Toksoplazmoza – objawy, przyczyny, rodzaje, leczenie i zapobieganie. Sprawdź, dlaczego toksoplazmoza w ciąży jest niebezpieczna!

Toksoplazmoza jest groźną chorobą pasożytniczą, której bezpośrednią przyczyną jest zakażenie wewnątrzkomórkowym pasożytem, bytującym u ssaków i ptaków - Toxoplasma gondii. Cysty tych pasożytów rozwijają się w: mózgu, sercu i w mięśniach szkieletowych. Oocysty – pierwotna forma pasożytów – powstają w komórkach jelita cienkiego m.in. u kotów. Zakażony kot wydala pasożyty z kałem, który jest formą zakaźną zarówno dla człowieka, jak i innych ssaków.
Oprócz tego człowiek może zakazić się pasożytem wywołującym toksoplazmozę przez:

• Nieumycie rąk po oczyszczaniu kuwety kota zakażonego toksoplazmozą.
• Spożywanie mięsa zawierającego cysty Toxoplasma gondii.
• Przenikanie pasożytów od matki do płodu – wówczas występuje tzw. toksoplazmoza wrodzona.

Co istotne, kot nie jest jedynym nosicielem Toxoplasma gondii. Do transmisji pasożyta może dojść również za pośrednictwem kontaktu z mięśniami: mysz, szczurów i ptaków.

Toksoplazmoza w ciąży jest szczególnie niebezpieczna, ponieważ wiąże się z ryzykiem obumarcia płodu lub wystąpienia u niego poważnych wad rozwojowych. Dotyczy to głównie zakażenia przed ciążą i w jej pierwszym trymestrze. Toksoplazmoza jest bardzo niebezpieczna dla kobiet w ciąży, ponieważ tachyzoity – inwazyjne formy pasożyta – mają zdolność przenikania przez łożysko.

• Zakażenie w I trymestrze ciąży – samoistne poronienie lub obumarcie płodu.
• Zakażenie w II trymestrze ciąży – wady rozwojowe płodu: epilepsja, wodogłowie, zwapnienie śródmózgowe, anatomiczne uszkodzenie wzroku i słuchu, porażenie mózgowe.
• Zakażenie w III trymestrze ciąży – uszkodzenie podwzgórza i przysadki mózgowej, które mogą prowadzić do przedwczesnego porodu, żółtaczki, zapalenia mięśnia sercowego, zapalenia opon mózgowych i skazy krwotocznej.

Wyróżnia się dwa podstawowe typy toksoplazmozy: toksoplazmozę nabytą (pierwotną) i toksoplazmozę wrodzoną. Pierwsza z nich występuje wyłącznie u osób z w pełni rozwiniętym systemem odpornościowym. Zazwyczaj przebiega ona zupełnie bezobjawowo lub ze skąpymi objawami grypopodobnymi. Ciężki przebieg toksoplazmozy nabytej występuje u pacjentów z zespołem upośledzonej odporności (AIDS). Z kolei toksoplazmoza wrodzona występuje u noworodków, które zakażane są za pośrednictwem krwiobiegu w trakcie życia płodowego. Przy czym warto pamiętać, że toksoplazmoza wrodzona może wystąpić tylko podczas jednej ciąży. Wewnątrzmaciczne zakażenie toksoplazmozą może mieć poważne konsekwencje dla dziecka – często skutkuje ono wadami rozwojowymi, które nieuchronnie prowadzą do upośledzenia umysłowego.

Toksoplazmoza jest chorobą pasożytniczą, która może charakteryzować się zróżnicowanym przebiegiem – niekiedy może nawet nie dawać żadnych objawów, co znacznie utrudnia jej rozpoznanie. Z tego powodu kobiety, które mają koty, przed planowaną ciążą powinny wykonać badanie na obecność pasożyta, wywołującego toksoplazmozę. Wówczas, gdy choroba ta ma przebieg objawowy, najczęściej towarzyszy jej:

• Podwyższona temperatura ciała.
• Powiększone węzły chłonne.
• Bóle mięśniowo-stawowe.
• Wysypka.
• Nadmierna podatność na powstawanie siniaków.
• Anemia.

Inne, mniej charakterystyczne, objawy toksoplazmozy to:

• Atak padaczki.
• Tymczasowa lub stała ślepota.
• Upośledzenie umysłowe (występuje przy toksoplazmozie wrodzonej).

Podstawowym badaniem diagnostycznym przy podejrzeniu toksoplazmozy jest badanie serologiczne, które polega na oznaczeniu przeciwciał przeciw T. gondii w klasie IgG i IgM. Przy czym warto podkreślić, że przeciwdziała IgG przeciwko toksoplazmozie wytwarzają się po 14 dniach od zakażenia, a maksymalne stężenie osiągają w 6-8 tygodniu przebiegu choroby. Interpretacja badań na toksoplazmozę:

• Wynik ujemny IgG i IgM – brak zakażenia pasożytem wywołującym toksoplazmozę.
• Wynik ujemny IgG i wynik wątpliwy IgM – wczesne stadium zakażenia toksoplazmozą lub fałszywie ujemny wynik IgG.
• Wynik ujemny IgG i wynik dodatni IgM – ostre zakażenie toksoplazmozą lub fałszywie ujemny wynik IgG. Badanie należy powtórzyć.
• Wynik wątpliwy IgG i wynik ujemny IgM – badanie należy powtórzyć.
• Wynik wątpliwy IgG i wynik dodatni IgM – ostre zakażenie toksoplazmozą. Badanie należy powtórzyć używając nowych próbek.
• Wynik dodatni IgG i wynik wątpliwy IgM – długotrwałe zakażenie toksoplazmozą. Badanie należy powtórzyć.
• Wynik dodatni IgG i wynik dodatni IgM – toksoplazmoza nabyta w ciągu ostatnich 12 miesięcy.

Podstawowym wskazaniem do natychmiastowego podjęcia leczenia toksoplazmozy jest: ciąża i osłabiony system odpornościowy m.in. u nosicieli wirusa HIV i osób chorujących na AIDS. Oprócz tego leczenie toksoplazmozy jest konieczne w przypadku toksoplazmozy u noworodków (wrodzonej postaci choroby).

Kobiety w ciąży z podejrzeniem toksoplazmozy powinny zażywać pirymetaminy i sulfadiazyny, których głównym celem jest minimalizowanie ryzyka wystąpienia wad rozwojowych u płodu. Przy czym leki te można przyjmować bezpiecznie w II trymestrze ciąży. W przypadku wcześniejszego zakażenia pasożytem powodującym toksoplazmozę, dopuszczalne jest stosowanie sulfadiazyny. Jej podstawowym celem jest zapobieganie transmisji pasożyta z matki na dziecko. Obecnie trwają poszukiwania leków bezpiecznych dla kobiet w ciąży – duże nadzieje na przyszłość budzi atowakwon i azytromycyna.

Źródła:

1. Włodarczyk A., Lass A., Witkowski J., Toksoplazmoza – fakty i mity. Forum Medycyny Rodzinnej 2013;7: 155-164.
2. Dzbeński T., Zasady diagnostyki laboratoryjnej toksoplazmozy. W: Toksoplazmoza, Milewska-Bobula B. (red.). Warszawa 1999: 31–39
3. Niezgoda A., Dobrzańska A., Toksoplazmoza wrodzona – rozpoznawanie i leczenie. Przewodnik Lekarza. 2008;2: 44-50.