Jak wyciągnąć kleszcza w bezpieczny sposób? Czy kleszcz zawsze zaraża chorobami i jakie są ich objawy? Tego nie rób, by usunąć kleszcza

Kleszcze najczęściej występują w zaroślach do wysokości ok. 1,5 metra. Chętnie wbijają się w najcieplejsze miejsca w ciele, czyli te, gdzie występuje najwięcej naczyń krwionośnych. U dorosłych szczególnie narażone na ugryzienia są pachwiny i zagłębienie stawu kolanowego oraz łokciowego, a u dzieci również skóra za uszami i szyja.

Kleszcze wbijają się w ciało za pomocą szczęki, która przypomina żądło. Ich ślina działa znieczulająco, przez co ugryzienie jest bezbolesne. Wbity kleszcz pożywia się przez ponad dwa tygodnie i w tym czasie może zainfekować ludzki organizm chorobami takimi jak m.in. odkleszczowe zapalenie mózgu, opon mózgowych, rdzenia kręgowego oraz borelioza. W Polsce tereny z największym odsetkiem zakażonych kleszczy to Mazury, Warmia, Podlasie.

Dopasowane spodnie, wysokie buty, kurtka z apaszką i nakrycie głowy wspomogą ochronę przed niemiłą niespodzianką, jaką jest kleszcz w skórze. Najlepiej, by wszystkie części garderoby były w jasnych barwach.

Pajęczaki te żerują od wiosny do jesieni, kiedy temperatura powietrza wynosi powyżej 7 stopni Celsjusza. Po każdym spacerze w lesie czy na łące zaleca się więc obejrzenie tych miejsc na ciele, które są narażone na wkłucie pasożyta.

Kleszcza należy wyciągnąć możliwie jak najszybciej! Badania naukowców z Instytutu Pasteura w Paryżu wykazały, że wbity kleszcz zaczyna przekazywać do organizmu żywiciela bakterie wywołujące boreliozę już po 12 godzinach od ugryzienia. Jednakże w Europie tylko 10 proc. tych pajęczaków to nosiciele groźnych patogenów.

Usuwanie kleszcza można powierzyć lekarzowi lub pielęgniarce, zwłaszcza jeśli nie jest się pewnym, czy uda się to zrobić we właściwy sposób. W przypadku samodzielnego wyciągania kleszcza należy użyć odpowiednich narzędzi i odpowiedniej techniki.

Przyrząd do wyciągania kleszczy można kupić w aptece. Są to szczypce, rozwidlony haczyk lub specjalna pętelka, którą zakłada się wokół pasożyta i zaciska zwolnieniem przycisku. Dobrym narzędziem do usunięcia kleszcza jest pęseta kosmetyczna, która znajduje się w niemal każdym domu.

By wyjąć kleszcza, chwyć go jak najbliżej skóry i pociągnij zgodnie z kierunkiem wbicia. Wyrwij kleszcza zdecydowanym, płynnym ruchem, nie szarpiąc go ani wykręcając. Następnie sprawdź, czy w skórze nie pozostał fragment pajęczaka.

Jeśli źle wyciągnięty kleszcz pozostawi w skórze szczęki lub głowę, może dojść do zakażenia i stanu zapalnego. Najczęściej jednak organizm samodzielnie wydala pozostałości po pajęczaku. Na skórze powstaje niewielka ciemna krostka, która po zagojeniu znika.

Jak usunąć kleszcza, jeśli zauważymy go będąc poza domem? Dobrym rozwiązaniem jest pompka do usuwania kleszczy, którą zawsze warto mieć przy sobie na wycieczkach w terenie. Przyrząd działa na zasadzie przyssawki, bezpiecznie wyrywając niechcianego lokatora. Wystarczy przyłożyć go do skóry i nacisnąć przycisk na ok. 2 minuty. Pompka do usuwania kleszczy może być używana wielokrotnie.

Następnie zdezynfekuj miejsce ukąszenia za pomocą płynu odkażającego lub spirytusu i obserwuj je przez kilka kolejnych dni. Wyciągniętego kleszcza spal w ogniu, ponieważ wyrzucony do śmieci lub spuszczony w toalecie może przetrwać. Jeśli wokół ranki zauważysz powiększający się rumień, koniecznie udaj się do lekarza, bo może to być pierwszy objaw boreliozy. Po wyjęciu kleszcza można oddać go do laboratorium na badania, które stwierdzą, czy był on nosicielem groźnych drobnoustrojów. Jednak nawet jeśli wynik będzie dodatni, nie oznacza to, iż jesteś zarażony.

Statystycznie tylko 4 kleszcze na 100 przekazują zarazki swojemu żywicielowi. Rumień nie zawsze występuje jako symptom boreliozy, dlatego trzeba być wyczulonym na inne niepokojące objawy po wyjęciu kleszcza, takie jak:

• osłabienie,
• gorączka,
• dreszcze,
• bóle i zawroty głowy,
• bóle mięśni.

Pamiętaj, że pierwsze oznaki chorób odkleszczowych mogą pojawić się dopiero po trzech tygodniach od ukąszenia.

Jak wyciągnąć kleszcza psu lub kotu? Proces ten powinien przebiegać tak samo, jak usuwanie kleszcza u człowieka. Jeżeli twój pupil jest strachliwy lub niespokojny, warto powierzyć to zadanie weterynarzowi.

Domowe sposoby usuwania kleszczy mogą mieć niebezpieczne konsekwencje. Niedopuszczalne jest usuwanie kleszcza przez smarowanie go jakimikolwiek substancjami. Pokrycie pajęczaka masłem, alkoholem czy wazeliną sprawi, że wprost do rany zwróci on treść żołądkową, a razem z nią przekaże bakterie i wirusy, których jest nosicielem.

Z tego samego powodu kleszcz w skórze nie może być ściskany ani chwytany za wypełniony odwłok. Podobnie skończy się przypalanie go zapalniczką, próby wyciskania albo wydrapywania ze skóry. Niepotrzebne jest też wykręcanie go, gdyż kleszcz na ciele wbija się pionowo, więc musi zostać wyciągnięty takim samym kątem. Co zrobić po wyciągnięciu kleszcza? Najlepiej wrzucić go do ognia. Kleszcza nie wolno rozgniatać, aby nie rozprzestrzeniać zarazków.

Kleszcze są rezerwuarem patogenów niebezpiecznych dla ludzi i zwierząt, które też mogą zarażać. Najpowszechniej występująca bakteria Borrelia, która wywołuje boreliozę, bytuje w jelitach pajęczaków, dlatego jej przekazanie do organizmu żywiciela nie jest natychmiastowe. Mimo iż prawdopodobieństwo zachorowania po ukąszeniu kleszcza jest niewielkie, Państwowy Instytut Higieny podaje, że w 2017 roku odnotowano 21 200 przypadków boreliozy.

Początkowo schorzenie wywołuje objawy grypopodobne, dlatego jest mylone z innymi dolegliwościami. Łatwiej można zdiagnozować boreliozę na późniejszym etapie, kiedy pojawiają się typowe dla niej symptomy, takie jak porażenie nerwu trójdzielnego twarzy, bóle mięśnia sercowego i zapalenie stawów (najczęściej stawu kolanowego).

Borelioza w początkowym stadium leczona jest antybiotykami. Maksymalny czas trwania antybiotykoterapii wynosi 30 dni.
Kleszczowe zapalenie mózgu jest chorobą wirusową atakującą układ nerwowy.

Najpoważniejszą chorobą odkleszczową jest zapalenie mózgu, opon mózgowo-rdzeniowych lub rdzenia kręgowego, które może prowadzić do śmierci. Wywołuje ją wirus kleszczowego zapalenie mózgu (KZM) – wirus TBEV. Kleszcz w ciele będący nosicielem tego wirusa przekazuje go żywicielowi w momencie wkłucia razem ze śliną.

Podobnie jak borelioza, KZM początkowo wywołuje objawy przypominające grypę. W drugim etapie prowadzi do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, w skrajnych przypadkach atakując głębokie struktury w mózgu. Może powodować zaburzenia świadomości i mowy, porażenia kończyn i trudności z oddychaniem. Ostra postać kleszczowego zapalenia mózgu u większości pacjentów wywołuje powikłania neurologiczne na całe życie.

Kleszczowe zapalenie mózgu jest ba szczęście wielokrotnie rzadsze niż borelioza, a przeważająca część zarażonych przechodzi je w sposób łagodny.

Obecnie nie istnieje lekarstwo na wirusy wywołujące TBEV – stosowana jest kuracja objawowa, obejmująca głównie podawanie leków przeciwgorączkowych i przeciwzapalnych. Przed chorobą można się jednak uchronić poprzez szczepienia, które są dostępne już od 1. roku życia. W Europie obszarem wysokiego ryzyka zarażenia TBEV są kraje bałtyckie. W Polsce podobnie jak w przypadku boreliozy najbardziej niebezpieczna jest północno-wschodnia część kraju.