Lipoedema, czyli obrzęk tłuszczowy – tajemnicza „choroba grubych nóg”. Poznaj przyczyny, objawy oraz leczenie obrzęku lipidowego

Lipoedema, nazywana inaczej obrzękiem tłuszczowym nóg jest rzadkim i bardzo bolesnym schorzeniem tkanki tłuszczowej, dotykającym głównie kobiety. Występuje u ok. 0,1 proc. populacji na świecie. Lipoedema często jest błędnie mylona z obrzękiem limfatycznym lub otyłością, ponieważ brakuje dostatecznych wskazówek mogących pomóc prawidłowo zdiagnozować ten problem.

Przyczyna nieproporcjonalnego rozmieszczania tłuszczu w organizmie nie jest do końca znana. Zaburzenie lipidowe zostało pierwszy raz opisane w 1940 r. jako „grube nogi z powodu odkładania się tkanki tłuszczowej w pośladkach i kończynach dolnych”. Sugeruje się, że istnieje możliwość dziedziczenia obrzęku tłuszczowego (lipidowego). Lipoedema często pojawia się po okresie dojrzewania, ale również w czasie zmian hormonalnych, jak ciąża, menopauza lub stosowanie terapii hormonami płciowymi. Dodatni wywiad rodzinny obrzęku tłuszczowego wykazuje 60 proc. chorych.

Sugeruje się, że wpływ na rozwój obrzęku tłuszczowego ma estrogen, który bezpośrednio oddziałuje na tkankę tłuszczową, jednak nie jest dokładnie znane jego stężenie, mogące powodować rozwój choroby.

Możliwą przyczyną powstawania obrzęku tłuszczowego jest również zwiększona adipogeneza (czyli proces tworzenia nowych komórek tłuszczowych), prowadząca do hipoksji (niedotlenienia tkanek organizmu), martwicy komórek tłuszczowych i wzrostu stężenia makrofagów, czyli komórek układu odpornościowego, odpowiedzialnych za niszczenie nieprawidłowych lub obumierających komórek.

Lipoedema charakteryzuje się nieproporcjonalnym rozkładem tkanki tłuszczowej w kończynach, znacznie częściej w nogach, niż w rękach. Obrzęk tłuszczowy może występować również tylko na ramionach, bez zajęcia kończyn dolnych, jednak jest to bardzo rzadkie.

Cechą charakterystyczną odróżniającą obrzęk limfatyczny od tłuszczowego jest to, że przy zamianach limfatycznych nie występuje symetria, przewlekły ból oraz siniaki, tak jak w przypadku lipoedemy.

Pacjenci z obrzękiem lipidowym często mają wysoki wskaźnik masy ciała (BMI), jednak ze względu na rozmieszczenie tkanki tłuszczowej sama dieta i ćwiczenia mają mały wpływ na utratę tkanki tłuszczowej nagromadzonej w kończynach. Charakterystyczne jest to, że wiele pacjentek ma normalny wygląd ciała powyżej talii, co wyraźnie zniekształca wygląd nóg.

Lipoedema jest postępującą chorobą i występuje w trzech stadiach, z czego trzeci może rozwinąć się dopiero po kilkudziesięciu latach. Poniżej przedstawiamy charakterystyczne objawy w poszczególnych stadiach choroby:

• pierwsze stadium – skóra gładka z jednorodnym wzrostem tkanki tłuszczowej pod skórą, ochłodzenie skóry na niektórych obszarach, spowodowane nierównomiernym unaczynieniem tkanek,
• drugie stadium – nieregularna powierzchnia skóry z guzowatymi zmianami widocznymi na skórze,
• trzecie stadium – występowanie guzków pod skórą z wyraźnym wzrostem obwodu kończyn, z wyczuwalną luźną tkanką podskórną oraz widoczna warstwa tłuszczu na wewnętrznej stornie ud i kolan.

Obrzęk lipidowy powoduje silny ból napięciowy, który nasila się przy dotyku lub pod wpływem nacisku. Często bolesność kończyn dolnych pojawia się również przy długim staniu lub siedzeniu w jednej pozycji.

Celem terapii w leczeniu lipoedemy jest przede wszystkim złagodzenie objawów bólowych, zmniejszenie odkładania się tkanki tłuszczowej, a tym samym zapobieganie wtórnym powikłaniom.

Ważne jest zastosowanie leczenia zachowawczego, polegającego na terapii obkurczającej ręcznym drenażem limfatycznym, który poprawia krążenie limfy w organizmie, co zmniejsza wielkość obrzęku. Ogromną rolę w leczeniu obrzęku tłuszczowego odgrywa mobilizacja pacjenta i wprowadzenie umiarkowanej aktywności fizycznej.

Tkliwość spowodowana odkładaniem się tkanki tłuszczowej sprawia, że terapia wysokouciskowa, czyli kompresjoterapia (noszenie specjalnych wyrobów medycznych jak np. rajstopy) może stanowić spore wyzwanie. Dwiema głównymi przyczynami nieprzestrzegania zaleceń kompresjoterapii jest silny dyskomfort oraz trudność w zakładaniu odzieży uciskowej na zniekształcone kończyny.

Dieta w przypadku lipoedemy niestety ma ograniczony wpływ na redukcję tkanki tłuszczowej nagromadzonej w kończynach dolnych, jednak w przypadku równoczesnego występowania dużej otyłości może poprawić stan ogólny organizmu.

Jednym z najbardziej skutecznych metod leczenia obrzęku tłuszczowego jest liposukcja, czyli odsysanie nadmiaru tkanki tłuszczowej. Obecnie jest to zabieg chirurgiczny obarczony niskim ryzykiem powikłań. Zabieg liposukcji wyraźnie zmniejsza ból, tkliwość oraz ogranicza powstawanie siniaków na kończynach. Ciekawostką jest, że podczas kilkunastu sesji liposukcji można odessać do 20 litrów płynnego tłuszczu, co znacząco poprawia komfort psychiczny i fizyczny pacjenta.

Ważne jest zatem prawidłowe zdiagnozowanie i wdrożenie odpowiedniego leczenia, aby poprawić zdrowie i komfort pacjenta.