Cytologia: czym jest, na czym polega, kiedy należy ją wykonać i jak się do niej przygotować?

Cytologia, czyli po prostu wymaz z szyjki macicy, jest jednym z podstawowych badań przesiewowych u kobiet. Pozwala ono przede wszystkim na wczesne wykrycie ewentualnych stanów przednowotworowych oraz nowotworowych szyjki macicy. Dzięki temu, można zatem określić, czy dana kobieta należy do grupy ryzyka zachorowania właśnie na raka szyjki macicy.

Badanie cytologiczne jest bezbolesne oraz całkowicie bezpieczne. Polega ono na pobraniu wymazu cytologicznego komórek z szyjki macicy, a następnie na dokonaniu ich oceny mikroskopowej. Rozmaz może zostać pobrany przez lekarza ginekologa lub przez położną.

Badanie cytologiczne jest przede wszystkim wykorzystywane w profilaktyce raka szyjki macicy. Dlatego też powinny je wykonywać wszystkie kobiety w wieku rozrodczym, w tym również nastolatki, które rozpoczęły już współżycie seksualne. Cytologię powinno się wykonywać raz w roku, chyba że została wykonana na podłożu płynnym, gdyż wówczas można poddać się następnemu badaniu po 2 latach. Kobiety po 30. roku życia, u których trzy kolejne wyniki cytologii były prawidłowe, mogą być badane co 2-3 lata.

Dzięki cytologii możliwe jest wykrycie wszelkich zmian o podłożu nowotworowym, a także zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). A zakażenie nim jest ściśle związane z powstawaniem raka szyjki macicy.

Oprócz tego badanie cytologiczne jest także wykonywane u kobiet, u których konieczne jest:

• Kontrolowanie rezultatów leczenia zachowawczego oraz operacyjnego nadżerki szyjki macicy.
• Zbadanie stanu nabłonka pochwy.
• Zweryfikowanie skuteczności przyjmowanych preparatów hormonalnych.
• Wskazanie terminu owulacji oraz trwania II fazy cyklu.
• Zdiagnozowanie chorób dróg rodnych, gdy u pacjentki pojawiają się ich objawy.
• Cytologia jest również wykonywana dwukrotnie u kobiet w ciąży, w I oraz III trymestrze.

Istnieje przekonanie, że badanie cytologiczne nie może zostać przeprowadzone u kobiet, które są dziewicami. Nie jest to jednak prawdą. Błona dziewicza ma kształt półksiężyca i nie zarasta wejścia do pochwy. Jeśli zatem zajdzie taka potrzeba, możliwe jest pobranie wymazu z tarczy i szyjki macicy. W takim przypadku lekarz korzysta po prostu z mniejszego wziernika.

W trakcie badania cytologicznego ginekolog lub położna umieszcza wziernik w pochwie, po czym pobiera komórki z tarczy oraz kanału szyjki macicy przy pomocy specjalnej szczoteczki. Następnie rozmaz jest nakładany na szkiełko cytologiczne i przekazywany do oceny mikroskopowej.

Badanie cytologiczne nie jest wykonywane w trakcie miesiączki. Aby wyniki były wiarygodne, nie powinno się pobierać rozmazu do 4 dni od ostatniego dnia miesiączki, ani na 4 dni przed przewidywanym rozpoczęciem krwawienia menstruacyjnego. Wielu lekarzy wskazuje, iż najlepszym czasem na wykonanie cytologii jest 10-18 dzień cyklu pacjentki.

Przed wizytą w gabinecie lekarskim nie powinno się także współżyć przez około 24-48 godzin. Od ostatniego badania ginekologicznego, takiego jak na przykład USG przez pochwowe, musi także minąć co najmniej 1 dzień. Natomiast na przynajmniej 4 dni przed badaniem nie powinno się stosować żadnych leków dopochwowych. Jeśli pacjentka podejrzewa u siebie infekcję intymną, cytologia powinna być zrobiona dopiero po jej wyleczeniu. Z uwagi na stan zapalny, wymaz z tarczy i szyjki macicy może nie nadawać się do oceny mikroskopowej.

Wyniki cytologii są podawane przy pomocy systemu Bethesda, zalecanego przez Polskie Towarzystwo Ginekologiczne. Zgodnie z jego założeniami, otrzymujemy zatem informacje o tym, czy wymaz zawiera materiał nadający się do oceny oraz ogólny wynik obrazu cytologicznego. Wynik może być zatem prawidłowy lub nieprawidłowy, ale pacjentka i lekarz dostają również szczegółowy opis ewentualnych zmian, który obejmuje m.in: rodzaj stwierdzonego zakażenia, zmiany w komórkach nabłonka oraz obecność nieprawidłowych komórek. Są to zatem bardzo ważne informacje, które pomagają lekarzowi w zaplanowaniu leczenia, gdy zajdzie taka potrzeba.

Wiele kobiet widząc, iż ich wynik badania cytologicznego jest nieprawidłowy, obawia się, iż oznacza to raka szyjki macicy. Nie musi tak jednak być, ponieważ wyniki cytologii zależą od bardzo wielu czynników i taka nieprawidłowość może być, chociażby świadectwem stanu zapalnego albo obecności drożdżaków. Musimy pamiętać, że nabłonek znajdujący się w szyjce macicy podlega ciągłym zmianom oraz najróżniejszym procesom naprawczym, a wiele z nich ustępuje samoistnie bez konieczności wdrażania leczenia. Niezależnie zatem od tego, czy otrzymamy prawidłowy, czy też nieprawidłowy wyniki badania cytologicznego, konieczne jest skonsultowanie go z ginekologiem. Tylko lekarz będzie bowiem w stanie prawidłowo zinterpretować taki wynik i zdecydować o tym, czy w konkretnej sytuacji konieczne jest podjęcie leczenia, a jeśli tak to w jaki sposób.

Cytologię możemy wykonać tak naprawdę w każdym gabinecie ginekologicznym. Jeśli zdecydujemy się na wizytę prywatną, za wykonanie badania zapłacimy zwykle od 35 do 50 złotych. Każda kobieta ubezpieczona w Narodowym Funduszu Zdrowia może skorzystać z bezpłatnych badań przesiewowych, wykonywanych w ramach Programu Profilaktyki Raka Szyjki Macicy. Jego najważniejszym założeniem jest zmniejszenie zachorowalności oraz umieralności kobiet w naszym kraju na tę chorobę, a także zwiększenie świadomości na temat raka szyjki macicy wśród Polek.

Bezpłatne badanie cytologiczne obejmuje kobiety zdrowe i nieodczuwające żadnych dolegliwości, pomiędzy 25 a 59 rokiem życia. Każda ubezpieczona kobieta w tym przedziale wiekowym, może zgłosić się na darmową cytologię co 3 lata. Natomiast pacjentki, które ukończyły już 59 lat, mają możliwość skorzystania z tego typu badania w ramach porady specjalistycznej.

Cytologia może uratować życie: