Kim są incele i dlaczego mogą być niebezpieczni? Psycholog tłumaczy, jak przeciwdziałać samotności i mizoginii wśród chłopców i mężczyzn

„Incel” to termin, który pojawił się w 1997 roku i pochodzi od zbitki angielskich wyrazów involuntary celibacy – mimowolny celibat. Pierwotnie słowo to nie miało negatywnego wydźwięku. Kanadyjska studentka Alana stworzyła na swoim blogu przestrzeń, w której zbierały się osoby wszystkich płci i orientacji seksualnych. Tak powstał Alana’s Involuntary Celibacy Project, a zebrana wokół niego społeczność dzieliła się swoimi wrażeniami i doświadczeniami o swojej nieaktywności seksualnej.

Dziś termin ten mocno ewoluował i odnosi się do mężczyzn, którzy nie są w stanie nawiązać romantycznych ani seksualnych relacji, mimo ich pragnienia.

– Problem polega na tym, że „incel” nie jest jedynie jednostkowym zjawiskiem osobistym, ale grupą społeczną, która z czasem rozwinęła swoją specyficzną ideologię – mówi Sylwia M. Bartczak, psycholożka z Centrum Medycznego Enel-Med.

Zjawisko incelstwa stało się niebezpieczne – od 2014 roku doszło do przynajmniej kilku ataków określanych jako terrorystyczne, których dopuścili się incele. Zginęło ponad 60 osób, wiele zostało rannych.

Jak mówi psycholożka Sylwia M. Bartczak, współczesne incelstwo jest w dużej mierze produktem kultury internetowej. To właśnie Internet i manosfera pozwalają na łatwe formowanie się grup marginalnych o wspólnych cechach.

– Istnieją fora, grupy i strony internetowe, które gromadzą mężczyzn określających się jako „incel”, którzy dzielą się swoimi frustracjami, ale również rozwijają wspólną ideologię – tłumaczy ekspertka. – Dla wielu z nich problemem nie jest jedynie brak relacji, ale też poczucie, że zostali przez społeczeństwo „odrzuceni”.

Wspólną cechą inceli są nie tylko niepowodzenia w życiu osobistym, ale także zniekształcone postrzeganie ról płciowych, oczekiwań społecznych i nierówności w relacjach międzyludzkich.

– Warto zauważyć, że incelowie często łączą swoje trudności z relacjami z kobietami z szerszymi teoriami spiskowymi. W ich narracji to nie oni są odpowiedzialni za swoje porażki, ale zewnętrzne siły: kobiety, które rzekomo wybierają tylko „alfa samców”, a także system społeczny, który rzekomo faworyzuje atrakcyjnych i pewnych siebie mężczyzn, odrzucając resztę. W takim ujęciu niepowodzenia życiowe są traktowane niemal jako spisek – dodaje specjalistka.

Psycholożka ostrzega, że incelstwo staje się groźne, gdy przekształca się z osobistych doświadczeń w ideologię, która wzmacnia negatywne, szkodliwe przekonania o kobietach, społeczeństwie i relacjach międzyludzkich.

– Dla części inceli samotność nie jest tylko osobistym problemem, ale wynika z rzekomej „wojny” pomiędzy płciami. Zamiast próbować rozwiązywać swoje problemy w sposób zdrowy, wielu z nich szuka winnych swoich niepowodzeń i rozwija postawy mizoginistyczne, które mogą prowadzić do mowy nienawiści – tłumaczy.

Ekspertka zaznacza, że zjawisko to staje się szczególnie niebezpieczne, gdy w ekstremalnych przypadkach osoby identyfikujące się z tym ruchem decydują się na przemoc.

– Przykłady takich incydentów, jak morderstwa popełnione przez mężczyzn zafascynowanych ideologią incelów, pokazują, że izolacja, frustracja i negatywne emocje mogą przybrać formę tragicznych wydarzeń. Kultura nienawiści, którą czasami propagują niektóre fora incelowe, może prowadzić do katastrofalnych skutków – zarówno dla samych inceli, jak i dla społeczeństwa jako całości – mówi Sylwia M. Bartczak.

Wiele osób zastanawia się, dlaczego incele nie szukają pomocy psychologicznej lub społecznej, a rozwiązania szukają w grupach internetowych, które tylko potęgują ich frustrację. Dlaczego tak się dzieje?

– Odpowiedź leży w naturze ideologii incelów – osoby te czują się osamotnione, niezrozumiane i odrzucone przez społeczeństwo. W internecie znajdują grupy, które je akceptują, ale w zamian oferują im błędne odpowiedzi i nienawistne postawy – tłumaczy psycholożka. – Niestety, w takich środowiskach trudno jest zmienić perspektywę, bo zamiast szukać rozwiązania swoich problemów, incelowie utwierdzają się w przekonaniu, że to inni są winni ich nieszczęściom.

Wiedząc już, że incelstwo może być niebezpieczne, pojawia się pytanie, jak możemy zapobiec rozprzestrzenianiu się go.

– Pierwszym krokiem w walce z tym niebezpiecznym zjawiskiem jest szerzenie świadomości. Społeczeństwo powinno lepiej rozumieć przyczyny powstawania tego typu grup i zjawisk, aby skuteczniej reagować na nie w początkowych fazach – mówi Sylwia M. Bartczak.

Psycholożka wskazuje też na inne ważne czynniki:

• rozwijanie zdrowych modeli relacji międzyludzkich,

• promowanie równości płci,

• uczenie empatii i rozwiązywania konfliktów bez przemocy.

To właśnie prezentowanie alternatywnych, pozytywnych wzorców może pomóc osobom, które czują się osamotnione i zrozpaczone, a także zrozumieć, że ich problemy nie muszą prowadzić do radykalizacji.

– Incelstwo nie jest tylko zjawiskiem społecznym, ale również wyzwaniem dla psychologii, socjologii i edukacji. Jeśli nie będziemy się mu przyglądać, ryzykujemy, że ten problem będzie narastał, przynosząc poważne konsekwencje – alarmuje ekspertka. – Samotność i frustracja mogą zostać pokonane, ale tylko wtedy, gdy jako społeczeństwo zrozumiemy, że nie chodzi tu tylko o brak relacji miłosnych – chodzi o głęboką izolację emocjonalną i potrzeby, które powinny być zaspokojone w sposób zdrowy i wspierający – dodaje.