Polip w macicy – objawy, diagnostyka i leczenie. Co to są polipy, jak i dlaczego powstają polipy w macicy?

Polip w macicy to zmiana, która rozwija się bez względu na wiek – może dotyczyć kobiet w wieku rozrodczym i okołomenopauzalnym, jak i w okresie pomenopauzalnym. Ze względu na obszar występowania, tego typu zmiany można podzielić na:

• polipy szyjkowe, czyli endocerwikalne – rozwijają się w kanale szyjki macicy
• polipy endometrialne, występujące w jamie macicy.

Polip w macicy to wyrośle, powstające w wyniku zaburzenia rozrostowego błony śluzowej macicy lub szyjki macicy. Ze względu na obszar występowania, tego typu zmiany to najczęściej uszypułowane – posiadające „nózki” twory o owalnym kształcie. Wpuklają się do światła jamy macicy lub do kanału szyjki macicy. Polip macicy może osiągać średnicę 5 mm, jednak w niektórych przypadkach, wyrośle osiąga większy rozmiar, sięgający nawet 30 mm.

Polip endometrialny rozwija się w wyniku nadmiaru estrogenów, które doprowadzają do rozrostu tkanki gruczołowej endometrium (błony śluzowej macicy). Jeżeli chodzi o polipy szyjkowe, przyczyny ich występowania nie zostały do końca poznane. Niektórzy specjaliści są zdania, że tak jak w przypadku polipów trzonu macicy (czyli endometrialnych), do ich rozwoju przyczynia się nadmiar estrogenów. Inne teorie wskazują na wpływ stanu zapalnego.

Oba rodzaje polipów mogą utrudnić zajście w ciążę, mogą też przyczynić się do poronienia. Tego typu zmiany zwiększają ryzyko rozwoju stanu zapalnego błony śluzowej macicy, co zaburza proces zagnieżdżania zarodka.

Polip w macicy, w początkowej fazie rozwoju, nie daje żadnych objawów. Wraz z rozrostem zmiany, u pojawiają się krwawienia maciczne. Do głównych symptomów polipów szyjkowych należy zaliczyć:

• krwawienia międzymiesiączkowe i plamienia okołomiesiączkowe,
• krwawienia kontaktowe, będące następstwem podrażnienia zmiany – pojawiające się po stosunku lub po badaniu ginekologicznym,
• obfite i przedłużające się miesiączki.
• bóle w obszarze podbrzusza,
• częste stany zapalne dróg rodnych.

Polipy endometrialne, także objawiają się nieprawidłowym krwawieniem macicznym. W rzadkich przypadkach (gdy zmiana występuje przy ujściu szyjki macicy), może pojawić się krwawienie kontaktowe. Bóle podbrzusza występują częściej niż w przypadku polipów szyjkowych. Dotyczy to przede wszystkim sytuacji, w których zmiana utrudnia wypływ krwi miesięcznej. Mogą pojawić się upławy (krwiste lub ropne), może też dojść do wystąpienia zakażenia dróg rodnych.

Polip w macicy często wykrywany jest przypadkowo, podczas rutynowego badania ginekologicznego (dotyczy to przede wszystkim polipów szyjki macicy lub dużych polipów endometrialnych, umiejscowionych blisko ujścia szyjki macicy). Polipy macicy często są też diagnozowane podczas ustalania przyczyny nieprawidłowych krwawień lub trudności w zajściu w ciążę.

Warto przeczytać: Jak wykryć choroby endometrium – zapalenie, polip, przerost i rak błony śluzowej macicy

Ze względu na umiejscowienie, polip szyjki macicy jest widoczny we wziernikowaniu tego obszaru dróg rodnych. Innym badaniem, pomagającym w rozpoznaniu polipów szyjkowych, jest kolposkopia. Polega ono na oglądaniu dróg rodnych przy pomocy kolposkopu – specjalnego przyrządu optycznego. W trakcie badania wykonywana jest też cytologia wymazu z szyjki macicy.

Wziernikowanie pomoże też ujawnić polip endometrialny, jednak dotyczy to tylko tych przypadków, w których zmiana jest widoczna w ujściu zewnętrznym szyjki. W pozostałych przypadkach, polip trzonu macicy jest widoczny w obrazie USG transwaginalnego (uwidacznia także polipy szyjkowe). Należy jednak zaznaczyć, że niewielkie zmiany mogą być trudne do wykrycia. Duże znaczenia ma tu faza cyklu miesiączkowego, co ma związek z grubością błony śluzowej macicy. Najlepszy obraz daje badanie wykonane tuż po miesiączce, a w niektórych przypadkach – w połowie cyklu.

Jeżeli badanie USG nie pozwala na jednoznaczne rozpoznanie, przeprowadzana jest sonohisterografia. Badanie polega na wprowadzeniu cienkiego cewnika do macicy i wypełnieniu jamy płynem. Następnie, wykonywane jest badane USG. Badanie nie wywołuje bólu, jednak wiąże się z pewnym dyskomfortem.

Ostateczną metodą diagnozowania polipów endometrialnych, gdy pozostałe zawiodą lub w sytuacji ostatecznego potwierdzenia, jest histeroskopia. Badanie polega na wziernikowaniu macicy przy pomocy endoskopu. Pozwala to na precyzyjne określenie umiejscowienia i wielkości zmian. Jeżeli polip zostanie ujawniony, możliwe jest jego całkowite usunięcie. Usunięta zmiana podlega badaniu histopatologicznemu. Na podstawie uzyskanego wyniku, podejmowana jest decyzja o dalszym przebiegu leczenia.

Polip w macicy, na postawie wyniku badania histopatologicznego, może być zaliczony do jednego z sześciu typów. Prawidłowa klasyfikacja zmiany ma kluczowe znaczenie w postawieniu diagnozy i w doborze metody ewentualnego dalszego leczenia.

1. Polipy hiperplastyczne – należą do często występujących zmian. Mogą osiągać wielkość dochodzącą do kilku centymetrów. Ich cechą charakterystyczną jest obecność gruczołów rozrostowych z gęstym podścieliskiem i rozwiniętą siecią tętnic cienkościennych. Tego rodzaju naczynia są podatne na pękanie, co doprowadza do wystąpienia krwawienia. Obraz badania ujawnia owalny kształt zmiany i gładką powierzchnię, którą wyściela endometrium hiperplastyczne, atroficzne lub czynnościowe. Tego rodzaju polipy zwykle są uszypułowane (z „nóżkami”)
2. Polipy atroficzne – najczęściej dotyczą kobiet w okresie pomenopauzalnym. Ich strukturę tworzą atroficzne gruczoły torbielowate, wypełnione treścią śluzowatą. Charakteryzują się one włóknistym podścieliskiem i niewielkim nagromadzeniem naczyń krwionośnych. Obraz badania ujawnia obły kształt i uszypułowanie.
3. Polipy czynnościowe – są zbudowane z czynnościowej błony śluzowej i otacza je prawidłowe podścielisko. Obraz histeroskopowy ujawnia liczne otwarte ujścia gruczołów, nierówną powierzchnię o białym zabarwieniu i brak widocznych naczyń krwionośnych.
4. Polipy adenomyotyczne – są to zmiany o znacznych rozmiarach, składające się z elementów mięśni gładkich. Charakteryzują się obfitym unaczynieniem, w którym dominują tętnice cienkościenne, mogące pękać i powodować obfite krwotoki. W gruczołach można zaobserwować twarde podścielisko i cechy rozrostu. Charakterystyczna jest dla nich skłonność do pękania, co jest przyczyną silnego krwawienia. Z tego powodu, przeprowadzenie histeroskopii operacyjnej może okazać się niemożliwe.
   Tego rodzaju zmiana może też występować jako atopowy polipowaty gruczolakomięśniak. Tego rodzaju zmiany osiągają znaczne rozmiary i są przyczyną silnego krwawienia. W takim przypadku, jedyną dostępną metodą leczenia jest wyłyżeczkowanie jamy macicy. W ich przypadku, badanie histopatologiczne często ujawnia obecność komórek gruczolakoraka, który charakteryzuje się szybkim rozrostem. Najczęściej polipy atypowe dotyczą kobiet po 40. roku życia. Jeżeli przeprowadzone badanie ujawni onkologiczny charakter zmiany, konieczne będzie wdrożenie radykalnego leczenia operacyjnego.
5. Polipy cerwikalno-endometrialne – tego rodzaju polipy wywodzą z kanału szyjki macicy albo z ujścia wewnętrznego kanału szyjki macicy i z obszaru cieśni macicy. W ich budowie pojawiają się elementy gruczołów szyjkowych i endometrialnych. Charakteryzują się podścieliskiem z elementami włóknistymi i niezbyt obfitym unaczynieniem. Badanie ujawnia ich występowanie w cieśni i w kanale szyjki macicy.
6. Polipy atypowe – są to niewielkie zmiany, charakteryzujące się nieregularnym kształtem i nierówną powierzchnią, atypowym i urwanym przebiegiem naczyń krwionośnych, ogniskami martwicy i słabym uszypułowaniem. Najczęściej rozwijają się w rogach macicy, a wynik badania histopatologicznego często wskazuje na obecność komórek gruczolakoraka.

Polip w macicy najczęściej jest łagodnym rozrostem, który może być leczony hormonalnie. Taka metoda, dotyczy przede wszystkim leczenia bezobjawowych polipów szyjki macicy. Nie daje jednak 100 procentowej pewności wyleczenia.
W wielu przypadkach, lekarz podejmuje decyzję o chirurgicznym usunięciu zmiany.

Jeżeli badanie histopatologiczne nie ujawniło obecności komórek nowotworowych, dalsze leczenie nie jest konieczne. Jeżeli jednak polip wykazuje cechy onkologiczne (np. polip adenemyotyczny lub polip atypowy), konieczne jest wdrożenie radykalnego leczenia operacyjnego, które przewiduje usunięcie macicy (proste lub rozszerzone, realizowane metodą laparoskopową lub klasyczną.)

Usuwanie polipów endometrialnych jest realizowane na dwa sposoby – poprzez zabieg wyłyżeczkowania lub histeroskopii operacyjnej. W pierwszym przypadku, poprzez kanał szyjki macicy, wprowadzana jest łyżeczka ginekologiczna. Następnie lekarz skrobie ścianki macicy i wydobywa oddzielone tkanki. Taka metoda stwarza spore ryzyko skaleczenia ścian macicy. Znaczne jest też ryzyko nawrotu polipów.

Nowocześniejszą metodą jest histeroskopia operacyjna, w trakcie której zmiana usuwana jest pod kontrolą obrazu optycznego. Histeroskopia jest realizowana przy użyciu różnych technik. Wybór konkretnej metody jest podyktowany wielkością zmiany i tempem jej wzrostu, jak i wiekiem pacjentki.

Niewielki, bezobjawowy polip, może być usunięty cienkim histeroskopem, bez konieczności rozwierania kanału szyjki macicy. Polip jest obcinany za pomocą mikronożyczek, a następnie – usuwany z macicy. Jeżeli lekarz stwierdzi rozrost endometrium, może zapaść decyzja o wyłyżeczkowaniu jamy macicy.

Większe polipy, przed wydobyciem z jamy macicy, wymagają podzielenia na mniejsze fragmenty. W celu odcięcia i podzielenia zmiany, stosuje się pętlę elektrochirurgiczną. Nowocześniejszą alternatywą jest zastosowanie morcelatora histeroskopowego.
Tego typu narzędzie (zasilane pneumatycznie) składa się z cylindrycznych noży, umieszczonych w specjalnej tubie. Nóż usuwa zmianę, wykonując ruch rotacyjny i pulsacyjno-posuwisty. Usunięta tkanka jest zasysana do pojemnika.

Aby usunąć polip szyjki macicy, wykonywanym zabiegiem jest ablacja. Zabieg polega na odsłonięciu szyjki macicy za pomocą wziernika, a następnie – ukręceniu zmiany przy użyciu specjalnego narzędzia. W niektórych przypadkach, równocześnie przeprowadzana jest abrazja, czyli diagnostyczne łyżeczkowanie kanału szyjki macicy.

Zabieg wykonywany jest przy użyciu niewielkiej łyżeczki ginekologicznej, za pomocą której lekarz pobiera materiał do badania histopatologicznego. Diagnostyczne łyżeczkowanie najczęściej nie jest przeprowadzane u kobiet, które jeszcze nie rodziły, jeżeli wcześniej przeprowadzone badanie ultrasonograficzne nie wykazało żadnych zmian w endometrium.