Gabriela Fedyk: Kortyzol nazywany jest „hormonem stresu”, ale pełni w organizmie znacznie więcej funkcji. Kiedy jego poziom zaczyna być dla nas zagrożeniem?
lek. Claude Mawa, specjalista medycyny rodzinnej Grupy LUX MED: Rzeczywiście, kortyzol potocznie określany jest mianem hormonu stresu, ponieważ wydzielany jest przez korę nadnerczy w sytuacjach stresowych i reguluje reakcję organizmu na stres. Nie możemy jednak zapominać, że odgrywa on znacznie szerszą rolę w funkcjonowaniu organizmu. Kortyzol to hormon steroidowy produkowany w warstwie pasmowatej kory nadnerczy, który pełni funkcje regulacyjne w wielu układach organizmu.
Gabriela Fedyk: Jakie objawy u pacjenta powinny skłonić lekarza rodzinnego do zlecenia badania poziomu kortyzolu? Czy stres to jedyny powód?
Oczywiście, stres nie jest jedynym powodem – a bardzo często nie jest w ogóle wskazaniem do zlecenia badania poziomu kortyzolu we krwi. Najczęściej badanie to zleca się w ramach diagnostyki endokrynologicznej, szczególnie gdy występują przewlekłe lub wieloukładowe objawy, brak reakcji na standardowe leczenie, bądź pojawiają się zmiany w wyglądzie ciała, typowe dla zaburzeń hormonalnych, jak np. zespół Cushinga czy choroba Addisona.
Gabriela Fedyk: Często słyszymy, że „jestem wypalony” albo „ciągle zmęczony” – czy to mogą być sygnały zaburzeń poziomu kortyzolu?
I tak, i nie. Takie objawy mogą mieć zarówno podłoże somatyczne, jak i psychogenne. Zawsze podkreślam, że diagnostyka w przypadku tak niespecyficznych dolegliwości jest trudna i czasochłonna – wymaga stopniowego wykluczania możliwych przyczyn. Mogą one mieć źródło w psychiatrii, hematologii, onkologii, endokrynologii – i każde z tych podejrzeń wymaga szczegółowego wywiadu oraz diagnostyki różnicowej.
Gabriela Fedyk: Jakie działania rzeczywiście pomagają obniżyć poziom kortyzolu, a jakie są tylko popularnymi mitami z internetu?
Zdrowie
Oczywiście wszystkie działania, które skutecznie redukują stres, wpływają też na obniżenie poziomu kortyzolu. Przykładowo są to: regularna aktywność fizyczna, zdrowa dieta z ograniczeniem cukrów pustych, odpowiednią ilość snu, techniki relaksacyjne, redukcja używek takich jak kofeina, alkohol czy palenie tytoniu, a także dobre relacje społeczne i wsparcie emocjonalne. Trzeba pamiętać, że dobowe wahania poziomu kortyzolu mieszczą się w granicach fizjologii i jeśli nie występują objawy sugerujące choroby endokrynologiczne lub somatyczne, a przyczyną jest wyłącznie stres, to samo oznaczanie kortyzolu nie ma istotnej wartości diagnostycznej.
Gabriela Fedyk: Do czego może prowadzić długotrwałe ignorowanie objawów związanych z nieprawidłowym poziomem kortyzolu? Co może się stać, jeśli nie zareagujemy na czas?
Długotrwałe ignorowanie objawów związanych z nieprawidłowym poziomem kortyzolu – zarówno zbyt wysokim (jak w zespole Cushinga), jak i zbyt niskim (jak w niedoczynności nadnerczy, np. chorobie Addisona), może prowadzić do wielu poważnych konsekwencji zdrowotnych. Wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie zaburzeń kortyzolu są kluczowe dla uniknięcia poważnych, długotrwałych konsekwencji zdrowotnych. Jeśli ktoś doświadcza objawów mogących świadczyć o problemach z kortyzolem, warto skonsultować się z lekarzem jak najszybciej. Im szybciej postawiona zostanie diagnoza, tym większe szanse na skuteczne i mało inwazyjne leczenie.
