, jaka jest prawdziwa przyczyna podwyższonej aktywności amylazy, trzeba przeprowadzić dodatkowe badania, które pomogą dokładniej przedstawić sytuacje.
Amylaza a rak trzustki – czy istnieje powiązanie?
Rak trzustki należy do grupy nowotworów złośliwych związanych ze stanem zapalnymn tego narządu oraz paleniem papierosów. Objawy tego nowotworu pojawiają się w bardzo niesystematyczny i niecharakterystyczny sposób, dlatego rozpoznanie go na początkowym stadium jest niezwykle trudne.
Kiedy objawy choroby są zauważalne, zazwyczaj mamy do czynienia z rakiem już na bardzo zaawansowanym stadium. Diagnostyka raka trzustki polega na przeprowadzaniu badań określających wzrost poziomu bilirubiny, gamma-glutamylotransferazy (GGTP) i fosfatazy zasadowej (ALP). Często stawia się także rozpoznanie niedokrwistości i spadku poziomu albumin we krwi, a poziom amylazy nie ma bezpośredniego związku z występowaniem nowotworu.
Makroamylazemia – czyli podwyższona amylaza bez choroby
Podwyższony poziom amylazy w surowicy nie zawsze musi oznaczać poważną chorobę. Wyjątkową sytuacją jest zawyżony poziom amylazy we krwi, której nie towarzyszy większe stężenie enzymu w moczu. Taka sytuacja określana jest mianem makroamylazemia i wynika z obecności we krwi połączonych cząsteczek amylazy.
Duże cząsteczki nie mogą być swobodnie wydalane z moczem, ponieważ są zbyt duże do przefiltrowania. Powstają one na skutek polimeryzacji enzymów lub łączeniu się amylazy z przeciwciałami. Spowodowane jest to zależnościami genetycznymi i nie wiąże się z żadnymi problemami zdrowotnymi.
Inną odmianą choroby jest hiperamylazemia, która jest rezultatem choroby nerek, a nie pojawiania się zbyt dużych cząsteczek tego enzymu. Diagnoza stawiana jest na podstawie obliczenia masy cząsteczkowej amylazy w surowicy lub porównania stężeń amylazy w moczu i surowicy.
Wysoka amylaza we krwi – leczenie
Z racji tego, że występowanie podwyższonego poziomu amylazy jest ściśle związane z różnymi chorobami, zapobieganie oraz przeciwdziałanie wysokiej amylazie, jest zależne od leczenia chorób powodujących to schorzenie. Najczęściej dotyczy to leczenia zapalenia trzustki. W takiej sytuacji leczenie odbywa się zazwyczaj w warunkach szpitalnych. Obejmuje silne nawodnienie organizmu pacjenta oraz ograniczenie działań stymulujących wydzielanie enzymów trzustkowych.
Pacjent przez kilka dni, za poleceniem lekarza nie spożywa posiłków zawierających tłuszcz, a w skrajnych przypadkach stosowane jest leczenie dożylne. Czasem koniecznością jest założenie sondy odsysającej zawartość z żołądka. Kiedy podwyższony poziom amylazy spowodowany jest powikłaniami bakteryjnymi, niewydolnością narządu lub zmianami w trzustce, leczenie może przebiegać przy wykorzystaniu antybiotyków. Jeżeli jednak nie przyniosą one rezultatów, konieczna jest interwencja operacyjna.
