Orteza, czyli stabilizator ortopedyczny. Jak działa i jakie ma zalety? Kiedy stosuje się ortezę stawu skokowego, na kolano, nadgarstek?

Orteza, czyli ortopedyczna proteza, inaczej zwana też stabilizatorem, to aparat ortopedyczny zakładany na kończynę lub inną część ciała, którego zadaniem jest stabilizacja stawu albo danego odcinka. Usztywnia ona i odciąża chorą część narządu ruchu, ułatwia poruszanie się i uwalnia od bólu.

Orteza stosowana jest zamiast gipsu i może być zakładana przy urazach takich jak skręcenia stawów, zwichnięcia lub zerwania więzadeł. Utrzymuje staw w jednej pozycji i usztywnia dany odcinek ciała.

Orteza składa się z kilku warstw tkaniny, między którymi znajdują się powierzchnie wypełnione powietrzem (poduszki powietrzne), które dają efekt usztywniający. Ma przy tym miękkie brzegi chroniące przed otarciami i wykonana jest z materiałów przepuszczających powietrze, co zapobiega odparzeniom i otarciom skóry. Pozwala też utrzymać stałą temperaturę wokół stawu, co jest ważne w procesie leczenia.

Orteza jest lekka i można się w niej poruszać o wiele łatwiej niż przy założeniu tradycyjnego opatrunku gipsowego. Należy jednak, podobnie jak w przypadku gipsu, używać podczas noszenia stabilizatora kul, tak by nie przeciążać uszkodzonej kończyny. Odpowiednio dopasowana orteza pozwala również na komfortowy sen.

Ortezy mają różne rozmiary, zależnie od tego, w jakim miejscu są stosowane. Można też dobrać rozmiar odpowiedni dla danego pacjenta. Mogą być sztywne, półsztywne oraz elastyczne. Dzieli się je ze względu na miejsce zastosowania na:

• ortezy kręgosłupa,
• ortezy kończyn górnych,
• ortezy kończyn dolnych.

Ortezy kręgosłupa mogą stabilizować odcinek szyjny, odcinek piersiowy lub odcinek lędźwiowo-krzyżowy kręgosłupa. Stosuje się je również w leczeniu zwyrodnień odcinka szyjnego, bólach w odcinku lędźwiowym, a także w ciężkim przebiegu osteoporozy. Wśród stabilizatorów kręgosłupa występują:

• kołnierze ortopedyczne – stosuje się je przy podejrzeniu urazu kręgosłupa w odcinku szyjnym oraz w leczeniu schorzeń mięśni szyi i przy zmianach zwyrodnieniowych kręgosłupa szyjnego.
• korektory postawy – wykorzystywane w leczeniu urazów i schorzeń odcinka piersiowego kręgosłupa, takie jak prostotrzymacze i ósemkowe pasy obojczykowe. Te pierwsze stosuje się w przypadku osób, które się garbią oraz w przypadku kifozy. Pasy obojczykowe stosowane są przede wszystkim po ciężkich urazach stawu barkowo-obojczykowego.
• ortezy w odcinku lędźwiowym kręgosłupa – stosuje się je w leczeniu dolegliwości bólowych kręgosłupa lędźwiowego i po złamaniach trzonów kręgów, także tych spowodowanych osteoporozą.

Ortezy kończyn górnych to:

• ortezy stawu barkowego – które stabilizują ramię w pozycji anatomicznej. Stosowane są po operacjach stawu barkowego, w przypadku przeciążenia ścięgien i przy naciągnięciu więzadeł. Można je stosować profilaktycznie podczas wykonywania ciężkiej pracy fizycznej.
• stablilizatory stawu łokciowego i przedramienia – pozwalają na kontrolowanie i regulację kąta zgięcia oraz wyprostu stawu łokciowego. Mają też funkcję blokady kończyny przy wyproście. Stosuje się je w leczeniu dolegliwości bólowych przy zespole łokcia tenisisty i golfisty. Mogą być noszone profilaktycznie w celu ochrony przed urazami stawu łokciowego, na przykład przy grze w koszykówkę.
• ortezy dłoni stawu nadgarstka – wzmacniają nadgarstek. Są stosowane po kontuzjach oraz w zespole cieśni nadgarstka.

Ortezy kończyn dolnych to:

• ortezy stawu biodrowego i uda – unieruchamiają staw biodrowy i pomagają kontrolować jego ruch. Orteza tego typu stosowana jest po operacjach stawu biodrowego.
• ortezy stawu kolanowego – zakładane są przy kontuzjach i stanach zapalnych stawu kolanowego i podudzia. Mogą być też noszone profilaktycznie podczas uprawiania sportu.
• ortezy stawu skokowego – stosowane są po skręceniach i złamaniach stawu skokowego, po urazach ścięgna Achillesa oraz w leczeniu zmian zwyrodnieniowych w obrębie stawu skokowego. Mają też zastosowanie profilaktyczne.

Noszenie ortezy wskazane jest przy urazach i zmianach zwyrodnieniowych danego stawu lub kręgosłupa. Stosuje się je w przypadku skręcenia, złamania lub zwichnięcia, ale także do leczenia problemów reumatycznych, neurologicznych, jak również po zabiegach operacyjnych.

Orteza stabilizuje dany odcinek, unieruchamia i odciąża staw oraz mięśnie. Za jej pomocą można skorygować wadę postawy oraz przyspieszyć leczenie po zabiegach operacyjnych i w przypadku schorzeń neurologicznych.

Orteza jest alternatywą dla gipsu, jednak nie zawsze można ją zastosować zamiast tradycyjnego opatrunku. Przy poważniejszych złamaniach raczej stosowany jest klasyczny opatrunek gipsowy, który stabilniej unieruchamia kończynę lub dany odcinek ciała. Gips nie jest elastyczny, jak orteza i bardziej ogranicza ruchomość kończyny, co przy rozległych złamaniach jest konieczne do wyleczenia urazu.

Należy też pamiętać, że przy długotrwałym stosowaniu ortezy co jakiś czas wskazane jest jej zdejmowanie, aby uniknąć powstawania obrzęków, otarć i odparzeń. Jednak nie można tego robić na własną rękę, a jedynie pod ścisłym nadzorem i według zaleceń lekarza.

Przy lżejszych złamaniach oraz po operacjach orteza jest lepszym wyborem niż gips, ponieważ ułatwia poruszanie się. Niektóre rodzaje ortez są refundowane przez NFZ, jednak najczęściej należy za nią zapłacić z własnej kieszeni – refundowane są jedynie klasyczne opatrunki gipsowe.

Ortezy stabilizują dany odcinek ciała i odciążają chore miejsce, pozwalając na szybsze zagojenie się zmian i powrót do sprawności. Są doskonałą alternatywą dla gipsu szczególnie dla osób pracujących fizycznie lub uprawiających sport. Nie unieruchamiają zupełnie przykuwając pacjenta do łóżka czy zmuszając do pozostania w domu, ale umożliwiają częściowy powrót do codziennych zajęć.

Oczywiście nosząc ortezę nie można nadwyrężać uszkodzonego miejsca, ale orteza pozwala na swobodne poruszanie, co jest znacznie bardziej utrudnione w przypadku noszenia gipsu. Należy przy tym zaznaczyć, że po jej zdjęciu, podobnie jak w przypadku klasycznego opatrunku gipsowego, zalecana jest rehabilitacja przyspieszająca powrót do pełnej sprawności.

Zobacz: Blokada stawu kolanowego, czyli zastrzyk przeciwbólowy i przeciwzapalny, przyspiesza postęp zwyrodnienia.