Nie da się go powstrzymać, ale da się opóźnić. Co dzieje się z ciałem, gdy się starzejemy? Tak starzenie działa na organizm

Starzenie się to proces stawania się coraz starszym. W biologii odnosi się do tego, jak z biegiem czasu komórki w naszym ciele zużywają się lub ulegają uszkodzeniom. Nie działają już tak sprawnie jak kiedyś.

Widoczne oznaki starzenia się to m.in.:

• pomarszczona skóra,

• siwe lub białe włosy,

• ciemne plamy, zwane plamami starczymi, na dłoniach i twarzy.

Jednak starzenie się dotyczy każdej części ciała, także tych wewnętrznych, których nie widać z zewnątrz. Funkcjonowanie narządów i tkanek, sprawność fizyczna i zdolności umysłowe zmieniają się wraz z wiekiem.

Niektórzy naukowcy twierdzą, że starzenie się zaczyna się jeszcze przed narodzinami, gdy w łonie matki powstają pierwsze komórki embrionu. U dzieci i młodych ludzi uszkodzone lub obumierające komórki są zwykle szybko zastępowane. Jednak z wiekiem organizm potrzebuje coraz więcej czasu, by naprawić lub wymienić te dysfunkcyjne komórki. Tempo starzenia się i to, jak wpływa ono na ciało i mózg, może się znacznie różnić u różnych osób.

5 szybkich faktów o starzeniu się:

1. U niektórych mężczyzn z wiekiem brwi stają się dłuższe i bardziej krzaczaste. Starsi mężczyźni mogą też mieć długie włosy w uszach i nosie. Dzieje się tak, ponieważ niektóre hormony u mężczyzn wzrastają z wiekiem i stymulują nietypowy wzrost włosów.

2. Niektórzy ludzie to tzw. „superstarzejący się”, co oznacza, że ich mózgi starzeją się wolniej niż przeciętnie. Mózgi superstarzejących się osiemdziesięciolatków przypominają mózgi osób o kilka dekad młodszych.

3. Za najstarszą znaną osobę na świecie uznaje się Jeanne Calment, Francuzkę, która dożyła 122 lat i 164 dni. Jednak jest to kontrowersyjne, bo niektórzy uważają, że dokumenty dotyczące wieku Calment były sfałszowane.

4. Ludzie często kurczą się wraz z wiekiem. Między 30. a 70. rokiem życia normalne jest utracenie ok. 2,5–5 cm wzrostu.

5. Naukowcy wciąż nie są pewni, jak długo człowiek mógłby żyć w idealnych warunkach. Niektórzy twierdzą, że 150 lat to absolutna granica, inni sądzą, że może być jeszcze wyższa.

Wszystkie komórki organizmu w końcu rozpadają się i umierają. Z biegiem lat i dekad komórki dzielą się wolniej i stają się mniej wydajne. Błony komórkowe sztywnieją, co wpływa na przepływ składników odżywczych i tlenu oraz usuwanie dwutlenku węgla, produktu ubocznego. Uszkodzone części ciała goją się wolniej, a narządy nie działają już tak dobrze jak dawniej.

To, co nazywamy „starzeniem się”, jest w dużej mierze skutkiem uszkodzeń komórek i cząsteczek, takich jak DNA, w organizmie na przestrzeni lat.

Niektóre oznaki starzenia się mogą zmieniać nasz wygląd. Chrząstka, elastyczna tkanka nadająca kształt naszym uszom i nosom, z wiekiem mięknie i opada. To sprawia, że nosy i uszy starszych osób wydają się większe niż u młodszych. Masa mięśniowa i kostna spadają w starszym wieku, co zmniejsza siłę i wzrost.

W starzejącym się mózgu mielina — tłuszczowa substancja pokrywająca włókna nerwowe — ulega zużyciu. W efekcie komunikacja między komórkami nerwowymi, czyli neuronami, pogarsza się. Może to utrudniać starszym osobom przywoływanie wspomnień lub tworzenie nowych.

Bardzo rzadka choroba genetyczna zwana progerią sprawia, że ludzie starzeją się już w bardzo młodym wieku — często przed ukończeniem 2 lat. Mogą łysieć, mieć sztywne stawy lub pomarszczoną skórę. Choroba jest spowodowana mutacją genu. Na całym świecie co roku diagnozuje się ok. 400 dzieci z progerią.

Jedną z najbardziej widocznych zmian wraz z wiekiem jest stan skóry. Zmarszczki pojawiają się i pogłębiają, zwłaszcza wokół oczu, ust i na czole. Skóra staje się mniej elastyczna. Zaczyna opadać i tworzyć fałdy, szczególnie na twarzy, szyi i ramionach.

Starsza skóra jest bardziej sucha niż młoda. Nie jest już tak tłusta i zatrzymuje mniej wilgoci. Skóra właściwa, czyli środkowa warstwa skóry, staje się cieńsza. W skórze właściwej sieć włókien sprawia, że młoda skóra jest elastyczna, ale z czasem ta sieć się rozluźnia. Powierzchnia skóry nie jest już tak gładka jak dawniej, pojawiają się bruzdy i fałdy.

Oprócz starzenia się, niektóre nawyki mogą powodować wcześniejsze lub szybsze powstawanie zmarszczek. Na przykład zanieczyszczenia, papierosy i e-papierosy (zwane też vape'ami) zawierają toksyny, które odwadniają skórę i uszkadzają naczynia krwionośne dostarczające tlen do komórek skóry. To może prowadzić do zmarszczek i innych oznak starzenia się skóry.

Ekspozycja na słońce może również rozkładać białko zwane kolagenem w skórze i powodować zmarszczki, szczególnie u osób o jaśniejszej karnacji, które łatwo się opalają. Słońce emituje szkodliwe promieniowanie ultrafioletowe (UV), a gdy promienie UV powodują, że skóra starzeje się szybciej niż powinna, nazywa się to „fotostarzeniem”.

To normalne, że słuch i wzrok z wiekiem się pogarszają. Genetyka, choroby i czynniki środowiskowe mogą przyspieszać lub nasilać ten proces. Nagła lub znaczna utrata słuchu lub wzroku może być objawem poważniejszego problemu i powinna być skonsultowana z lekarzem.

Najczęstszym typem utraty słuchu związanej z wiekiem jest presbyacuzja (prez-buh-KYOO-suhs), czyli stopniowa utrata słuchu. Postępuje ona stopniowo w obu uszach i wynika z uszkodzenia ucha wewnętrznego, które zawiera ważne komórki słuchowe.

W ślimaku — wypełnionej płynem strukturze w uchu wewnętrznym — maleńkie włoski pomagają przewodzić dźwięk. Z czasem te włoski się zużywają. W końcu przestają się regenerować, co pogarsza słuch. Normalne zużycie błony bębenkowej lub małych kosteczek w uchu środkowym może pogorszyć słuch, zakłócając przepływ dźwięku do ślimaka. Woskowina uszna także staje się gęstsza z wiekiem, co może zablokować przewód słuchowy i utrudniać słyszenie.

Wzrok także pogarsza się z wiekiem. Oczy produkują mniej łez po 40. roku życia, z powodu zmian w gruczołach łzowych. Dodatkowo mięśnie nie obracają oka już tak sprawnie jak dawniej, co ogranicza widzenie peryferyjne (czyli to, co widzimy po bokach, a nie bezpośrednio przed sobą).

Poduszeczki tłuszczowe amortyzujące oczy zanikają, przez co oczy zapadają się w oczodoły. Źrenice, które rozszerzają się lub zwężają, by regulować ilość światła wpadającego do oka, reagują wolniej. Soczewka oka, która skupia światło, byśmy mogli widzieć wyraźnie, traci elastyczność. Może to powodować prezbiopię (prez-bee-OH-pee-uh), czyli trudności z widzeniem z bliska. Gdy białka w soczewce oka się rozkładają, soczewka żółknie i może stać się mętna — to tzw. zaćma.

Chociaż starzenie się trwa przez całe życie człowieka, jego tempo się zmienia. W pewnych momentach starzenie się wydaje się gwałtownie przyspieszać.

W 2019 roku naukowcy śledzili tempo starzenia się analizując, jak zmieniają się substancje we krwi ludzi wraz z wiekiem. Zebrali próbki krwi od 4200 osób w wieku od 18 do 95 lat, a następnie na podstawie białek krwi mapowali zmiany w starzejących się organizmach. Średnio starzenie się znacznie przyspieszało trzykrotnie: około 34., 60. i 78. roku życia.

Kilka lat później inny zespół naukowców śledził tempo starzenia się, analizując inne cząsteczki w ludzkim ciele. Badali też zmiany w ludzkim mikrobiomie — społeczności bakterii, grzybów i wirusów zamieszkujących nasze ciała. Ci badacze odkryli, że starzenie się „przyspiesza” dwukrotnie: około 44. i 60. roku życia. Uważa się, że te zmiany wpływają na ogólny stan zdrowia. W obu tych momentach cząsteczki powiązane z chorobami serca wykazywały znaczące zmiany. Gdy ludzie wchodzą w 60. rok życia, zmiany są jeszcze bardziej wyraźne. Około 60. roku życia układ odpornościowy zaczyna gwałtownie się pogarszać i staje się mniej skuteczny w walce z infekcjami i chorobami.

Inne badania wykazały, że około 60. roku życia ludzie tracą siłę i masę mięśniową. Naczynia krwionośne sztywnieją, a serce musi pracować ciężej, by pompować krew. Mięśnie serca się zmieniają, a serce nie bije już tak szybko podczas wysiłku. Zwiększa to ryzyko nadciśnienia, które może prowadzić do uszkodzeń i problemów zdrowotnych.

Wszystkie komórki się starzeją i umierają, a starzenia nie da się całkowicie powstrzymać ani odwrócić. Jednak niektóre aspekty starzenia się można spowolnić. Dla wielu osób pewne wybory stylu życia pomagają opóźnić lub zapobiec niektórym rodzajom uszkodzeń i chorób związanych z wiekiem.

Ćwiczenia aerobowe, takie jak bieganie czy pływanie, wiążą się ze zdrowszym starzeniem się. Ćwiczenia kilka razy w tygodniu mogą pomóc zapobiegać zawałom serca i udarom. Regularna aktywność fizyczna może także zapobiegać cukrzycy typu 2, czyli stanowi, w którym we krwi jest zbyt dużo cukru. Trening siłowy buduje masę mięśniową, zmniejsza kruchość i poprawia stabilność oraz równowagę, co może zapobiegać groźnym upadkom. Spożywanie wystarczającej ilości zdrowych produktów, takich jak warzywa, pełnoziarniste produkty i chude białka, wiąże się z lepszym zdrowiem i dłuższym życiem.

Niektórzy wierzą, że mogą „wyleczyć się” ze starości różnymi trikami, np. wstrzykując sobie krew młodych osób. Jednak nie ma na to naukowych dowodów. Osobno naukowcy badają cząsteczki, leki i szczepionki, które mogłyby pomóc spowolnić starzenie się lub odwrócić niektóre jego skutki. Jednak te pomysły są wciąż w fazie testów.

Źródło: Live Science from Future Media / Polska Press Grupa