Hemoglobina glikowana - badanie HbA1c, wskazania i interpretacja wyników

Hemoglobina glikowana to hemoglobina, która uległa procesowi glikacji - przyłączeniu reszt węglowodanowych. Taką postać hemoglobiny oznacza się jako HbA1C. Żeby lepiej zrozumieć, czym ona jest, warto wyjść od kilku informacji na temat samej hemoglobiny. To specyficzne białko odpowiada za nietrwałe wiązanie tlenu i transport pierwiastka w naczyniach krwionośnych. Dzięki hemoglobinie krew ma intensywny, czerwony odcień (budujący ją hem z centralną cząsteczką żelaza odpowiada za ten kolor). Cząsteczki hemoglobiny ulegają rozmaitym przekształceniom pod wpływem różnych procesów chemicznych zachodzących w organizmie.

Efektem jednego z tych przekształceń jest hemoglobina glikowana. Powstaje, gdy z cząsteczką hemoglobiny połączy się cząsteczka krążącej we krwi glukozy (cukru prostego). Związek jest trwały i nie rozpada się aż do momentu obumarcia czerwonej krwinki - czyli przez około 120 dni. Dzięki temu pomiar HbA1C pokazuje, ile glukozy połączyło się z hemoglobiną we krwi danego pacjenta w ciągu ostatnich trzech miesięcy. Badanie hemoglobiny glikowanej jest szczególnie cenne w procesie monitorowania przebiegu cukrzycy i efektów leczenia. Gdy podwyższona glikemia (zbyt wysoki cukier) utrzymuje się przez dłuższy czas, wzmaga się także intensywność procesu glikacji.

Hemoglobina glikowana to badanie zlecane szczególnie pacjentom cierpiącym na cukrzycę i już leczonym. Dzięki temu lekarz może zorientować się, czy zbyt wysoka glikemia w organizmie pacjenta utrzymuje się, czy wdrożone leczenie pozwoliło skutecznie i trwale ją obniżyć. Dla pacjentów cukrzycowych stabilność stanu zdrowia jest niezwykle ważna. Stała kontrola pozwala obniżyć ryzyko wystąpienia groźnych powikłań. Inne wskazania do zbadania HbA1C to:

• Świeże rozpoznanie cukrzycy.
• Monitorowanie stanu cukrzycy u kobiet ciężarnych.
• Niepokojące wahania stężenia glukozy we krwi widoczne w samodzielnych pomiarach pacjenta.
• Proces decydowania o włączeniu leczenia insuliną.

Osoby chore na cukrzycę powinny wykonywać to badanie przynajmniej raz w roku. Idealnie, jeśli wykonują je co trzy miesiące. Nie wchodzi ono za to w skład profilaktycznych badań wykonywanych u osób zdrowych i bez objawów hiperglikemii.

Hemoglobina glikowana to parametr, który oznacza się w laboratorium na podstawie pobranej od pacjenta próbki krwi. Badanie krwi HbA1C przebiega tak samo, jak każde rutynowe pobranie próbki. Pacjent powinien być na czczo przez ostatnie 8-10 godzin, a przed pobraniem odpocząć. Krew pobiera się z żyły łokciowej. Badanie trwa krótko, nie jest zbyt bolesne, na wynik oczekuje się około jednej doby. Cena badania wykonywanego prywatnie to 30 zł, można także wykonać je na NFZ, jeśli lekarz wypisze skierowanie. Badanie HbA1C można wykonać w każdym punkcie pobrań.

Hemoglobina glikowana powinna wynosić maksymalnie 7 proc. całkowitej hemoglobiny we krwi pacjenta. Takie same normy obowiązują zarówno pacjentów zdrowych, jak i chorujących na cukrzycę. Są też identyczne dla kobiet w ciąży. Nie istnieje dolna granica, a przekroczenie górnej oznacza, że w ciągu ostatnich 2-3 miesięcy stan hiperglikemii utrzymywał się dość często.
Czasem w toku leczenia wartość docelową HbA1C ustala się indywidualnie. Dotyczy to zwłaszcza osób z cukrzycą typu I, kobiet w ciąży, dzieci.

Hemoglobina glikowana jest badaniem tanim, a pacjent nie wymaga specjalnego przygotowania. Pozwala orientacyjnie stwierdzić, jak organizm radzi sobie z glukozą na przestrzeni czasu. Nie pozwala jednak zapoznać się z mechanizmem metabolizowania glukozy w krótkim czasie. Wynik jest też podatny na wpływ dość licznych czynników zakłócających.

Hemoglobina glikowana nie może być zbyt niska. Gdy jest za wysoka, wskazuje na niedostateczną kontrolę poziomu cukru we krwi pacjenta i zagrożenie dla jego zdrowia. Taki wynik należy skonsultować z lekarzem prowadzącym. Możliwe, że zaleci on zmianę leczenia (inne dawki leków lub inne preparaty). Czasem wysoka HbA1C wynika z niedostatecznego przestrzegania zaleceń przez pacjenta. Lekarz powinien jeszcze raz uświadomić go o skutkach źle kontrolowanej cukrzycy i utrzymującej się hiperglikemii, a następnie przypomnieć, jak należy dbać o zdrowie. Już nieznaczne zmniejszenie stężenia HbA1C w dużym stopniu zmniejsza ryzyko wystąpienia powikłań - retinopatii oraz nefropatii cukrzycowej.

Na wynik badania hemoglobiny glikowanej mogą mieć wpływ takie czynniki, jak pierwsza połowa ciąży, niedokrwistość hemolityczna (w obu przypadkach skraca się czas życia czerwonych krwinek), niedobór żelaza i witaminy B12, niewydolność nerek, przewlekły alkoholizm, leczenie salicylanami. Takie dane zbiera lekarz podczas wywiadu z chorym. Następnie bierze je pod uwagę podczas interpretacji wyników badań.

Światowy Dzień Cukrzycy. „Każdy z nas powinien wykonać kilka badań podstawowych”