Sepsa to stan zagrażający życiu. Czy można ją wyleczyć? Poznaj główne przyczyny, objawy i metody leczenia posocznicy. Jak rozpoznać sepsę?

Sepsa, nazywana również posocznicą i endotoksemią (w nomenklaturze medycznej), nie jest autonomiczną jednostką chorobową, a reakcją organizmu na zakażenie. Niegdyś sepsa była utożsamiana z bakteriemią (zakażeniem krwi bakteriami). Posocznica występuje zarówno w warunkach szpitalnych (najczęściej jest to sepsa po operacji), jak i pozaszpitalnych.

Bezpośrednią przyczyną sepsy – uogólnionej reakcji organizmu – jest zakażenie drobnoustrojami, najczęściej bakteriami, a stosunkowo rzadko: wirusami, grzybami i pasożytami. Sepsa powstaje na skutek negatywnego oddziaływania drobnoustrojów na organizm człowieka. Większość bakterii unicestwianych jest przez nasz system immunologiczny (odpornościowy).

Przy czym niekiedy bakterie rozbijają się na mniejsze organizmy komórkowe, które przedostają się do krwiobiegu. W patogenezie sepsy biorą udział m.in. takie składniki bakterii jak: tlenek azotu (II), kwas lipotejchojowy, peptydoglikany, flagellina, mannan, lipoproteiny, egzotoksyny paciorkowcowe i gronkowcowe.

Posocznica nieuchronnie prowadzi do zaburzeń narządowych, w tym m.in. do:

• zwolnienia akcji serca,
• zaburzenia czynności wątroby,
• ostrej niewydolności nerek,
• zaburzeń metabolicznych,
• dysfunkcji układu pokarmowego.

Bezpośrednią przyczyną sepsy jest zakażenie drobnoustrojami, w tym najczęściej bakteriami, które odpowiadają za ok. 80 proc. notowanych przypadków posocznicy. Sepsa stanowiła i wciąż stanowi poważny problem na oddziałach intensywnej terapii. Do najczęstszych bakterii wywołujących posocznicę zalicza się: bakterie Gram-ujemne (pałeczkę okrężnicy, pałeczkę grypy, Pseudomonas aeruginosa, Klebsiella pneumoniae) i bakterie Gram-dodatnie (głównie: paciorkowce). Najgroźniejsze są przy tym antybiotykooporne szczepy, czyli tzw. superbakterie.

Zobacz: Wynaleziono najsilniejszy antybiotyk. Lek nowej klasy nie wywołuje antybiotykooporności u bakterii

Wśród pośrednich przyczyn sepsy można wymienić:

• zabiegi chirurgiczne – sepsa po operacji jest stosunkowo częsta,
• urazy powypadkowe (zwłaszcza z otwartą raną),
• cewnikowanie za pośrednictwem zanieczyszczonych cewników dożylnych,
• choroby autoimmunologiczne (w tym m.in. AIDS),
• osłabienie organizmu wywołane chorobami nowotworowymi (m.in. białaczką),
• zaawansowane stadium odleżyn,
• wszczepienie protez,
• mechaniczną wentylację płuc.

Duży wpływ na szerzenie się zakażeń bakteryjnych, które odpowiadają m.in. za sepsę, ma styl życia, który przejawia się częstym przebywaniem w zatłoczonych miejscach (klubach muzycznych, komunikacji publicznej). Oprócz tego zakażeniom bakteryjnym sprzyjają: głębokie pocałunki z różnymi partnerami, nadmierne narażenie na sytuacje stresogenne, a także znaczny i częsty wysiłek fizyczny.

Sepsa charakteryzuje się stosunkowo dużą śmiertelnością, co związane jest z późnym postawieniem diagnozy. Jedną z przyczyn takiego stanu są nieswoiste początkowe objawy sepsy, w tym gorączka, ból głowy i ogólne osłabienie organizmu. Po upływie kilkunastu godzin przeradzają się one we wstrząs septyczny.

Główne objawy sepsy to:

• temperatura ciała powyżej 39°C lub poniżej 36°C,
• czynność serca powyżej 90. urzeczeń na minutę (tachykardia),
• przyśpieszony oddech,
• zaburzenia świadomości,
• zespół ostrej niewydolności oddechowej,
• ostre zapalenie trzustki,
• liczba leukocytów we krwi poniżej 4000 komórek na mm³,
• wymioty,
• sztywność karku,
• skąpomocz,
• zaburzenia krzepliwości krwi.

Dodatkowo w przypadku sepsy u niemowląt mogą wystąpić:

• brak apetytu,
• rozpaczliwy płacz,
• wyraźne odgięcie głowy do tyłu,
• wybroczyny na skórze, które wywoływane są zaburzeniami układu krzepnięcia krwi.

W przypadku sepsy u dzieci i osób starszych mogą pojawić się także:

• światłowstręt,
• nadmierna senność,
• drgawki,
• bóle mięśni.

Leczenie sepsy jest sporym wyzwaniem terapeutycznym dla współczesnej medycyny i dotąd wiele przypadków klinicznych posocznicy kończy się zgonem pacjenta. Kluczową rolę w skutecznym leczeniu sepsy odgrywa rozpoznanie – im wcześniejsza diagnoza, tym lepsze rokowania dla pacjentów.

Podstawą w leczeniu sepsy jest odpowiednio ukierunkowana antybiotykoterapia – chorym zazwyczaj podaje się antybiotyk o szerokim spectrum działania bakteriobójczego, a po uzyskaniu wyniku z antybiogramu wdraża się antybiotykoterapię celowaną. Ponadto po rozpoznaniu sepsy pacjent kierowany jest na oddział intensywnej terapii. Dodatkowo w przypadku zdiagnozowania wstrząsu septycznego, który stanowi kolejne stadium fazy stanu zapalnego, pacjentowi podaje się leki inotropowe, które zwiększają siłę skurczu mięśnia sercowego.

Przełomem w leczeniu sepsy może być podanie pacjentom antysurowicy polikolonialnej. Jak wykazują badanie surowica ta obniża śmiertelność wśród pacjentów, u których za sepsę odpowiadają bakterie Gram-ujemne. Jednakże ze względu na niedostateczną liczbę badań metoda ta spotyka się ze sporym sceptycyzmem ze strony lekarzy. Duże nadzieje budzi także stosowanie IL-10 i IL-13, których działanie ma polegać na obniżeniu wytwarzania cytokin.