Antykoncepcja hormonalna i środki bez recepty – metody antykoncepcji i ich skuteczność

Metody antykoncepcji

Antykoncepcja, nazywana też kontrolą płodności czy kontrolą narodzin, ze swojego założenia ma służyć zapobieganiu poczęcia. Niektóre z metod antykoncepcja pomagają również zmniejszać ryzyko zarażenia się chorobami przenoszonymi drogą płciową, takimi jak np. kiła, rzeżączka czy wirus HIV. Pewnie sposoby antykoncepcji stosowano już w starożytności, jednak dopiero w XX wieku opracowano metody, które przetrwały do dnia dzisiejszego.

Wśród najpopularniejszych środków antykoncepcyjnych znajdują się zarówno środki hormonalne, które ingerują w płodność kobiety, jak i mechaniczne, które blokują możliwość dotarcia plemników do komórki jajowej.

Antykoncepcja hormonalna – pigułki, plastry, wkładki, implanty czy ring?

Antykoncepcja hormonalna to jedna z najczęściej stosowanych metod antykoncepcyjnych zaraz po prezerwatywach. Polega ona na przyjmowaniu określonych dawek związków hormonalnych, które mają za zadanie zahamować owulację i zagęścić śluz.

Antykoncepcja hormonalna jest najbardziej skuteczną metodą zabezpieczenia przed ciążą – jej skuteczność wynosi 99,9 procent, jednak nie chroni przed chorobami przenoszonymi drogą płciową. Hormony w postaci tabletek są też stosowane w innych przypadkach, m.in. aby uregulować cykl, wywołać miesiączkę lub ją zahamować w przypadku chorób takich jak endometrioza.

Antykoncepcja hormonalna może mieć różne formy:

• Tabletka dwuskładnikowa – zawierają dwa hormony: estrogen i progesteron. Polecana jest kobietom, które w ciągu najbliższych kilku lat planują ciążę. Po odstawieniu gwarantuje niemal natychmiastowy powrót do płodności, co bywa jednak również ich wadą. W przypadku pominięcia choć jednej tabletki konieczne jest dodatkowe zastosowanie innej metody zabezpieczenia przed ciążą; również przyjmowanie jej w zmiennych porach może obniżać skuteczność tej metody antykoncepcji. Przeciwwskazaniem do ich przyjmowania jest głównie palenie tytoniu, jak również bycie w grupie ryzyka zachorowania na raka piersi.
• Tabletka jednoskładnikowa (minipigułka) – preparaty najnowszej generacji zawierają jedynie progestagen, dzięki czemu uchodzi za „łagodną” metodę antykoncepcji, ale sprawdza się nie u każdej kobiety. Poza złą reakcji organizmu nie ma istotnych przeciwwskazań do jej przyjmowania. Mogą zdecydować się na nią nawet kobiety karmiące i te będące w grupie ryzyka chorób kobiecych, jest też bezpieczna dla kobiet palących.
• Plastry antykoncepcyjne – to metoda antykoncepcji idealna dla kobiet, które chcą odciążyć wątrobę. Hormony takie jak estrogen i progesteron, stosowane również w tabletkach dwuskładnikowych, do krwiobiegu dostają się przez skórę, dzięki czemu omijają układ pokarmowy. Plastry nakleja się na skórę w pierwszym dniu cyklu, a po tygodniu zastępuje nowym. Po 3 tygodniach stosowania powinna nastąpić tygodniowa przerwa na menstruację. Plastry nie mogą być stosowane przez kobiety ze sporą nadwagą i otyłe, ponieważ w ich przypadku zawierają zbyt małe dawki hormonów, by były one skuteczne. Plastrów nie poleca się przy chorobach i zmianach skórnych (np. pokrzywka, atopia, łuszczyca), natomiast od tłustej skóry mogą się szybko odklejać.
• Wkładka hormonalna – zawiera pojemniczki z progestagenem, który jest uwalniany stopniowo powoduje zmianę konsystencji śluzu, przez co znacząco utrudnia przemieszczanie się plemników. Nie zaleca się jej w przypadku tendencji do ostrego zapalenia dróg rodnych oraz przy chorobach, przy których obniża się odporność organizmu (np. cukrzyca, AIDS, choroby autoimmunologiczne).
• Ring antykoncepcyjny – to wkładka w postaci krążka, który zawiera oba rodzaje hormonów stosowanych w antykoncepcji. Używa się go w takim samym cyklu, jak plastry, na czas krwawienia usuwając krążek. Może być stosowany przez kobiety karmiące, ale przeciwwskazania są takie same, jak w przypadku dwuskładnikowych pigułek.
• Zastrzyk antykoncepcyjny – znajduje on idealne zastosowanie u kobiet karmiących, które nie chcą przyjmować hormonów doustnie. Podobnie jak minitabletka, zastrzyk zawiera progestagen, dzięki czemu jest zaliczany do tzw. „łagodnej” antykoncepcji. Zapewnia wysoką skuteczność, nie kosztuje dużo (ok. 40 zł) i jest idealnym rozwiązaniem dla zapominalskich, ponieważ wykonuje się go raz na 3 miesiące. Przeciwwskazaniami jest nadciśnienie tętnicze i choroby układu krążenia.
• Implant antykoncepcyjny – to jedna z najbardziej nowatorskich metod antykoncepcyjnych. Implant wszczepia się go w skórę po wewnętrznej stronie ramienia, a zabieg przypomina wykonanie zastrzyku. Metoda jest mało inwazyjna, bezpieczna i rzadko powoduje skutki uboczne. Mogą ją stosować kobiety otyłe i karmiące piersią. Działanie implantu utrzymuje się przez 3-5 lat i w każdej chwili można go usunąć, dzięki czemu niemal natychmiast wraca płodność.
• Chip antykoncepcyjny – jest to metoda jeszcze niedostępna w Polsce, polegająca na wszczepieniu w skórę specjalnego chipa. Tam uwalnia on hormony, które hamują owulację nawet przez 16 lat. Gdyby jednak kobieta w tym czasie kobieta zdecydowała się na ciążę, urządzenie można w każdej chwili wyłączyć za pomocą pilota.
• Tabletka dzień „po” – to jedna z najbardziej kontrowersyjnych metod antykoncepcji. Powinna być zażywana tylko awaryjnie, a nie jako regularne zabezpieczenie przed ciążą, ponieważ zawarte w niej dawki hormonów nie są obojętne dla zdrowia. Podobnie jak tabletki antykoncepcyjne, pigułka ta zawiera syntetyczny progestagen. Zażyta do 72 godzin po stosunku zapewnia 99 proc. skuteczności. Podobnie jak inne środki zawierające hormony, w Polsce jest obecnie dostępna jedynie na receptę.

Antykoncepcja mechaniczna (metody niehormonalne) – spirala i diafragma

Antykoncepcja mechaniczna polega na zapobieganiu przedostania się plemników do komórki jajowej, by nie doszło do zapłodnienia. Oprócz prezerwatywy, które są przeznaczone dla mężczyzn, opcje stosowane przez kobiety to m.in.:

• Spirala (wkładka) domaciczna z miedzią lub srebrem – jej obecność znacząco zmniejsza żywotność plemników i utrudnia ich przemieszczanie się plemników. Nie poleca się jej przy obniżonej odporności, długotrwałych i intensywnych miesiączkach, a także nieprawidłowościami w obrębie macicy.
• Kapturek naszyjkowy, błona dopochwowa, diafragma – te metody antykoncepcji są dość podobne. Działają na zasadzie kobiecej prezerwatywy i mają za zadanie zakrycie szyjki macicy, by zapobiec przedostaniu się plemników do komórki jajowej. Metoda ta jest polecana kobietom, które nie chcą lub nie mogą ingerować w swoją gospodarkę hormonalną. Ich skuteczność zależy od sposobu stosowania: użyte prawidłowo dają niemal stuprocentową gwarancję uniknięcia ciąży.

Antykoncepcja dla mężczyzn – prezerwatywy i wazektomia

Obecnie dostępne są jedynie dwie metody antykoncepcji dla mężczyzn, choć nadal trwają badania nad tabletkami oraz zastrzykami hormonalnymi, a także metodami termicznymi.
Sposoby przeznaczone dla panów to:

• Prezerwatywa – to jedna z najstarszych metod antykoncepcyjnych. Nie tylko zabezpiecza przed ciążą, ale też chroni przed chorobami przenoszonymi drogą płciową. Jest tania i łatwo dostępna, jednak jej skuteczność wymaga przede wszystkim prawidłowego użycia.
• Wazektomia – jest inwazyjną i nieodwracalną metodą zapobiegania ciąży. Polega ona przeprowadzeniu zabiegu, podczas którego przecinane są nasieniowody, co w efekcie sprawia, że plemniki nie mają jak przedostawać się z jąder do prącia. Metoda polecana jest głównie tym mężczyznom, którzy nie mogą mieć dzieci (np. ze względu na obciążenie genetyczne), lub nie planują mieć ich więcej. Prawidłowo wykonany zabieg nie niesie za sobą ryzyka powikłań.

ZOBACZ: Na czym polega antykoncepcja długoterminowa? Ekspert: dr n. med. Anetta Karwacka, specjalista ginekolog-położnik

Dowiedz się, co zyskujesz, jak gdy często się kochasz.