Woda w płucach - skąd bierze się nadmiar płynu w opłucnej? Na jakie choroby wskazuje taki stan? Jakie są metody leczenia?

Woda w płucach, jeżeli gromadzi się w nadmiernych ilościach, może wskazywać na poważny stan chorobowy. W normalnych warunkach, w jamie opłucnej znajduje się mniej niż 10 ml płynu (płyn jest wytwarzany w ilości około 0,01 ml/h/ kg masy ciała). Opłucna przypomina nieco worek, w którym umieszczone są płuca. Składa się z dwóch warstw (ściennej i trzewnej), między którymi występuje niewielka przestrzeń. To właśnie jest jama opłucnej.

Ciśnienie, jakie panuje w jamie opłucnej, jest niższe od wartości ciśnienia atmosferycznego, co sprawia, że płuca łatwiej ulegają rozprężeniu, a w chwili wykonywania wdechu - mogą zasysać powietrze. Nieznaczna ilość płynu, która występuje w tej przestrzeni, pełni funkcję izolacyjną - nie dopuszcza, by warstwy opłucnej uległy złączeniu.

Woda w płucach, a konkretnie - jego ilość, zależy od równowagi między ciśnieniem hydrostatycznym a ciśnieniem onkotycznym. Jama opłucnej łączy się z naczyniami limfatycznymi (w których krąży chłonka) i z naczyniami krwionośnymi (w których krąży krew). Transportowane w naczyniach płyny wywierają pewną siłę nacisku na ich ściany. Określa się to jako ciśnienie hydrostatyczne.

Porowata struktura ściany naczyń sprawia, że nadmiar płynu może przedostać się do przestrzeni pozanaczyniowej, jednak w krwi i w chłonce znajdują się białka, które temu zapobiegają. Owe białka oddziałują na ścianę naczynia z pewną siłą, którą określa się jako ciśnienie onkotyczne.Jeżeli w naczyniach opłucnej dojdzie do wzrostu ciśnienia hydrostatycznego lub gdy spadnie ciśnienie onkotyczne, płyn zostanie wypchnięty do przestrzeni pozanaczyniowej. W takiej sytuacji należy mówić o przesięku.

Do przesięku dochodzi przy prawidłowej budowie ściany naczyń krwionośnych, jednak w niektórych sytuacjach, płyn przedostaje się poza naczynia włosowate w wyniku zwiększenia ich przepuszczalności. W takiej sytuacji mówi się o wysięku, który może mieć charakter ropny, surowiczy lub włóknikowy.

Woda w płucach, będąca efektem przesięku, najczęściej pojawia się w następstwie stanów chorobowych niezwiązanych z płucami. Choroby, które mogą doprowadzić do takiego stanu, to:

• Niewydolność serca (ostra lub przewlekła) - nacisk krwi na ścianę naczynia ulega nasileniu w wyniku spowolnienia krążenia.
• Niewydolność wątroby (będąca efektem postępującej marskości lub toksycznego uszkodzenia organu) - zaburzenie funkcji wątroby doprowadza do stanu, w którym zmniejsza się produkcja białek krwi i chłonki, co doprowadza do obniżenia ciśnienia onkotycznego.
• Zespół nerczycowy - doprowadza do utraty białka wraz z moczem.

Przyczyną wystąpienia przesięku może być też zwężenie zastawki mitralnej, schorzenia osierdzia, niedoczynność tarczycy i hipoalbuminemia. Taki stan może też być następstwem dializ otrzewnowych.

Płyn w płucach, pojawiający się jako wysięk, najczęściej ma związek ze stanami zapalnymi i z chorobami nowotworowymi. W tym przypadku najczęstszą przyczyną są infekcje o podłożu bakteryjnym i choroby nowotworowe układu oddechowego, pierwotne i będące efektem przerzutu z innych organów. Rzadziej zdarza się, że za wystąpienie wysięku odpowiadają infekcje o podłożu wirusowym, pierwotniakowym i grzybiczym, ropnie płuc, choroby nowotworowe sutka i opłucnej, ciało obce, stan zapalny trzustki, stan zapalny otrzewnej czy zator tętnicy płucnej.

Obecność krwi w jamie opłucnej najczęściej wskazuje na uraz płuca, który doprowadził do uszkodzenia naczyń krwionośnych. Krew jest też charakterystyczna dla chorób nowotworowych. Jeżeli doszło do nagromadzenia chłonki (stan ten określa się jako chłonotok), może to wskazywać na zatkanie przewodu piersiowego lub jego odnóg. Może być to rezultatem urazu, choroby nowotworowej klatki piersiowej, zakrzepicy żylnej lub gruźlicy.

Woda w płucach może być efektem wysięku lub przesięku, jednak w obu przypadkach, chorzy uskarżają się na podobne objawy. Jednym z symptomów, który wskazuje na płyn w opłucnej, jest duszność nasilająca się w pozycji leżącej. Chory może też odczuwać ból w klatce piersiowej, promieniujący do barku lub do brzucha. Dolegliwości bólowe pojawiają się przede wszystkim w sytuacji, gdy płyn w jamie opłucnej jest wynikiem choroby nowotworowej stanu zapalnego układu oddechowego, który objął opłucną (zapalenie opłucnej). U niektórych osób pojawia się też nieprzyjemne uczucie ucisku w klatce piersiowej. Kaszel nie występuje jako stały objaw. Zazwyczaj jest następstwem ucisku, który nagromadzony płyn wywiera na miąższ płuca lub na oskrzela. Nasilenie objawów jest tym większe, im więcej płynu nagromadziło się w jamie opłucnej.

Woda w płucach może być rozpoznana już na podstawie wywiadu lekarskiego i w badaniu fizykalnym. W trakcie wykonywania badania, lekarz stwierdza ściszenie szmeru pęcherzykowego, zanik drżenia głosowego oraz osłabienie odgłosu opukowego. W celu potwierdzenia diagnozy, wykonywane jest RTG klatki piersiowej i USG jamy opłucnej. Dokładniejszy wynik daje badanie ultrasonograficzne. W jego obrazie widoczne są mniejsze ilości płynu. Poza tym pozwala określić właściwe miejsce wykonania nakłucia i może być powtarzane wielokrotnie.

W sytuacjach, w których potrzebna jest pogłębiona diagnostyka (np. gdy zachodzi podejrzenie wystąpienia choroby nowotworowej), wykonywana jest tomografia komputerowa. Jeżeli w jamie opłucnej zostanie ujawniona nadmierna ilość płynu, będzie to stanowiło wskazanie do wykonania nakłucia i pobrania płynu, celem przeprowadzenia dodatkowych badań. Na podstawie ich wyniku, wdrażana jest konkretna metoda leczenia. Nakłucie jamy opłucnej służy również ewakuacji płynu, co doprowadza do złagodzenia występujących symptomów.

Woda w płucach podlega przede wszystkim leczeniu przyczynowemu, w ramach którego usuwana jest choroba podstawowa. Choroby o podłożu bakteryjnym wymagają wdrożenia antybiotykoterapii, natomiast nowotworowe - leczenia onkologicznego. Jeżeli u chorego dochodzi do nawracającego gromadzenia się płynu w opłucnej (np. w przebiegu choroby nowotworowej), stosowane jest też leczenie paliatywne - do jamy wprowadzany jest dren. Dzięki temu możliwe jest nie tylko usuwanie płynu, ale i podanie do opłucnej środków stymulujących wytwarzanie zrostów.

Jeżeli obecność płynu w opłucnej jest związana z infekcją układu oddechowego, konieczne jest zapobieganie powstawaniu zrostów. W tym celu wdrażana jest kinezyterapia. Chory powinien leżeć na zdrowym boku, z podłożonym pod klatkę piersiową wałkiem. Ogranicza to ryzyko wystąpienia zrostów, a jeżeli jednak dojdzie do ich powstania, nie wpłyną na ograniczenie ruchomości przepony. Po ustąpieniu gorączki, chory zaczyna wykonywać ćwiczenia przepony, ćwiczenia oddychania żebrowego w pozycji, w której ciało ułożone jest na stronie wystąpienia schorzenia, skłony w bok (w kierunku zdrowej strony) i ćwiczenia rozciągające zrosty.

Dlaczego coraz więcej Polek choruje na raka płuca?