Czym jest sporysz?
Sporysz to przetrwalnik grzyba o nazwie buławinka czerwona (Claviceps purpurea), który pasożytuje na zbożach i trawach. Rośnie w ich kłosach, przy czym osiąga największe rozmiary, gdy porasta ziarna żyta. Jego rozwojowi sprzyja ciepła i deszczowa pogoda.
Jako forma przetrwalnikowa (nazywana też sklerocją lub sporą), sporysz jest odpowiednikiem nasiona, z którego kiełkują później nowe osobniki.
Pasożyt zawiera trujące alkaloidy, takie jak ergotamina i pokrewne związki (o nazwie zaczynającej się na „ergo” – anglojęzyczna nazwa buławinki to „ergot”). Ich właściwości halucynogenne były znane już w starożytności, opisywano też działanie toksyczne, ale i lecznicze. Najstarszy okaz sporyszu liczy sobie aż 100 milionów lat!
Ziarno zbóż skażone grzybem wielokrotnie w historii stawało się źródłem masowych zgonów, a do najbardziej znanych należą te opisywane w średniowieczu. Poprzedzało je występowanie tajemniczej choroby, którą nazywano „świętym ogniem”, „wewnętrznym ogniem” lub „ogniem świętego Antoniego”.