Anty-TPO, czyli przeciwciała tarczycowe – kiedy należy wykonać badanie anty-TPO i jak je interpretować?

Anty-TPO (aTPO) to przeciwciała tarczycowe, wydzielane przeciwko enzymowi o nazwie peroksydaza tarczycowa (TPO). Peroksydaza tarczycowa występuje w pęcherzykach tarczycy i uczestniczy w wytwarzaniu hormonów T3 i T4 przez tarczycę. Osoby zdrowe nie mają we krwi przeciwciał aTPO, ponieważ ich obecność świadczy o występowaniu choroby zapalnej tarczycy.

Przeciwciała to białka układu odpornościowego (immunologicznego), produkowane w organizmie przeciwko tzw. antygenom (najczęściej bakteriom, wirusom), czyli związkom, które organizm uznaje za szkodliwe i zagrażające. Rolą przeciwciał jest połączenie się z antygenem, a następnie zniszczenie go, czyli ochrona organizmu przed zagrożeniem.

Przeciwciała przeciwtarczycowe to grupa wytwarzanych przez układ immunologiczny białek, których czynność obronna skierowana jest przeciwko komórkom tarczycy lub wydzielanym przez nią substancjom. Ich obecność we krwi oznacza, że z jakiegoś powodu czynność układu odpornościowego, zwróciła się przeciwko organizmowi gospodarza. W omawianym przypadku, organizm zaczął atakować komórki tarczycy).

Anty-TPO są produkowane przez organizm, przeciwko enzymowi (również wytwarzanemu przez organizm), dlatego mówi się o nich, jako o autoprzeciwciałach. Choroby, w których organizm człowieka, produkuje przeciwciała skierowane na niszczenie własnych komórek lub tkanek, nazywane są chorobami autoimmunologicznymi. Do chorób autoimmunologicznych tarczycy, którym towarzyszy obecność we krwi wysokich stężeń anty-TPO, zaliczamy:

• chorobę Hashimoto,
• chorobę Gravesa-Basedowa.

Badanie anty-TPO zlecane jest osobom, u których istnieje podejrzenie wystąpienia choroby autoimmunologicznej tarczycy. Jego celem jest potwierdzenie lub wykluczenie zapalenia tego narządu. Podstawowymi badaniami funkcjonowania tarczycy są badania następujących hormonów:

• TSH – hormon tyreotropowy produkowany przez przysadkę mózgową. Pobudza tarczycę do produkcji T3 i T4
• FT3 – trójjodotyronina, czyli aktywna metabolicznie forma T3,
• FT4 – tyroksyna, czyli aktywna metabolicznie forma T4.

Gdy wymienione parametry wykazują odchylenia od normy, czyli stężenia hormonów są zbyt niskie lub zbyt wysokie, lekarz powinien zlecić zbadanie stężenia aTPO i anty-TG we krwi. Nieprawidłowe stężenia we krwi wymienionych białek mogą, ale nie muszą, wynikać z zaburzeń pracy tarczycy spowodowanych chorobą autoimmunologiczną: Hashimoto lub chorobą Gravesa-Basedowa.

Nieprawidłowe wartości hormonów tarczycy i TSH, mogą wskazywać na niedoczynność lub nadczynność tarczycy.
Objawami niedoczynności tarczycy są:

• nagły, niezamierzony wzrost masy ciała – który nie wynika ze zmian w sposobie żywienia, ani zmianie ilości aktywności fizycznej,
• obniżenie apetytu,
• zaparcia,
• nadwrażliwość na zimno,
• sucha skóra,
• wole tarczycowe,
• uczucie spowolnienia i stałej senności,
• wypadanie włosów.

Objawy nadczynności tarczycy są odbiciem lustrzanym symptomów niedoczynności tego gruczołu:

• nagła utrata wagi, – która nie wynika ze zmian w żywieniu lub ilości aktywności fizycznej,
• nadmierne pocenie się,
• problemy ze snem (bezsenność),
• drżenie mięśni,
• przyspieszone bicie serca,
• niekiedy, charakterystyczny wytrzeszcz oczu.

Osoby, które zauważyły u siebie niepokojące objawy wskazujące na jedną z wymienionych chorób tarczycy, powinny udać się do endokrynologa i wykonać badania stężenia hormonów tarczycy, TSH oraz przeciwciał tarczycowych. Dodatkowym badaniem oceniającymi stan i wygląd tarczycy jest USG.

Autoimmunologiczne choroby często występują w grupach. Dlatego przeciwciała anty-TPO i anty-TG, które w wysokich stężeniach występują u osób z autoagresywnymi chorobami tarczycy, bada się profilaktycznie u osób z innymi chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak toczeń rumieniowaty, celiakia, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, stwardnienie rozsiane, czy reumatoidalne zapalenie stawów.

Badanie aTPO i anty-TG często stanowi lement diagnostyki niepłodności lub powtarzających się poronień u kobiet. Zaleca się je pacjentkom w pierwszym trymestrze ciąży, u których wcześniej występowały problemy z poziomem hormonów tarczycy lub aktualny poziom TSH nie jest prawidłowy.

Badanie anty-TPO należy wykonać też przed przyjmowaniem leków mogących zaburzać pracę tarczycy. Pozwala określić, czy pacjent może przyjmować dany lek, bez negatywnego wpływu na stan jego zdrowia. Do wspomnianych farmaceutyków zaliczają się lit, interferon, interleukiny.

Anty-TPO mierzy się w próbce krwi pobranej z żyły, najczęściej łokciowej. Badanie wygląda dokładnie tak samo, jak profilaktycznie wykonywana morfologia. Natomiast dużą jego zaletą jest to, że nie trzeba być na czczo. O dowolnej godzinie w ciągu dnia, ale w godzinach pobrań ustalonych przez placówkę, należy pojawić się w gabinecie zabiegowym. Badanie można wykonać w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia – jeśli posiadamy skierowanie od lekarza endokrynologa (pracującego w ramach NFZ) lub prywatnie – odpłatnie. Koszt badania mieści się w zakresie od 30 do 90 zł, w zależności od miasta. Na wynik badania zwykle oczekuje się nie dłużej niż jeden dzień.

Anty-TPO powinno być interpretowane w odniesieniu do wartości referencyjnych dla tego parametru, jakie zostały określone w danym laboratorium. Anty-TPO normy prawidłowe ma w zakresie 0-34 IU/ml. U osób zdrowych anty-TPO nie występuje, lub obecne jest w niskim stężeniu, natomiast u osób z chorobami autoimmunologicznymi tarczycy: choroba Hashimoto, lub Gravesa-Basedowa, obserwuje się anty-TPO wysokie. Wynik przeważnie przybiera wartość trzycyfrową, a w skrajnych przypadkach może mieć nawet cztery cyfry.

Należy pamiętać, aby oceniać wynik w towarzystwie pozostałych parametrów oceniających pracę tarczycy tj. TSH, T3, T4, anty-TG. Powtarzając badanie, warto korzystać zawsze z tego samego punktu pobrań, gdyż zakres wartości prawidłowych może być różny w placówkach, a to utrudnia lekarzowi wiarygodną ocenę postępów leczenia.

Niski wynik anty-TPO powinien ucieszyć, ponieważ nie wiąże się ze stanami chorobowymi. We krwi zdrowego człowieka przeciwciała anty-TPO nie powinny występować. Wysokie anty-TPO wiąże się z autoimmunologicznymi chorobami tarczycy i wymaga dalszego diagnozowania. Wzrost stężenia aTPO poprzedza pojawianie się objawów niedoczynności tarczycy, czyli wzrostu stężenia TSH w subklinicznej postaci niedoczynności i spadku FT4 w niedoczynności jawnej.

Obecność anty-TPO we krwi występuje u około 85 proc. chorych na chorobę Gravesa-Basedowa oraz u ponad 95 proc. chorych na chorobę Hashimoto.

Poza diagnostyką autoimmunologiczny chorób tarczycy oraz szacowaniu ryzyka ich wystąpienia, obecność we krwi aTPO może wynikać z ryzyka zaburzeń pracy tarczycy w wyniku:

• leczenia zapalenia wątroby typu C, z wykorzystaniem i interferonu alfa i interleukiny 2,
• leczenia chorób psychiatrycznych solami litu,
• leczenia arytmii serca amiodaronem,
• ryzyka niedoczynności tarczycy u osób z zespołem Downa,
• ryzyka zaburzeń pracy tarczycy u kobiet w ciąży,
• ryzyka poronienia i niepowodzenia zapłodnienia in vitro.