FT4, czyli tyroksyna: rola w organizmie, normy, przebieg badania i interpretacja wyników

FT4 to laboratoryjny symbol hormonu wydzielanego przez tarczycę, jakim jest tyroksyna (T4), a właściwie jej aktywna biologicznie postać (FT4). Ma charakter wolny, co oznacza, że nie jest związana z białkami nośnikowymi. Uważana jest za najważniejszy hormon tarczycy. Wolna tyroksyna umożliwia przebieg procesu przemiany, a także wpływa na właściwe funkcjonowanie układu nerwowego – to jej najważniejsze zadania. Wpływ tyroksyny na organizm jest jednak znacznie szerszy. Lekarze określają ten hormon mianem "aktywności życiowej", ponieważ trafia do wszystkich żywych komórek w ludzkim ustroju. Tyroksyna współdziała wraz z trójjodotyroniną, którą zwykło się określać symbolem T3. Tarczyca kontrolowana jest przez jeszcze jeden ważny hormon wydzielany przez przysadkę mózgową, który pełni funkcję nadzorcy T4 i T3. Jest to tyreotropina (TSH), która steruje pracą tyroksyny i trójjodotyroniny. TSH umożliwia uwalnianie FT4i FT3. Właściwa praca gruczołu tarczowego zależna jest zatem od prawidłowego stężenia we krwi tych trzech hormonów. 

Oprócz umożliwiania przeprowadzania procesu przemiany materii i regulowania właściwego funkcjonowania układu nerwowego, tyroksyna odpowiada również za:

• przyswajanie glukozy z układu pokarmowego,
• rozdrabnianie tłuszczów,
• utlenianie w komórkach,
• płodność,
• pobudzanie rozwoju kostnego,
• regulowanie pracy mięśni.

Właściwe stężenie tego hormonu jest zatem bardzo ważne. Zaburzenie jego wydzielania może być przyczyną wielu dolegliwości. Warto zatem profilaktycznie kontrolować poziom FT4 we krwi, nawet jeżeli nie występują żadne objawy. 

Badanie hormonów tarczycy to sprawdzenie stężenia we krwi TSH, FT4 i FT3. Czynność tę zleca się, kiedy pacjent uskarża się na dolegliwości mogące świadczyć o wystąpieniu zaburzeń funkcjonowania tego gruczołu. Może to być podejrzenie nadczynności tarczycy, której objawami są:

• nienaturalne pocenie się mimo braku aktywności fizycznej,
• osłabienie siłowe i ciągłe odczuwanie zmęczenia,
• rozdrażnienie lub odczuwanie niepokoju,
• kłopoty z zaśnięciem,
• duża utrata wagi bez wyraźnego powodu. 

Lekarz może także zlecić badanie celem zdiagnozowania występowania niedoczynności tarczycy. Mogą o tym świadczyć: 

• zimna i wysuszona skóra,
• zanik apetytu,
• zmęczenie wywołujące uczucie senności,
• zaniżona aktywność fizyczna,
• częste zaparcia. 

Jako że gruczoł tarczowy ma duże znaczenie, jeśli chodzi o właściwą pracę układu nerwowego, badania hormonów tarczycy zleca się także w sytuacji, kiedy pacjent obserwuje objawy neurologiczne, którymi najczęściej są parestezje lub niekontrolowane ruchy kończyn. Nierzadko kłopoty z tarczycą objawiają się widocznymi zmianami fizycznymi. Kiedy pojawia się problem z niedoczynnością tarczycy, hormon TSH przestaje regulować właściwe funkcjonowanie gruczołu. Dochodzi wtedy do jego znacznego przerostu. Są to tzw. wole, czyli zgrubienia szyjne, które przypominają nieco opuchliznę. 

Badanie hormonów tarczycy przeprowadza się na czczo. Jest ono szybkie i polega na pobraniu surowicy krwi. W trakcie prac laboratoryjnych zostaje oznaczony poziom stężenia FT4, FT3 i TSH. Wyniki najczęściej można odebrać już po kilku godzinach.  Badanie może mieć także przebieg fizyczny. Endokrynolog sprawdza kształt gruczołu palcami. Ustalając jego wielkość, może oszacować, czy doszło do zmiany i można mówić o występowaniu wola. Bardziej zaawansowaną techniką jest wykonanie USG, które da jednoznaczny obraz problemu. 

Dysfunkcja tarczycy może być wywołana nie tylko jej nadczynnością lub niedoczynnością, ale również stanem zapalnym. Kiedy zachodzi takie podejrzenie, zlecane jest również badanie pod kątem występowania we krwi przeciwciał tarczycowych, czyli ATPO, ATG oraz ATRAB. Ich poziom również ustala się na podstawie oznaczenia w surowicy. W przypadku zapalenia wartość ATPO i ATG jest znacznie podwyższona. Dolegliwość ta ma charakter autoimmunologiczny. Zaletą badania jest fakt, że przebiega ono szybko i praktycznie bezboleśnie.

Ft4 powinno mieścić się w normie, która zawsze podana jest na wyniku badania – jej granice wynoszą 9,1-23,8 nmol/l. W przypadku odchylenia stężania w dół lub w górę, mamy do czynienia z zaburzeniem. FT4 niskie zazwyczaj idzie w parze z podwyższonym stężeniem TSH. Taka sytuacja świadczy o niedoczynności gruczołu. FT4 wysokie z kolei pojawia się, kiedy wynik badania również wskazuje TSH poniżej normy – to książkowy objaw nadczynności tarczycy.   

Wyniki wskazujące za niskie lub zbyt wysokie stężenie FT4, FT3 i TSH nie mogą zostać zbagatelizowane. Konieczne jest rozpoczęcie leczenia. Brak reakcji może prowadzić do poważnych konsekwencji, choremu może grozić osteoporoza, a nawet niewydolność serca. Główną metodą leczenia jest leczenie farmakologiczne. W przypadku niedoczynności jest to stałe podawanie hormonów w dawce dopasowanej do indywidualnych potrzeb, w zależności od stopnia niedoboru. W nadczynności stosuje się z kolei leki, które hamują wydzielanie hormonów. Istnieje także terapia jodem promieniotwórczym, która nieodwracalnie niszczy komórki gruczołu, powodując jego niedoczynność. W sytuacji, kiedy problemy tarczycowe wywołane są zmianami nowotworowymi lub na szyi pojawiły się wole, lekarz zleca zwykle wykonanie operacji. 

Choroba Hashimoto. Czym jest i na czym polega?