Operacja kręgosłupa – nowoczesne metody o niskiej inwazyjności i wysokiej skuteczności leczenia bólu

Operacja kręgosłupa może okazać się jedyną skuteczną metodą leczenia w przypadku osób, u których wypuklina kręgosłupa, czyli wysunięcie dysku (krążka międzykręgowego), doprowadza do ucisku na korzenie nerwowe lub rdzeń kręgowy, przyczyniając się do odczuwania uporczywego bólu.

Metody zachowawcze, takie jak fizjoterapia i farmakoterapia, mogą okazać się nieskuteczne również w przypadku osób, u których wystąpiły powikłania osteoporozy lub u pacjentów ze zdiagnozowaną chorobą nowotworową.

Nowoczesne metody operacyjne charakteryzują się nie tylko wysoką skutecznością, ale i stosunkowo niewielkim ryzykiem wystąpienia poważnych powikłań.

Operacja kręgosłupa może być konieczna w sytuacji, gdy złamaniom spowodowanym przez osteoporozę towarzyszy nieznośny ból, którego nie uśmierzają inne metody leczenia. O wykonaniu tego zabiegu lekarz może zadecydować wtedy, gdy dolegliwości utrzymują się przez kilka tygodni. Opisywana metoda może być też zastosowana w leczeniu osób dotkniętych osteoporozą, u których już w przeszłości doszło do złamań trzonów kręgów. Zabieg ma też zastosowanie w chirurgicznym leczeniu przerzutów nowotworowych do kręgosłupa i w usuwaniu naczyniaków.

Kwalifikacja do operacji metodą cementowania następuje w wyniku interpretacji obrazu tomografii komputerowej. Przeprowadzenie zabiegu nie jest jednak możliwe, jeżeli u pacjenta doszło do uszkodzenia ściany tylnej trzonu kręgu.

Zabieg cementowania kręgosłupa nie może być również przeprowadzony, gdy złamanie jest świeże. Trzeba odczekać kilka dni, jednak nie należy zwlekać zbyt długo – jeżeli czas odczuwania przez chorego dolegliwości bólowych jest dłuższy niż 6 miesięcy, skuteczność leczenia chirurgicznego zwykle okazuje się mniejsza.

W ramach zabiegu wertebroplastyki złamany trzon kręgu zostaje wypełniony cementem kostnym. Procedura jest przeprowadzana pod kontrolą RTG i w znieczuleniu miejscowym. Zastosowanie znajduje też jednak neuroleptoanalgezja (NLA) – znieczulenie dożylne, które pozwala choremu zachować świadomość, bo w trakcie zabiegu konieczny jest kontakt między pacjentem a lekarzem.

W pierwszej kolejności lekarz wykonuje niewielkie nacięcie skóry, przez które do trzonu wprowadzana jest specjalna igła. Przez igłę do trzonu kręgu wprowadzany jest cement – na monitorze jest wtedy widoczna powiększająca się biała plama. Jednorazowo możliwe jest wypełnienie dwóch kręgów. Zabieg w obrębie jednego kręgu trwa około 30 min.

Pacjent wraca do domu jeszcze tego samego dnia. Postępowanie pozabiegowe przewiduje przyjmowanie przez kilka dni, antybiotyków a jeżeli zachodzi konieczność – również leków przeciwbólowych. Po ok. 2 tygodniach zdjęte zostają szwy.

Powrót do normalnej aktywności jest możliwy po upływie 3-4 tygodni od zabiegu, a powikłania zdarzają się niezbyt często. Jeżeli jednak dojdzie do nasilenia dolegliwości bólowych lub gdy pojawi się drętwienie rąk albo nóg, może to wskazywać na wyciek cementu kostnego. Gdy pacjent zaobserwuje u siebie takie objawy, powinien to niezwłocznie zgłosić lekarzowi, który w takiej sytuacji zleci wykonanie badań obrazowych – tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego.

Operacja kręgosłupa wdrażana w ramach leczenia dyskopatii lędźwiowej nie musi stwarzać znacznego ryzyka wystąpienia powikłań i znacznych dolegliwości pooperacyjnych, jeżeli przeprowadzony zostanie zabieg nukleoplastyki techniką coblation. Daje on możliwość rozbicia tkanki dysku, a co za tym idzie – zmniejszenia powodowanego przez nią ucisku na objęty stanem chorobowym korzeń nerwowy. W tej technice zastosowanie znajduje zastosowanie temperatury dwukrotnie niższej niż ta, która jest generowana w podobnym zabiegu realizowanym z zastosowaniem lasera.

Zabieg nukleoplastyki techniką coblation może być zastosowany w przypadku osób, u których ból w obszarze odcinka lędźwiowego kręgosłupa utrzymuje się dłużej niż 6 miesięcy, a pozostałe metody leczenia nie dały zadowalających rezultatów. Dolegliwości bólowe w obszarze pleców muszą charakteryzować się większym natężeniem niż ból nogi.

Wskazanie do przeprowadzenia operacji kręgosłupa tą techniką stanowi występowanie przepukliny zamkniętej (bez przerwania pierścienia włóknistego dysku), zmiany zwyrodnieniowe nie są zbyt mocno rozwinięte i nie występuje zwężenie światła kanału kręgowego czy obniżenie wysokości przestrzeni międzytrzonowej.

Jeżeli u chorego występuje przepuklina z przerwaniem pierścienia włóknistego, a fragment krążka wypadł do kanału kręgowego, nukleoplastyka techniką coblation nie może być przeprowadzona. W praktyce oznacza to, że do leczenia dyskopatii tą metodą nie kwalifikuje się większość osób w podeszłym wieku.

Nukleoplastyka techniką coblation pozwala na zmniejszenie objętości jądra miażdżystego o 1-20 proc., a dzięki temu obniżenie ciśnienia w dysku. W rezultacie wypuklina może się wycofać.

Tuż przed zabiegiem, choremu podawany jest dożylnie antybiotyk, środek uspokajający i znieczulający. Pozwala to na uśpienie pacjenta, jednak z zachowaniem świadomości w stopniu, który pozwoli mu reagować na ewentualne bodźce bólowe, wynikające z uszkodzenia nerwu. Wykonywane jest też znieczulenie miejscowe.

Zabieg wykonywany jest pod kontrolą RTG. W pierwszej kolejności lekarz wykonuje nakłucie krążka i podaje środek kontrastujący, co pozwala wykluczyć całkowite przerwanie pierścienia włóknistego. Następnie za pośrednictwem rurki do jądra miażdżystego wprowadzana jest elektroda. Na jej końcu wytworzony zostaje łuk plazmowy, który atomizuje cząsteczki dysku do postaci wody i dwutlenku węgla. Na końcu elektrody umieszczony jest ssak, który pozwala usunąć powstały materiał. Cały proces odbywa się w temperaturze około 40-50 stopni Celsjusza, co pozwala ograniczyć ryzyko uszkodzenia sąsiadujących tkanek i rozwoju powikłań.

Operacja kręgosłupa polegająca na przeprowadzeniu nukleoplastyki techniką coblation trwa około 40 min. Po kilku godzinach pacjent może wrócić do domu.

W pierwszych dniach po zabiegu mogą wystąpić u niego dolegliwości bólowe i uczucie silnego dyskomfortu w miejscu, w którym lekarz wykonał nakłucie kręgosłupa, które należy łagodzić za pomocą leków przeciwbólowych. Ulgę mogą przynieść też zimne okłady. Przez pierwsze dwa dni po zabiegu należy zadbać o wypoczynek. Przez 14 dni konieczne jest unikanie przyjmowania pozycji siedzącej dłużej niż przez 40 minut. Należy też unikać podnoszenia przedmiotów o wadze przekraczającej 1 kg.

Rehabilitacja rozpoczyna się w drugim tygodniu rekonwalescencji, przy czym zakres i częstotliwość ćwiczeń ustala lekarz. Proces gojenia trwa ok. 4-6 tygodni. Do możliwych powikłań po zabiegu, które zdarzają się dość rzadko, należy przejściowy zanik czucia w kończynie górnej lub dolnej oraz infekcja krążka międzykręgowego.

Operacja kręgosłupa metodą kyfoplastyki balonowej jest innowacyjnym zabiegiem stosowanym w przypadku złamań osteoporotycznych spowodowanych urazem mechanicznym lub występujących w przebiegu choroby nowotworowej. Wskazanie do przeprowadzenia zabiegu stanowi świeże złamanie trzonu kręgu, potwierdzone w obrazie rezonansu magnetycznego.

Kyfoplastyka balonowa może być wykonana w warunkach ambulatoryjnych lub szpitalnych. Pacjent jest znieczulany miejscowo w taki sam sposób, jak ma to miejsce w przypadku zabiegu wertebroplastyki. Zabieg przeprowadzany jest pod kontrolą RTG. Lekarz wykonuje niewielkie nacięcie, przez które z obu stron wprowadza do dysku specjalne balony. Następnie ich wnętrze zostaje wypełnione środkiem kontrastowym. Rozprężając się, balony w możliwie największym stopniu odtwarzają ściany trzonu kręgu, które uległy uszkodzeniu. Po opróżnieniu i usunięciu balonów przestrzeń zostaje wypełniona cementem kostnym, dzięki czemu odtworzona zostaje wysokość trzonu. W trakcie tężenia, temperatura substancji zostaje podniesiona do ok. 70 stopni Celsjusza. Jest to wartość, która doprowadza do zniszczenia zakończeń nerwowych występujących wewnątrz trzonu. Dzięki temu dolegliwości bólowe zostają zredukowane.

Po zakończonym zabiegu kyfoplastyki balonowej pacjent wraca do domu w ciągu 24 godzin po zabiegu. Szwy zdejmowane są po upływie ok. 2 tygodni. W 90 procent przypadków możliwe jest całkowite zlikwidowanie dolegliwości bólowych, natomiast u pozostałych 10 proc. pacjentów ich intensywność zostaje znacząco ograniczona. Możliwe są jednak powikłania, ponieważ po zabiegu dwukrotnie zwiększa się ryzyko złamania kręgów sąsiadujących.

Operacja kręgosłupa metodą mikrodiscektomii stosowana jest w leczeniu przepukliny kręgosłupa. Od wypukliny różni się tym, że w znacznym stopniu uciska na worek oponowy, który otacza rdzeń kręgowy, powodując znacznie dotkliwszy ból i sprawiając większe trudności w leczeniu.

Wskazania do przeprowadzenia zabiegu to m.in.:

• tzw. zespół ogona końskiego, czyli niedowład i zaburzenia funkcji zwieraczy,
• niedowład stopy,
• niedowład mięśnia czworogłowego,
• silne dolegliwości bólowe, które utrudniają normalne funkcjonowanie.

W ramach zabiegu mikrodiscektomii wykonywane jest ok. 3-centymetrowe nacięcie skóry, przez które lekarz usuwa fragment jądra miażdżystego, wykorzystując w tym celu mikroskop operacyjny i mikronarzędzia. Pacjent wraca do domu po około 3 dniach, przy czym chodzenie jest możliwe już następnego dnia po wykonanym zabiegu.

Istotną ulgę odczuwa aż 96 proc pacjentów poddanych operacji kręgosłupa tą metodą, a ryzyko wystąpienia powikłań jest niewielkie. Niektórzy chorzy uskarżają się na dolegliwości bólowe, niestabilność kręgosłupa (pomóc mogą wtedy odpowiednio dobrane ćwiczenia wzmacniające) oraz pojawiające się w pierwszej dobie po operacji i szybko ustępujące problemy z oddawaniem moczu. Do poważnych powikłań należą zapalenie krążka międzykręgowego, zapalenie trzonów, infekcja opon mózgowo-rdzeniowych i zator płuc.

Operacja kręgosłupa o minimalnym stopniu inwazyjności, stosowana w leczeniu dyskopatii (przepukliny) lędźwiowej, to dyskoliza ozonowa. Kwalifikacja do zabiegu następuje na podstawie obrazu uzyskanego w badaniu z wykorzystaniem rezonansu magnetycznego.

Wskazaniem do przeprowadzenia dyskolizy ozonowej jest ból w obszarze lędźwiowym, który utrzymuje się dłużej niż 4 tygodnie i nie może być usunięty metodami nieoperacyjnymi. Zabieg nie może być jednak wykonany w sytuacji, gdy doszło do wypadnięcia fragmentu jądra miażdżystego, u chorego wystąpiły zaawansowane zmiany zwyrodnieniowe lub zaobserwowano ucisk przepukliny dysku na część ruchową korzenia nerwowego.

Operacja kręgosłupa metodą dyskolizy ozonowej wykonywana jest w warunkach ambulatoryjnych pod kontrolą toru wizyjnego w tomografii komputerowej. Pacjent jest znieczulany miejscowo. Krążek międzykręgowy zostaje nakłuty przez skórę, następnie wstrzykiwana jest odpowiednio dobrana mieszanka gazów – ozonu i tlenu. Ich działanie doprowadza do zmniejszenia objętości dysku, zmniejsza się też jego uwypuklenie. Ryzyko wystąpienia powikłań jest minimalne – takie samo, jak w przypadku iniekcji domięśniowej. Całkowite ustąpienie dolegliwości bólowych, mrowienia i drętwienia kończyn obserwuje się u 70-80 proc. tak operowanych pacjentów.

Zabieg dyskolizy ozonowej trwa ok. 30 minut, a po 2 godzinach pacjent może wrócić do domu. Przez ok. 14 dni mogą utrzymywać się u niego niewielkie dolegliwości bólowe. Pełny efekt leczenia pojawia się po upływie ok. 2 miesięcy i może utrzymać się przez 36 miesięcy. Największą skuteczność operacji tą metodą obserwuje się u osób, które przestrzegają zaleceń leczenia rehabilitacyjnego i nie narażają kręgosłupa na nadmierne przeciążenia.

Operacja kręgosłupa wymaga od pacjenta odpowiedniego postępowania po powrocie do domu. Niezwykle istotne jest zachowanie higieny, jednak pierwszy prysznic można wziąć dopiero w czwartej dobie po operacji. Należy o utrzymanie opatrunki w czystości i suchości. Jeśli wokół rany pojawi się zaczerwienienie i pogrubienie skóry, konieczna jest konsultacja z lekarzem.

W pierwszych dniach po operacji, pacjent może odczuwać dolegliwości bólowe. Istotną ulgę mogą wtedy przynieść zimne okłady, które powodują obkurczenie naczyń krwionośne. W szybszym gojeniu rany pomagają natomiast okłady ciepłe.

Po operacji kręgosłupa ważne jest, by podczas leżenia nie obierać pozycji, które wymuszają zgięcie lub skręcenie kręgosłupa. Należy zadbać też o to, żeby nogi przez cały czas miały zapewnione podparcie.

Bez względu na to, czy wykonana został operacja kręgosłupa lędźwiowego czy szyjnego, po zakończeniu leczenia chirurgicznego konieczne jest postępowanie fizjoterapeutycznego. Właściwie dobrana rehabilitacja pozwala na szybsze odzyskanie sprawności i na długofalowe utrzymanie rezultatów zabiegu chirurgicznego. Zdarza się, że rehabilitacja musi być prowadzona pod okiem fizjoterapeuty, jednak wiele ćwiczeń można wykonywać samodzielnie w domu zgodnie z zaleceniami lekarza.

ZOBACZ: Innowacyjna operacja kręgosłupa w UDSK w Białymstoku.