Fosfataza zasadowa (badanie ALP) - wskazania, przebieg, normy według wieku i interpretacja wyników

Fosfataza zasadowa (inaczej fosfataza alkaliczna) jest enzymem wytwarzanym przez wiele różnych tkanek organizmu. Można ją wykryć między innymi w komórkach nabłonka jelit, w hepatocytach (komórkach budujących wątrobę) oraz w kanalikach nerkowych. Fosfataza zasadowa działa najlepiej właśnie w zasadowym środowisku, stąd jej nazwa. Uczestniczy w skomplikowanych procesach metabolicznych. Fosfataza zasadowa w surowicy pochodzi z trzech frakcji - kostnej (50 - 60 proc.), jelitowej (30 proc.) oraz wątrobowej (10 - 20 proc.). Pomiar zawartości fosfatazy w surowicy krwi pomaga w zdiagnozowaniu wielu chorób. Enzym ten jest wydzielany do żółci, dlatego wzrost jego aktywności może świadczyć między innymi o utrudnionym odpływie żółci do jelit. Może także towarzyszyć chorobom kości.

Fosfataza zasadowa na zbyt niskim lub zbyt wysokim poziomie może świadczyć o niektórych chorobach. ALP badanie przeprowadza się w następujących sytuacjach:

• Podejrzenie chorób dróg żółciowych oraz wątroby (np. zapalenie wątroby, szukanie przyczyn żółtaczek, uszkodzenie wątroby w wyniku procesów nowotworowych i przewlekłego przyjmowania leków, uszkodzenie dróg żółciowych w wyniku kamicy).
• Podejrzenie chorób układu kostnego.
• Zaburzenia w gospodarce witaminą D3 oraz wapniem (osteomalacja, nadczynność przytarczyc).
• Podejrzenie nowotworów mogących produkować fosfatazę zasadową.
• Podejrzenie chorób przytarczyc.

Badanie ALP zaleca się także osobom przyjmującym długotrwale leki rozkładane przez wątrobę. Należą do nich antykoncepcja hormonalna, leki przeciwdepresyjne, antybiotyki. Dzięki badaniu można sprawdzić, czy substancje te nie uszkodziły wątroby.

Fosfataza zasadowa znajduje się w surowicy krwi, badanie nie odbiega więc od standardowego pobierania krwi w celu wykonania morfologii. Pacjent powinien być na czczo przez 8-10 godzin przed pobraniem próbki z żyły łokciowej. Czas oczekiwania wynosi zwykle jeden dzień. Pomiar fosfatazy alkalicznej wchodzi w skład tak zwanych „prób wątrobowych” i zwykle znajduje się w pakiecie. Badanie można wykonać na NFZ (konieczne jest skierowanie) lub prywatnie. Koszt to około 20-25 złotych.

Fosfataza zasadowa wykazuje aktywność zależną od wieku. Dlatego istnieją osobne normy dla różnych grup wiekowych. W okresie dojrzewania ALP jest podwyższona. Fosfataza zasadowa w ciąży także przyjmuje wyższe wartości, ponieważ produkuje ją łożysko.

• Dzieci w wieku 1-3 (chłopcy i dziewczynki): 145-320 U/l
• Dzieci w wieku 4-6 (chłopcy i dziewczynki): 150-380 U/l
• Dzieci w wieku 7 - 9 (chłopcy i dziewczynki): 175-420 U/l
• Dzieci w wieku 10 - 11
• Chłopcy: 135-530 U/l
• Dziewczynki: 130-560 U/l
• Dzieci w wieku 12 - 13
• Chłopcy: 200-495 U/l
• Dziewczynki: 105-420 U/l
• Dzieci w wieku 14 - 15
• Chłopcy: 130-525 U/l
• Dziewczynki: 70-230 U/l
• Dzieci w wieku 16 - 19
• Chłopcy: 48-261 U/l
• Dziewczynki: 40-136 U/l

U osób dorosłych obu płci wynik powinien mieścić się w przedziale 30-120 U/l. Zarówno fosfataza zasadowa podwyższona, jak i fosfataza zasadowa zaniżona mogą sugerować rozmaite choroby, których dalszą diagnostykę należy pozostawić lekarzowi.

Gorączka – o czym świadczy i kiedy nie należy jej zbijać?